دعا در نهج‌البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۹ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۵۷

سؤال

جايگاه دعا در نهج البلاغه چيست؟

امیرمومنان(ع) در نهج البلاغه از چند زاویه به دعا پرداخته و جایگاه آن را روشن کرده است از جمله: ۱ - اهمیت دعا کردن در درگاه الهی. ۲ - دعا در همه شرایط(در سختی، در آسایش، در مسافرت، در جنگ و ...). ۳ - خواص و آثار دعا در زندگی بشریت. ۴ - شرایط دعا(اخلاص، ستایش خداوند، صلوات بر محمد و آل محمد، تلاش برای حل گرفتاری). ۵- خواسته‌هاي دعا كننده(اصلاح دین و دنیا، خیرش پاینده، هدایت، استقامت در دین، مغفرت، همراهی با نیکان، دوری از فقر، مددجوئی از خداوند علیه ظالمان و ...).

اهمیت دعا در نهج البلاغه

دعا ارتباط عبد با پروردگار خود می‌باشد؛ اما اذن وجود این ارتباط^[۱] و اجابت دعا ^[۲] به دست پروردگار می‌باشد. وجود این ارتباط آنقدر پراهمیت است که خداوند به آن دستور فرموده و بندگان مامور به انجام آن می‌باشند: «وَأَمَرَكَ أَنْ تَسْأَلَهُ؛ و خدا به تو دستور داده است تا از او بخواهی.»^[۳]

دعا مظهر بنده‌نوازی رب العالمین است که بدون هیچ واسطه‌ای خود را مخاطب بندگانش قرار می‌دهد.^[۴]
هر وقت که بندگان بخواهند، درگاه الهی باز است.^[۵]
پروردگار جهان صدای آهسته یا بلند بندگانش را می‌شنود و پاسخ می‌دهد.^[۶]
در دعا، بنده حاجت به درگاه بی نیاز می‌برد، ناراحتی‌ها را بیان می‌کند و از خدا مدد می‌جوید.^[۷]

نیایش و دعا تنها برای ابراز نیاز و حاجت خواهی نیست، بلکه روح انسان برای زنده وشاداب ماندن به مناجات نیازمند است.

دعا در همه شرایط

انسان محتاج به دعا است و دعا باید همیشه و در هر شرایطی باشد:

در سختی و در آسایش باید خدا را دعا کرد.^[۸]
در مسافرت‌ها با دعا کردن به خدا پناه برد. ^[۹]
در جنگ‌ها از خدا یاری جست.^[۱۰]
دعا همانند لباسي همیشه همراه انسان باشد.^[۱۱]

خواص و آثار دعا

در نگاه امير مومنان(ع) دعا خواص و آثار فراواني دارد از جمله:

وقتی انسان با دعا همراه شد، درهای نعمت‌ها الهی به رویش گشوده مي‌شود.^[۱۲]
در زیر باران رحمت الهی قرار مي‌گيرد.^[۱۳]
گرفتاری‌ها را از خود دور می‌سازد.^[۱۴]

شرایط دعا

راز و نیاز با خدا در عین سادگی، آدابی دارد که برای ارتباط بهتر باید آن را مراعات کرد تا به نتیجه مطلوب رسید:

يك) اخلاص: دعا ارتباط خصوصی انسان با خداوند است که هیچکس و هیچ چیز نباید شریک آن شود و امید به غیر خداوند روا نیست زیرا همه امور بدست او می‌باشد.^[۱۵]

دو) ستایش خداوند: در روایات اهل بیت ((ع)) به ستایش الهی قبل از دعا سفارش شده است. ^[۱۶] نهج البلاغه آموزه‌ای خوب از نحوه ستایش خداوند است: «خدايا! تويى سزاوار نيكو ستودن و بسيار و بى‏‌شمارت ستايش نمودن. اگر اميد به تو بندند بهترين اميد بسته‌‏اى و اگر چشم از تو دارند، اين چشم‌داشت را هر چه نيكوتر شايسته‌‏اى. خدايا! در نعمت بر من گشادى و مرا زبانى دادى تا بدان مدح جز تو را نخوانم و بر كسى غير تو آفرين نرانم. و بدان كسانى را نستايم كه نوميد كنند يا گمان آن بود كه نبخشند، و زبان خود را بازداشتم از ستودن مردمان، و آفرين راندن بر پروردگان و آفريدگان.»^[۱۷]

سه) صلوات بر محمد و آل محمد: امیرمومنان(ع) می‌فرماید: هر گاه حاجتی از خداوند سبحان می خواهی با صلوات بر رسول الله(ص) آغاز کن زیرا خداوند کریم‌تر از آن است که دو درخواست از او بشود و یکی را روا و دیگری را رد کند.^[۱۸]

امیرمومنان(ع) در نهج البلاغه جملات بسیار زیبایی از توصیف پیامبر(ص) و دعا برای ایشان ذکر شده است که می‌رساند ما غیراز صلوات، وظیفه دعا بر پیامبر(ص) را هم داریم.^[۱۹]

چهار) تلاش

دنیا محل مشکلات و گرفتاری‌ها می‌باشد؛ انسان مادی اندیش تنها تلاش و کوشش فردی یا جمعی را راه نجات می‌داند ، ولی برای مومن، ندائی روحانی از درون و سروشی وحیانی از برون، امداد قادر متعال را نوید می‌دهد و روزنه امید می‌گشاید وآدمی را از تنهایی می‌رهاند و این واقعیت را امیرالمومنین(ع) در قالب مثال زیبائی بیان فرموده تا به سادگی در روان مومنین ماندگار شود: «الدَّاعِي‏ بِلَا عَمَلٍ‏ كَالرَّامِي بِلَا وَتَر »^[۲۰] ؛ «دعای بدون تلاش، مانند تیر انداختن بدون زه است».

