برتری حضرت محمد بر چهارده معصوم

سؤال

آیا می‌توان گفت مقام پیامبر اسلام(ص) از علی(ع) و باقی چهارده معصوم(ع) بالاتر است؟

درگاه‌ها
درگاه سنت.png


حضرت محمد(ص)، بر همه معصومین(ع) و همه مخلوقات خداوند برتری دارند. پیامبر اسلام اولین مخلوق خداوند است که باقی مخلوقات از نور ایشان آفریده شده‌اند. ایشان خاتم پیامبران هستند که اگر انسانی کامل تر و برتر از ایشان وجود داشت، او خاتم پیامبران می‌شد. معصومین(ع) اگرچه با عالم غیب در ارتباط هستند، اما ارتباط آنها نیز به عنایت و واسطه رسول خدا(ص) می‌باشد. روایات شیعی نیز تصریح دارند که رسول خدا(ص) از همه معصومین(ع) حتی امام علی(ع) نیز برتر هستند.

دلایل

یکی از دلیل های برتری پیامبر اسلام(ص) بر تمامی مخلوقات، از جمله امامان معصوم(ع)، آیه‌ای است که خداوند در آن به پیامبر دستور می‌دهد بگوید: «من اولین مسلمانم». این دستور مختص پیامبر(ص) است و به سایر پیامبران داده نشده است. مفهوم اولین ‌مسلمان در این آیه به معنای اولویت ذاتی و رتبی پیامبر است، نه تقدم زمانی یا تاریخی. زیرا اگر اولویت صرفاً زمانی بود، هر پیامبری نسبت به قوم خود می‌توانست این عنوان را داشته باشد. همچنین پیامبران پیشین نیز به نحو اولویت زمانی می‌توانستند مصداق این عبارت باشند. با این حال، خداوند تنها پیامبر اسلام را «اولین مسلمان» می‌نامد؛ بدین معنا که حضرت رسول(ص) در مرتبه وجودی و شأن معنوی برترین و نخستین مخلوق است و هیچ موجودی در جایگاه و مرتبه او قرار ندارد.[۱]

دلیل دیگر این است که در روایات شیعه، رسول خدا(ص) نخستین مخلوق خداوند معرفی شده است. بر پایه این روایات، ایشان دارای تمامی مزایا و کمالاتی هستند که به‌صورت جداگانه در دیگر پیامبران دیده می‌شود، و افزون بر آن، کمالات و ویژگی‌هایی دارند که مختص خود ایشان است و پیامبر دیگری از آن برخوردار نبوده است. این روایات همچنین بیان می‌کنند که رسول خدا(ص) انسان کاملی است که تا روز قیامت کسی به مقام او دست نخواهد یافت. دلیل این موضوع آن است که اگر انسانی کامل‌تر از ایشان وجود داشت، شایسته مقام خاتمیت پیامبران می‌بود. بنابراین، از آنجا که پیامبر اسلام(ص) خاتم انبیاء است، فردی کامل‌تر از ایشان وجود ندارد.[۲]

دلیل دیگر اینکه با وجود اینکه در منابع روایی و اسلامی، الهام و ارتباط با عالم غیب برای امامان معصوم(ع) تصدیق شده است، اما بین مقام و جایگاه پیامبر اکرم (ص) و امامان تفاوت‌های بنیادینی وجود دارد که برتری پیامبر را نسبت به امامان روشن می‌سازد. این تفاوت‌ها را می‌توان در چند محور اصلی دسته‌بندی کرد:

  • نقش تشریعی و ابلاغ احکام شرعی: امامان معصوم نقش تشریع‌کننده احکام شرعی را ندارند؛ یعنی احکام دین، قوانین حلال و حرام به طور کامل از طریق وحی به پیامبر نازل شده است. پیامبر(ص) پس از دریافت کامل این احکام، آنها را به امامان معصوم تعلیم داده و این دستورات از پیامبر به امامان بعدی منتقل شده است. بنابراین، امامان در بیان احکام دینی مستقل نیستند و پیرو پیامبر محسوب می‌شوند.[۳]
  • نوع و کیفیت ارتباط با عالم غیب: پیامبر اکرم ارتباط مستقیم و رسمی با فرشته وحی دارد، ملکوت عالم را مشاهده می‌کند و حقایق غیبی را به طور مستقیم دریافت می‌نماید. در مقابل، ارتباط امامان با عالم غیب به صورت الهام و القاء درونی است و آنها فرشته وحی را به شکل دیداری مشاهده نمی‌کنند. دریافت وحی برای امامان عمدتاً از طریق صدا یا القائات درونی صورت می‌گیرد.[۴]
  • میزان استقلال در دریافت وحی و هدایت: پیامبر اکرم بدون نیاز به تأیید دیگران، به طور مستقیم با عالم غیب ارتباط برقرار می‌کند و حقایق را دریافت می‌کند. امامان معصوم برای دریافت الهامات و اشراقات معنوی، نیازمند تأیید و راهنمایی‌های معنوی پیامبر هستند. این تأییدات پیامبر زمینه‌ساز روشنایی دل و افزایش دانش امامان است.[۵]

روایات

افضل بودن و برتر بودن حضرت محمد(ص) بر ائمه(ع) و سایر مخلوقات خداوند در روایات زیادی وارد شده است که برای نمونه به چند مورد از آنها اشاره می‌شود:

  1. رسول خدا(ص) فرمودند: خداوند پیامبران خود را بر ملائکه مقربین برتری داد و من را بر همه پیامبران فضیلت و برتری بخشید.[۶]
  2. امام رضا(ع) به نقل از پیامبر(ص) فرمودند: خداوند ۱۲۴ هزار پیامبر آفرید که من از همه آنها نزد خداوند گرامی تر هستم در عین حال فخر و مباهاتی نمی‌کنم و خداوند ۱۲۴ هزار وصی آفرید و علی(ع) از همه آنها نزد خداوند گرامی تر و برتر است.[۷]
  3. امام علی(ع) فرمودند: همانا من فقط بنده‌ای از بندگان محمد(ص) هستم.[۸]
  4. امام باقر(ع) در تفسیر آیه ۴۳ سوره رعد فرمودند: مراد از «من عنده علم الکتاب» ما ائمه(ع) هستیم و علی(ع) اولین ما و برترین ما و بهترین ما بعد از پیامبر(ص) است.[۹]
  5. رسول خدا(ص) فرمودند: اولین چیزی که خداوند خلق کرد، نور من بود.[۱۰]

پانویس

منابع

  • جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۶). تفسیر موضوعی قرآن کریم. قم: اسراء.
  • مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم. «آيا مقام حضرت علي ـ عليه السّلام ـ از مقام حضرت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ بالاتر است؟». pasokh.org. دریافت‌شده در ۱۴ خرداد ۱۴۰۴.
  • امینی، ابراهیم (۱۳۹۰). بررسی مسائل کلی امامت. قم: موسسه بوستان کتاب.صدوق، محمد بن علی (بی‌تا). عیون اخبار الرضا. تهران: جهان. تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  • صدوق، محمد بن علی (۱۳۷۶). الأمالی. تهران: کتابچی.
  • صدوق، محمد بن علی (۱۳۷۴). التوحید. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۶۳). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  • مجلسی، محمدباقر (۱۳۶۲). بحارالأنوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.