Tearful2021

سؤال

استحسان اهل سنت یا مصلحت سنجی شیعه؟

تعاریف متفاوتی از استحسان در میان مذاهب وجود دارد. اما آنچه که از تعاریف برداشت می‌شود، آن است که استحسان عدول بدون دلیل نیست. بلکه با وجود دلیلی دیگر و برطرف کردن مفاسد دلیل نخست، مفتی از دلیل ابتدایی رجوع کرده و حکمی دیگر می‌دهد. با بررسی دیدگاه عامه و شیعه می‌بینیم نوعی ارتباط و همخوانی با برخی از تعاریف استحسان وجود دارد. چرا که در میان فتاوای مراجع، واژه مصلحت یا حکم ثانویه دیده می‌شود که رگه‌هایی از برخی از تعاریف استحسان در آنها وجود دارد. اما شیعه منشأ استحسان را قیاس می‌داند و بدین صورت، حکم به بطلان آن دارد. علیشاهی در پژوهشی به بررسی استحسان در اهل سنت با مذاق شریعت در فقه امامیه پرداخته و به این نتیجه رسیده است که مذاق شریعت با برخی از معانی استحسان هماهنگ بوده است به نحوی که هیچ انفصالی را نمی‌توان در میان آن‌ها یافت. اما پنج تفاوت را نیز برای آنها شمرده است.

تعاریف استحسان

استحسان مصدر ثلاثی مزید ماده «حسن» از باب استفعال است. در معجم الوسیط می‌نویسد:«استحسنه أی عدَّه حَسَناً». مؤلف حنبلی مذهب کتاب روضة الناظر و جنة المناظر می‌نویسد: ابن منظور در لسان العرب بیان می‌دارد که استحسان عبارت است از هر آنچه که انسان بدان تمایل داشته و تفاوتی ندارد که مادی باشد یا معنوی؛ هر چند دیگران آن را قبیح بدانند.