خواسته‌هاي دعا كننده

نهج البلاغه به همگان می‌آموزد:

در خواست از خدا هرآنچه را که برای اصلاح دین و دنیا می‌باشد.^[۲۱]
در خواست از خدا هرآنچه را که خیرش پاینده و بی دردسر باشد.^[۲۲]
در خواست هدایت واستقامت در دین از خدا.^[۲۳]
درخواست مغفرت از خدا.^[۲۴]
درخواست همراهی با نیکان، شهدا و انبیا.^[۲۵]
درخواست بی نیازی و دوری از فقر.^[۲۶]
مددجوئی از خداوند علیه ظالمان و شکوه‌های دل.^[۲۷]

منابع

↑ نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم، نشر مشهور، ۱۳۷۹ش، نامه ۳۱: «ثُمَّ جَعَلَ فِي يَدَيْكَ مَفَاتِيحَ خَزَائِنِهِ بِمَا أَذِنَ لَكَ فِيهِ مِنْ مَسْأَلَتِهِ». «قَدْأَذِنَلَكَ فِي الدُّعَاء»
↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۵: «مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ لَمْ يُحْرَمِ الْإِجَابَه». نهج البلاغه، حکمت ۴۳۵: «لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَه»
↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱.
↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «وَ لَمْ يَجْعَلْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ مَنْ يَحْجُبُكَ عَنْهُ وَ لَمْ يُلْجِئْكَ إِلَى مَنْ يَشْفَعُ لَكَ إِلَيْهِ»
↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱:«فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعْمَتِهِ»
↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «فَإِذَا نَادَيْتَهُ سَمِعَ نِدَاكَ وَ إِذَا نَاجَيْتَهُ عَلِمَ نَجْوَاك» نهج البلاغه، خطبه ۲۳۰: «الدعاء یسمع»
↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «فَأَفْضَيْتَ إِلَيْهِ بِحَاجَتِكَ وَ أَبْثَثْتَهُ ذَاتَ نَفْسِكَ وَ شَكَوْتَ‏ إِلَيْهِ‏ هُمُومَكَ‏ وَ اسْتَكْشَفْتَهُ كُرُوبَكَ وَ اسْتَعَنْتَهُ عَلَى أُمُورِك‏»
↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۰۲: «ما المبتلی الّذی قد اشتدّ به البلاء بأحوج الی الدّعاء من المعافی الّذی لا یأمن البلاء»
↑ نهج البلاغه، خطبه ۴۶: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ‏ وَعْثَاءِ السَّفَرِ»
↑ نهج البلاغه، نامه ۱۵: «اللَّهُمَّ إِلَيْكَ أَفْضَتِ‏ الْقُلُوبُ‏ وَ مُدَّتِ الْأَعْنَاقُ وَ شَخَصَتِ الْأَبْصَارُ وَ نُقِلَتِ الْأَقْدَامُ وَ أُنْضِيَتِ‏ الْأَبْدَانُ اللَّهُمَّ قَدْ صَرَّحَ‏ مَكْنُونُ الشَّنَآنِ وَ جَاشَتْ‏ مَرَاجِلُ‏ الْأَضْغَانِ‏ اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ غَيْبَةَ نَبِيِّنَا وَ كَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ تَشَتُّتَ أَهْوَائِنَا- رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنا وَ بَيْنَ قَوْمِنا بِالْحَقِّ وَ أَنْتَ خَيْرُ الْفاتِحِين»
↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۰۴: «وَ الدُّعَاءَ دِثَارا»
↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعْمَتِهِ»
↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «وَ اسْتَمْطَرْتَ شَآبِيبَ رَحْمَتِهِ»
↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۴۶: «وَ ادْفَعُوا أَمْوَاجَ‏ الْبَلَاءِ بِالدُّعَاء»
↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «وَ أَخْلِصْ‏ فِي الْمَسْأَلَةِ لِرَبِّكَ فَإِنَّ بِيَدِهِ الْعَطَاءَ وَ الْحِرْمَان»
↑ على بن الحسين، امام چهارم عليه السلام، الصحيفة السجادية، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش، ص۲۸، دعای۱.
↑ نهج البلاغه، خطبه۹۱: «اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْوَصْفِ‏ الْجَمِيلِ‏ وَ التَّعْدَادِ الْكَثِيرِ إِنْ تُؤَمَّلْ فَخَيْرُ مَأْمُولٍ وَ إِنْ تُرْجَ فَخَيْرُ مَرْجُوٍّ اللَّهُمَّ [فَقَدْ] وَ قَدْ بَسَطْتَ لِي فِيمَا لَا أَمْدَحُ بِهِ غَيْرَكَ وَ لَا أُثْنِي بِهِ عَلَى أَحَدٍ سِوَاكَ وَ لَا أُوَجِّهُهُ إِلَى مَعَادِنِ الْخَيْبَه وَ مَوَاضِعِ الرِّيبَه وَ عَدَلْتَ بِلِسَانِي عَنْ مَدَائِحِ الْآدَمِيِّينَ وَ الثَّنَاءِ عَلَى الْمَرْبُوبِينَ الْمَخْلُوقِينَ»
↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۶۱: «إِذَا كَانَتْ‏ لَكَ‏ إِلَى اللَّهِ سُبْحَانَهُ حَاجَةٌ فَابْدَأْ بِمَسْأَلَةِ الصَّلَاةِ عَلَى رَسُولِهِ ثُمَّ سَلْ حَاجَتَكَ فَإِنَّ اللَّهَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يُسْأَلَ حَاجَتَيْنِ‏ فَيَقْضِيَ إِحْدَاهُمَا وَ يَمْنَعَ الْأُخْرَى‏»
↑ نهج البلاغه، خطبه ۷۲ : «اللَّهُمَ‏ افْسَحْ‏ لَهُ مَفْسَحاً فِي ظِلِّكَ‏ وَ اجْزِهِ مُضَاعَفَاتِ الْخَيْر» خطبه ۱۰۶: «اللَّهُمَ‏ اقْسِمْ‏ لَهُ‏ مَقْسَماً مِنْ عَدْلِكَ وَ اجْزِهِ مُضَعَّفَاتِ الْخَيْرِ مِنْ فَضْلِك»
↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۳۷
↑ نهج البلاغه، خطبه۹۹ ( نسألهُ المُعافاه فی الأدیان ، کما نسألهُ المُعافاه فی الأبدان) و نامه۳۱ (اسْتَوْدِعِ‏ اللَّهَ‏ دِينَكَ وَ دُنْيَاكَ )
↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱ (فَلْتَكُنْ مَسْأَلَتُكَ فِيمَا يَبْقَى‏لَكَ جَمَالُهُ وَ يُنْفَى عَنْكَ وَبَالُه)
↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۱۵ (اللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ أَنْ نَذْهَبَ عَنْ قَوْلِكَ أَوْ أَنْ نُفْتَتَنَ عَنْ دِينِكَ )
↑ نهج البلاغه، خطبه ۷۸ ( اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا أَنْتَ‏ أَعْلَمُ‏ بِهِ‏ مِنِّي .... )
↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۳ ( نسأل الله منازلَ الشهداء ، و مُعایشه السُعداء و مُرافقه الأنبیاء)
↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۱۵ (اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَفْتَقِرَ فِي غِنَاكَ)؛ و خطبه ۲۲۵ (اللَّهُمَّ صُنْ‏ وَجْهِي‏ بِالْيَسَارِ وَ لَا تَبْذُلْ جَاهِيَ )
↑ نهج البلاغه، خطبه۲۱۷ (اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَعْدِيكَ عَلَى قُرَيْشٍ .... )

[1] نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم، نشر مشهور، ۱۳۷۹ش، نامه ۳۱: «ثُمَّ جَعَلَ فِي يَدَيْكَ مَفَاتِيحَ خَزَائِنِهِ بِمَا أَذِنَ لَكَ فِيهِ مِنْ مَسْأَلَتِهِ». «قَدْأَذِنَلَكَ فِي الدُّعَاء»

[2] نهج البلاغه، حکمت ۱۳۵: «مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ لَمْ يُحْرَمِ الْإِجَابَه». نهج البلاغه، حکمت ۴۳۵: «لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَه»

[3] نهج البلاغه، نامه ۳۱.

[4] نهج البلاغه، نامه ۳۱: «وَ لَمْ يَجْعَلْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ مَنْ يَحْجُبُكَ عَنْهُ وَ لَمْ يُلْجِئْكَ إِلَى مَنْ يَشْفَعُ لَكَ إِلَيْهِ»

[5] نهج البلاغه، نامه ۳۱:«فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعْمَتِهِ»

[6] نهج البلاغه، نامه ۳۱: «فَإِذَا نَادَيْتَهُ سَمِعَ نِدَاكَ وَ إِذَا نَاجَيْتَهُ عَلِمَ نَجْوَاك» نهج البلاغه، خطبه ۲۳۰: «الدعاء یسمع»

[7] نهج البلاغه، نامه ۳۱: «فَأَفْضَيْتَ إِلَيْهِ بِحَاجَتِكَ وَ أَبْثَثْتَهُ ذَاتَ نَفْسِكَ وَ شَكَوْتَ‏ إِلَيْهِ‏ هُمُومَكَ‏ وَ اسْتَكْشَفْتَهُ كُرُوبَكَ وَ اسْتَعَنْتَهُ عَلَى أُمُورِك‏»

[8] نهج البلاغه، حکمت ۳۰۲: «ما المبتلی الّذی قد اشتدّ به البلاء بأحوج الی الدّعاء من المعافی الّذی لا یأمن البلاء»

[9] نهج البلاغه، خطبه ۴۶: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ‏ وَعْثَاءِ السَّفَرِ»

[10] نهج البلاغه، نامه ۱۵: «اللَّهُمَّ إِلَيْكَ أَفْضَتِ‏ الْقُلُوبُ‏ وَ مُدَّتِ الْأَعْنَاقُ وَ شَخَصَتِ الْأَبْصَارُ وَ نُقِلَتِ الْأَقْدَامُ وَ أُنْضِيَتِ‏ الْأَبْدَانُ اللَّهُمَّ قَدْ صَرَّحَ‏ مَكْنُونُ الشَّنَآنِ وَ جَاشَتْ‏ مَرَاجِلُ‏ الْأَضْغَانِ‏ اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ غَيْبَةَ نَبِيِّنَا وَ كَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ تَشَتُّتَ أَهْوَائِنَا- رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنا وَ بَيْنَ قَوْمِنا بِالْحَقِّ وَ أَنْتَ خَيْرُ الْفاتِحِين»

[11] نهج البلاغه، حکمت ۱۰۴: «وَ الدُّعَاءَ دِثَارا»

[12] نهج البلاغه، نامه ۳۱: «فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعْمَتِهِ»

[13] نهج البلاغه، نامه ۳۱: «وَ اسْتَمْطَرْتَ شَآبِيبَ رَحْمَتِهِ»

[14] نهج البلاغه، حکمت ۱۴۶: «وَ ادْفَعُوا أَمْوَاجَ‏ الْبَلَاءِ بِالدُّعَاء»

[15] نهج البلاغه، نامه ۳۱: «وَ أَخْلِصْ‏ فِي الْمَسْأَلَةِ لِرَبِّكَ فَإِنَّ بِيَدِهِ الْعَطَاءَ وَ الْحِرْمَان»

[16] على بن الحسين، امام چهارم عليه السلام، الصحيفة السجادية، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش، ص۲۸، دعای۱.

[17] نهج البلاغه، خطبه۹۱: «اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْوَصْفِ‏ الْجَمِيلِ‏ وَ التَّعْدَادِ الْكَثِيرِ إِنْ تُؤَمَّلْ فَخَيْرُ مَأْمُولٍ وَ إِنْ تُرْجَ فَخَيْرُ مَرْجُوٍّ اللَّهُمَّ [فَقَدْ] وَ قَدْ بَسَطْتَ لِي فِيمَا لَا أَمْدَحُ بِهِ غَيْرَكَ وَ لَا أُثْنِي بِهِ عَلَى أَحَدٍ سِوَاكَ وَ لَا أُوَجِّهُهُ إِلَى مَعَادِنِ الْخَيْبَه وَ مَوَاضِعِ الرِّيبَه وَ عَدَلْتَ بِلِسَانِي عَنْ مَدَائِحِ الْآدَمِيِّينَ وَ الثَّنَاءِ عَلَى الْمَرْبُوبِينَ الْمَخْلُوقِينَ»

[18] نهج البلاغه، حکمت ۳۶۱: «إِذَا كَانَتْ‏ لَكَ‏ إِلَى اللَّهِ سُبْحَانَهُ حَاجَةٌ فَابْدَأْ بِمَسْأَلَةِ الصَّلَاةِ عَلَى رَسُولِهِ ثُمَّ سَلْ حَاجَتَكَ فَإِنَّ اللَّهَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يُسْأَلَ حَاجَتَيْنِ‏ فَيَقْضِيَ إِحْدَاهُمَا وَ يَمْنَعَ الْأُخْرَى‏»

[19] نهج البلاغه، خطبه ۷۲ : «اللَّهُمَ‏ افْسَحْ‏ لَهُ مَفْسَحاً فِي ظِلِّكَ‏ وَ اجْزِهِ مُضَاعَفَاتِ الْخَيْر» خطبه ۱۰۶: «اللَّهُمَ‏ اقْسِمْ‏ لَهُ‏ مَقْسَماً مِنْ عَدْلِكَ وَ اجْزِهِ مُضَعَّفَاتِ الْخَيْرِ مِنْ فَضْلِك»

[20] نهج البلاغه، حکمت ۳۳۷

[21] نهج البلاغه، خطبه۹۹ ( نسألهُ المُعافاه فی الأدیان ، کما نسألهُ المُعافاه فی الأبدان) و نامه۳۱ (اسْتَوْدِعِ‏ اللَّهَ‏ دِينَكَ وَ دُنْيَاكَ )

[22] نهج البلاغه، نامه ۳۱ (فَلْتَكُنْ مَسْأَلَتُكَ فِيمَا يَبْقَى‏لَكَ جَمَالُهُ وَ يُنْفَى عَنْكَ وَبَالُه)

[23] نهج البلاغه، خطبه ۲۱۵ (اللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ أَنْ نَذْهَبَ عَنْ قَوْلِكَ أَوْ أَنْ نُفْتَتَنَ عَنْ دِينِكَ )

[24] نهج البلاغه، خطبه ۷۸ ( اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا أَنْتَ‏ أَعْلَمُ‏ بِهِ‏ مِنِّي .... )

[25] نهج البلاغه، خطبه ۲۳ ( نسأل الله منازلَ الشهداء ، و مُعایشه السُعداء و مُرافقه الأنبیاء)

[26] نهج البلاغه، خطبه ۲۱۵ (اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَفْتَقِرَ فِي غِنَاكَ)؛ و خطبه ۲۲۵ (اللَّهُمَّ صُنْ‏ وَجْهِي‏ بِالْيَسَارِ وَ لَا تَبْذُلْ جَاهِيَ )

[27] نهج البلاغه، خطبه۲۱۷ (اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَعْدِيكَ عَلَى قُرَيْشٍ .... )

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{در دست ویرایش|کاربر=fabbasi}}
 {{شروع متن}}
-{{سوال}}جايگاه دعا در نهج البلاغه چيست؟
+{{سوال}}
+جايگاه دعا در نهج البلاغه چيست؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-[[امیرالمؤمنین|امیرمومنان(ع)]] در [[نهج البلاغه]] از چند زاویه به [[دعا]] پرداخته است از جمله: ۱ - اهمیت دعا کردن در درگاه الهی. ۲ - دعا در همه شرایط(در سختی، در آسایش، در مسافرت، در جنگ و ...). ۳ - خواص و آثار دعا در زندگی بشریت. ۴ - شرایط دعا(اخلاص، ستایش خداوند، صلوات بر محمد و آل محمد، تلاش برای حل گرفتاری). ۵- خواسته‌هاي دعا كننده(اصلاح دین و دنیا، خیرش پاینده، هدایت، استقامت در دین، مغفرت، همراهی با نیکان، دوری از فقر، مددجوئی از خداوند علیه ظالمان و شکوه‌های دل).
+[[امیرالمؤمنین|امیرمومنان(ع)]] در [[نهج البلاغه]] از چند زاویه به [[دعا]] پرداخته و جایگاه آن را روشن کرده است از جمله: ۱ - اهمیت دعا کردن در درگاه الهی. ۲ - دعا در همه شرایط(در سختی، در آسایش، در مسافرت، در جنگ و ...). ۳ - خواص و آثار دعا در زندگی بشریت. ۴ - شرایط دعا(اخلاص، ستایش خداوند، صلوات بر محمد و آل محمد، تلاش برای حل گرفتاری). ۵- خواسته‌هاي دعا كننده(اصلاح دین و دنیا، خیرش پاینده، هدایت، استقامت در دین، مغفرت، همراهی با نیکان، دوری از فقر، مددجوئی از خداوند علیه ظالمان و ...).
 == اهمیت دعا در نهج البلاغه ==
-دعا ارتباط عبد با پروردگار خود می‌باشد؛ اما اذن وجود این ارتباط<ref>نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم، نشر مشهور، ۱۳۷۹ش، نامه ۳۱: {{عربی|ثُمَّ جَعَلَ فِي يَدَيْكَ مَفَاتِيحَ خَزَائِنِهِ بِمَا أَذِنَ لَكَ فِيهِ مِنْ مَسْأَلَتِهِ}}. {{عربی|قَدْأَذِنَلَكَ فِي الدُّعَاء}}</ref> و اجابت دعا <ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۳۵ (مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ لَمْ يُحْرَمِ الْإِجَابَه). نهج البلاغه، حکمت ۴۳۵ (لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَه )</ref> به دست پروردگار می‌باشد؛ وجود این ارتباط آنقدر پراهمیت است که خداوند به آن دستور فرموده و بندگان مامور به انجام آن می باشند: {{عربی| وَأَمَرَكَ أَنْ تَسْأَلَهُ|ترجمه=و خدا به تو دستور داده است تا از او بخواهی.}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱.</ref>
+دعا ارتباط عبد با پروردگار خود می‌باشد؛ اما اذن وجود این ارتباط<ref>نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم، نشر مشهور، ۱۳۷۹ش، نامه ۳۱: {{عربی|ثُمَّ جَعَلَ فِي يَدَيْكَ مَفَاتِيحَ خَزَائِنِهِ بِمَا أَذِنَ لَكَ فِيهِ مِنْ مَسْأَلَتِهِ}}. {{عربی|قَدْأَذِنَلَكَ فِي الدُّعَاء}}</ref> و اجابت دعا <ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۳۵: {{عربی|مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ لَمْ يُحْرَمِ الْإِجَابَه}}. نهج البلاغه، حکمت ۴۳۵: {{عربی|لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَه}}</ref> به دست پروردگار می‌باشد. وجود این ارتباط آنقدر پراهمیت است که خداوند به آن دستور فرموده و بندگان مامور به انجام آن می‌باشند: {{عربی| وَأَمَرَكَ أَنْ تَسْأَلَهُ|ترجمه=و خدا به تو دستور داده است تا از او بخواهی.}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱.</ref>
-دعا مظهر بنده نوازی رب العالمین است؛ حقیقت عظیم هستی؛ بدون هیچ واسطه‌ای<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱ ( وَ لَمْ يَجْعَلْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ مَنْ يَحْجُبُكَ عَنْهُ وَ لَمْ يُلْجِئْكَ إِلَى مَنْ يَشْفَعُ لَكَ إِلَيْهِ )</ref> خود را مخاطب بندگانش قرار می‌دهد و هر وقت که بندگان بخواهند<ref>  نهج البلاغه، نامه ۳۱ (فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعْمَتِهِ)</ref> صدای آهسته یا بلند آنها را می‌شنود و پاسخ می‌دهد<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱ (فَإِذَا نَادَيْتَهُ سَمِعَ نِدَاكَ وَ إِذَا نَاجَيْتَهُ عَلِمَ نَجْوَاك) و خطبه ۲۳۰ ( الدعاء یسمع)</ref> در دعا بنده عرض نیاز و حاجت به درگاه بی نیاز می‌برد، درد دل می کند و ناراحتی‌ها را بیان می‌کند و از حضرت حق مدد می‌جوید<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱ ( فَأَفْضَيْتَ إِلَيْهِ بِحَاجَتِكَ وَ أَبْثَثْتَهُ ذَاتَ نَفْسِكَ وَ شَكَوْتَ‏ إِلَيْهِ‏ هُمُومَكَ‏ وَ اسْتَكْشَفْتَهُ كُرُوبَكَ وَ اسْتَعَنْتَهُ عَلَى أُمُورِك‏ )</ref>
+* دعا مظهر بنده‌نوازی رب العالمین است که بدون هیچ واسطه‌ای خود را مخاطب بندگانش قرار می‌دهد.<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{عربی|وَ لَمْ يَجْعَلْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ مَنْ يَحْجُبُكَ عَنْهُ وَ لَمْ يُلْجِئْكَ إِلَى مَنْ يَشْفَعُ لَكَ إِلَيْهِ}}</ref>
+* هر وقت که بندگان بخواهند، درگاه الهی باز است.<ref>  نهج البلاغه، نامه ۳۱:{{عربی|فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعْمَتِهِ}} </ref>
+* پروردگار جهان صدای آهسته یا بلند بندگانش را می‌شنود و پاسخ می‌دهد.<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{عربی|فَإِذَا نَادَيْتَهُ سَمِعَ نِدَاكَ وَ إِذَا نَاجَيْتَهُ عَلِمَ نَجْوَاك}} نهج البلاغه، خطبه ۲۳۰: {{عربی|الدعاء یسمع}}</ref>
+* در دعا، بنده حاجت به درگاه بی نیاز می‌برد، ناراحتی‌ها را بیان می‌کند و از خدا مدد می‌جوید.<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{عربی| فَأَفْضَيْتَ إِلَيْهِ بِحَاجَتِكَ وَ أَبْثَثْتَهُ ذَاتَ نَفْسِكَ وَ شَكَوْتَ‏ إِلَيْهِ‏ هُمُومَكَ‏ وَ اسْتَكْشَفْتَهُ كُرُوبَكَ وَ اسْتَعَنْتَهُ عَلَى أُمُورِك‏}}</ref>
 نیایش و دعا تنها برای ابراز نیاز و حاجت خواهی نیست، بلکه روح انسان برای زنده وشاداب ماندن به مناجات نیازمند است.
@@ خط ۱۶: / خط ۲۰: @@
 == دعا در همه شرایط ==
-انسان محتاج به دعا است و دعا باید همیشه و در هر شرایط؛ در سختی، در آسایش،<ref>نهج البلاغه، حکمت ۳۰۲ (ما المبتلی الّذی قد اشتدّ به البلاء بأحوج الی الدّعاء من المعافی الّذی لا یأمن البلاء).</ref> در مسافرت، <ref>نهج البلاغه، خطبه ۴۶ ( اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ‏ وَعْثَاءِ السَّفَرِ.... ).</ref>در جنگ، <ref>نهج البلاغه، نامه ۱۵( اللَّهُمَّ إِلَيْكَ أَفْضَتِ‏ الْقُلُوبُ وَ .......).</ref> مانند لباسي همراه انسان باشد.<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۰۴.</ref>
+انسان محتاج به دعا است و دعا باید همیشه و در هر شرایطی باشد:
+* در سختی و در آسایش باید خدا را دعا کرد.<ref>نهج البلاغه، حکمت ۳۰۲: {{عربی|ما المبتلی الّذی قد اشتدّ به البلاء بأحوج الی الدّعاء من المعافی الّذی لا یأمن البلاء}}</ref>
+* در مسافرت‌ها با دعا کردن به خدا پناه برد. <ref>نهج البلاغه، خطبه ۴۶: {{عربی|اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ‏ وَعْثَاءِ السَّفَرِ}}</ref>
+* در جنگ‌ها از خدا یاری جست.<ref>نهج البلاغه، نامه ۱۵: {{عربی|اللَّهُمَّ إِلَيْكَ أَفْضَتِ‏ الْقُلُوبُ‏ وَ مُدَّتِ الْأَعْنَاقُ وَ شَخَصَتِ الْأَبْصَارُ وَ نُقِلَتِ الْأَقْدَامُ وَ أُنْضِيَتِ‏ الْأَبْدَانُ اللَّهُمَّ قَدْ صَرَّحَ‏ مَكْنُونُ الشَّنَآنِ وَ جَاشَتْ‏ مَرَاجِلُ‏ الْأَضْغَانِ‏ اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ غَيْبَةَ نَبِيِّنَا وَ كَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ تَشَتُّتَ أَهْوَائِنَا- رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنا وَ بَيْنَ قَوْمِنا بِالْحَقِّ وَ أَنْتَ خَيْرُ الْفاتِحِين}}</ref>
+* دعا همانند لباسي همیشه همراه انسان باشد.<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۰۴: {{عربی|وَ الدُّعَاءَ دِثَارا}}</ref>
 == خواص و آثار دعا ==
-در نگاه امير مومنان علي –عليه السلام- دعا خواص و آثار فراواني دارد از جمله:
+در نگاه امير مومنان(ع) دعا خواص و آثار فراواني دارد از جمله:
-* وقتی انسان با دعا همراه شد درهای نعم الهی به رویش گشوده مي‌شود.
+* وقتی انسان با دعا همراه شد، درهای نعمت‌ها الهی به رویش گشوده مي‌شود.<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{عربی|فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعْمَتِهِ}}</ref>
-* در زیر باران رحمت الهی قرار مي گيرد.<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱ (فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعْمَتِهِ وَ اسْتَمْطَرْتَ شَآبِيبَ رَحْمَتِهِ).</ref>
+* در زیر باران رحمت الهی قرار مي‌گيرد.<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{عربی|وَ اسْتَمْطَرْتَ شَآبِيبَ رَحْمَتِهِ}}</ref>
-* بلا و مصیبات را از خود دور می سازد.<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۴۶(وادفعوا امواج البلاء بالدعاء).</ref>
+* گرفتاری‌ها را از خود دور می‌سازد.<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۴۶: {{عربی|وَ ادْفَعُوا أَمْوَاجَ‏ الْبَلَاءِ بِالدُّعَاء}}</ref>
 == شرایط دعا ==
-این عملیات شگرف در عین سادگی، آداب و قوانینی دارد که برای ارتباط بهتر باید آن را مراعات کرد تابه نتیجه مطلوب رسید:
+راز و نیاز با خدا در عین سادگی، آدابی دارد که برای ارتباط بهتر باید آن را مراعات کرد تا به نتیجه مطلوب رسید:
-'''يك) اخلاص'''
-دعا ارتباط خصوصی انسان با خداوند است که هیچکس و هیچ چیز نباید شریک آن شود و امید به غیر خداوند روا نیست زیرا همه امور بدست او می‌باشد.<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱ (اخلص فی المسـأله لربّک) و .(فإنّ بیده العطاء و الحرمان).</ref>
-'''دو) ستایش خداوند'''
-درروایات اهل بیت ((ع)) به تحمید الهی قبل از دعا سفارش شده است <ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسه الوفاء، ۱۴۰۴ق، ج۹۰، ص۳۱۸.</ref> و نهج البلاغه آموزه‌ای خوب از نحوه ستایش خداوند است: اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْوَصْفِ‏ الْجَمِيلِ‏ وَ التَّعْدَادِ الْكَثِيرِ إِنْ تُؤَمَّلْ فَخَيْرُ مَأْمُولٍ وَ إِنْ تُرْجَ فَخَيْرُ مَرْجُوٍّ اللَّهُمَّ [فَقَدْ] وَ قَدْ بَسَطْتَ لِي فِيمَا لَا أَمْدَحُ بِهِ غَيْرَكَ وَ لَا أُثْنِي بِهِ عَلَى أَحَدٍ سِوَاكَ وَ لَا أُوَجِّهُهُ إِلَى مَعَادِنِ الْخَيْبَه وَ مَوَاضِعِ الرِّيبَه وَ عَدَلْتَ بِلِسَانِي عَنْ مَدَائِحِ الْآدَمِيِّينَ وَ الثَّنَاءِ عَلَى الْمَرْبُوبِينَ الْمَخْلُوقِينَ<ref>نهج البلاغه، خطبه۹۱.</ref> خدايا! تويى سزاوار نيكو ستودن و بسيار و بى‏شمارت ستايش نمودن. اگر اميد به تو بندند بهترين اميد بسته‏اى و اگر چشم از تو دارند، اين چشمداشت را هر چه نيكوتر شايسته‏اى. خدايا! در نعمت بر من گشادى و مرا زبانى دادى تا بدان مدح جز تو را نخوانم و بر كسى غير تو آفرين نرانم. و بدان كسانى را نستايم كه نوميد كنند يا گمان آن بود كه نبخشند، و زبان خود را بازداشتم از ستودن مردمان، و آفرين راندن بر پروردگان و آفريدگان».
+'''يك) اخلاص''': دعا ارتباط خصوصی انسان با خداوند است که هیچکس و هیچ چیز نباید شریک آن شود و امید به غیر خداوند روا نیست زیرا همه امور بدست او می‌باشد.<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{عربی|وَ أَخْلِصْ‏ فِي الْمَسْأَلَةِ لِرَبِّكَ فَإِنَّ بِيَدِهِ الْعَطَاءَ وَ الْحِرْمَان}}</ref>
-'''سه) صلوات بر محمد و آل محمد'''
+'''دو) ستایش خداوند''': در روایات اهل بیت ((ع)) به ستایش الهی قبل از دعا سفارش شده است. <ref>على بن الحسين، امام چهارم عليه السلام، الصحيفة السجادية، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش، ص۲۸، دعای۱.</ref> نهج البلاغه آموزه‌ای خوب از نحوه ستایش خداوند است: {{عربی|ترجمه= خدايا! تويى سزاوار نيكو ستودن و بسيار و بى‏‌شمارت ستايش نمودن. اگر اميد به تو بندند بهترين اميد بسته‌‏اى و اگر چشم از تو دارند، اين چشم‌داشت را هر چه نيكوتر شايسته‌‏اى. خدايا! در نعمت بر من گشادى و مرا زبانى دادى تا بدان مدح جز تو را نخوانم و بر كسى غير تو آفرين نرانم. و بدان كسانى را نستايم كه نوميد كنند يا گمان آن بود كه نبخشند، و زبان خود را بازداشتم از ستودن مردمان، و آفرين راندن بر پروردگان و آفريدگان.}}<ref>نهج البلاغه، خطبه۹۱: {{عربی|اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْوَصْفِ‏ الْجَمِيلِ‏ وَ التَّعْدَادِ الْكَثِيرِ إِنْ تُؤَمَّلْ فَخَيْرُ مَأْمُولٍ وَ إِنْ تُرْجَ فَخَيْرُ مَرْجُوٍّ اللَّهُمَّ [فَقَدْ] وَ قَدْ بَسَطْتَ لِي فِيمَا لَا أَمْدَحُ بِهِ غَيْرَكَ وَ لَا أُثْنِي بِهِ عَلَى أَحَدٍ سِوَاكَ وَ لَا أُوَجِّهُهُ إِلَى مَعَادِنِ الْخَيْبَه وَ مَوَاضِعِ الرِّيبَه وَ عَدَلْتَ بِلِسَانِي عَنْ مَدَائِحِ الْآدَمِيِّينَ وَ الثَّنَاءِ عَلَى الْمَرْبُوبِينَ الْمَخْلُوقِينَ}}</ref>
-امیر المومنین -(ع)- می فرماید: هر گاه حاجتی از خداوند سبحان می خواهی با صلوات بر رسول الله آغاز کن زیرا خداوند کریم تر از آن است که دو درخواست از بشود و یکی را روا و دیگری را رد کند.<ref>- نهج البلاغه، حکمت ۳۶۱ (اذاکانت لک الی الله سبحانه حاجه فابداء بمساله الصلاه علی رسول الله(ص) ثم سل حاجتک،فإن الله أکرم من أن یُسأل حاجتین ، فیقضی إحداهما و یمنع الأخری)</ref>
+'''سه) صلوات بر محمد و آل محمد''': امیرمومنان(ع) می‌فرماید: هر گاه حاجتی از خداوند سبحان می خواهی با صلوات بر رسول الله(ص) آغاز کن زیرا خداوند کریم‌تر از آن است که دو درخواست از او بشود و یکی را روا و دیگری را رد کند.<ref>نهج البلاغه، حکمت ۳۶۱: {{عربی|إِذَا كَانَتْ‏ لَكَ‏ إِلَى اللَّهِ سُبْحَانَهُ حَاجَةٌ فَابْدَأْ بِمَسْأَلَةِ الصَّلَاةِ عَلَى رَسُولِهِ ثُمَّ سَلْ حَاجَتَكَ فَإِنَّ اللَّهَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يُسْأَلَ حَاجَتَيْنِ‏ فَيَقْضِيَ إِحْدَاهُمَا وَ يَمْنَعَ الْأُخْرَى‏ }}</ref>
-البته در نهج البلاغه فقرات بسیار زیبایی از توصیف پیامبر(ص) و دعا برای ایشان ذکر شده است که آموزنده این مهم است که غیراز صلوات؛ ما وظیفه دعا بر پیامبر را هم داریم.<ref>نهج البلاغه، خطبه ۷۲ (اللَّهُمَّ افْسَحْ لَهُ مَفْسَحاً فِي ظِلِّكَ ........ ) و خطبه ۱۰۶ ( اللَّهُمَّ اقْسِمْ لَهُ مَقْسَماً مِنْ عَدْلِكَ وَ اجْزِهِ مُضَعَّفَاتِ الْخَيْرِ مِنْ فَضْلِكَ......)</ref>
+امیرمومنان(ع) در نهج البلاغه جملات بسیار زیبایی از توصیف [[پیامبر(ص)]] و دعا برای ایشان ذکر شده است که می‌رساند ما غیراز صلوات، وظیفه دعا بر پیامبر(ص) را هم داریم.<ref>نهج البلاغه، خطبه ۷۲ : {{عربی|اللَّهُمَ‏ افْسَحْ‏ لَهُ مَفْسَحاً فِي ظِلِّكَ‏ وَ اجْزِهِ مُضَاعَفَاتِ الْخَيْر }} خطبه ۱۰۶: {{عربی|اللَّهُمَ‏ اقْسِمْ‏ لَهُ‏ مَقْسَماً مِنْ عَدْلِكَ وَ اجْزِهِ مُضَعَّفَاتِ الْخَيْرِ مِنْ فَضْلِك}}</ref>
 '''چهار) تلاش'''