پیش نویس:رابطه شیعیان اولیه با اهل‌سنت
تشیع و سبأیه شیعیان اولیه، با بقیهٔ مسلمانان و پشت سر آنها نماز می‌خواندند، و تحت امارت آنها به حجّ می‌رفتند و با دختران آنها ازدواج می‌کردند و دختران خود را به ازدواج آنها درمی‌آوردند.
پاسخ سؤال یا شبهه چکیده شبهه: شیعیان اولیه، با بقیهٔ مسلمانان و پشت سر آنها نماز می‌خواندند، و تحت امارت آنها به حجّ می‌رفتند و با دختران آنها ازدواج می‌کردند و دختران خود را به ازدواج آنها درمی‌آوردند. نقد و بررسی شبهه: برای پاسخ به شبهه فوق، باید به چند نکته توجه داشت: نکته اول: اگر شیعیان اولیه، با مسلمانان تعامل داشتند، به توصیه اهل بیت و ائمه اطهار(ع) بوده است؛ به ویژه که اهل سنت به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند، و هر یک، از جهت اعتقادی، دنبال اهداف و برنامه‌های خاص خویش هستند؛ همه آنها مدافع دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) نیستند؛ آنان، نوعاً، محب اهل بیت(ع) هستند؛ البته آنها، به امامت و عصمت ائمه(ع)، معتقد نیستند؛ با این وجود، ائمه(ع) شیعیان خود را تشویق می‌نمودند که در نماز جماعت آنان شرکت و از بیماران آنان عیادت نمایند؛ برخی از ائمه(ع)، نیز در نماز جماعت آنان شرکت می‌کردند؛ برای مصلحت اسلام و جلوگیری از ضعف و تفرقه و ایستادگی در برابر دشمنان، باید با آنان به خوبی رفتار کرد و با حفظ عقیده خود، به مقدسات آنان توهین نکرد و در اجتماعات با آنان بود؛ چون مصلحت اسلام چنین اقتضا می‌کند و باید مصالح اسلام را بر هر چیز مقدم داشت. طبیعی است که اگر شیعیان به پیشوایان آنان ناسزا گویند، نه تنها نمی‌توانند، پیشنماز آنان گردند، بلکه به کلی مطرود آنان می‌شوند. معنای تولّی و تبرّی، به صورت روشن آن است که با دوستان خدا پیوند دوستی داشته باشیم و از کسانی که دشمنان خدا هستند، یعنی از افراد ظالم و فاسد و پیروان آنها، دوری نمائیم.[۱] بنابراین، تولّی هم شامل پیوند دوستی با پیامبران و امامان (علیهم السلام) می‌شود، هم شامل دوستی با پیروان اهل بیت (علیهم السلام)؛ با این بیان، تولّی هم شامل ولی فقیه می‌شود و هم شامل سایر مؤمنان. اگر معنای خاص آن را در نظر بگیریم، تنها در مورد امامان معصوم (علیه السلام)، جاری می‌شود. در این مواردی که در احادیث وجود دارد، چون سفارش ائمه(ع)، این چنین است که با اهل سنت مدارا کنیم، تا اسلام زنده باشد، این خودش تولی به حساب می‌آید و این تبعیت و دوست داشتن امامان معصوم (علیهم السلام)، است؛ توجه به این روایات، گویای این معنی است: - «وَ رَوَی عَنْهُ(ع) زَیدٌ الشَّحَّامُ أَنَّهُ قَالَ: یا زَیدُ خَالِقُوا النَّاسَ بِأَخْلَاقِهِمْ صَلُّوا فِی مَسَاجِدِهِمْ وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ وَ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَکونُوا الْأَئِمَّةَ وَ الْمُؤَذِّنِینَ فَافْعَلُوا فَإِنَّکمْ إِذَا فَعَلْتُمْ ذَلِک قَالُوا هَؤُلَاءِ الْجَعْفَرِیةُ رَحِمَ اللَّهُ جَعْفَراً مَا کانَ أَحْسَنَ مَا یؤَدِّبُ أَصْحَابَهُ وَ إِذَا تَرَکتُمْ ذَلِک قَالُوا هَؤُلَاءِ الْجَعْفَرِیةُ فَعَلَ اللَّهُ بِجَعْفَرٍ مَا کانَ أَسْوَأَ مَا یؤَدِّبُ أَصْحَابَهُ؛ زید شحّام از امام صادق(ع) روایت کرده است که به او فرمود: ای زید! با مردم (یا با اهل سنّت) با طریقه و آداب آنان معاشرت کنید؛ در مساجد آنان نماز بخوانید؛ و از بیمارانشان دیدن و احوالپرسی کنید و بر جنازه‌هایشان حاضر شوید و اگر توانستید که پیشنماز آنان باشید و أذان گوی ایشان شوید، پس حتماً این کار را بکنید یا کوتاهی نورزید؛ زیرا وقتی شما چنین رفتار می‌کنید، آنان می‌گویند: اینان از شیعیان جعفری مذهب‌اند؛ رحمت خداوند بر جعفر بن محمّد باد که چه نیکو اصحاب خود را مؤدّب تربیت می‌کند؛ و چون، این رفتارهای شایسته را ترک می گوئید با خود می‌گویند: اینان شیعیان جعفری‌اند؛ خداوند او را جزا دهد و چنین و چنان کند که اصحاب خود را چه بد پرورش داده است».[۲] - سماعه از امام صادق(ع)، از ازدواج و نماز خواندن با اهل سنت پرسش نمود، در پاسخ فرمود: پیامبر خدا با آنان وصلت نمود و علی(ع) پشت سر آنان نماز خواند.[۳] - از حضرت موسی بن جعفر(ع) نقل شده: حسن و حسین (علیهما السلام)، پشت سر مروان نماز می‌خواندند و ما نیز با آنان نماز می‌خوانیم.[۴] چرا که برای حفظ دین و حفظ جان شیعه، چاره ای جزء آن نبود. - یکی از یاران امام صادق(ع) به حضرت می‌گوید: امام جماعتی داریم که تمام همفکران و یاران ما را دشمن می‌دارد؛ (آیا به او اقتدا کنم؟)؛ حضرت می‌فرماید: دیدگاه او، به تو زیانی نمی‌رساند؛ سوگند به خدا! اگر دارای صداقت باشی، از او سزاوارتری که به مسجد بروی؛ پس اولین فردی باش که داخل مسجد می‌شود و آخرین کسی باش که از مسجد خارج می‌شوی؛ اخلاقت را با مردم نیک گردان و سخن نیک بر زبان جاری کن.[۵] - اسحاق بن عمار نقل می‌کند که امام صادق (علیه السلام)، پرسید: آیا با آنان نماز (جماعت) می‌خوانی؟ گفتم: بلی، فرمود: با آنان نماز بخوان؛ چون، کسی که با آنان در صف اول نماز بخواند، همانند کسی است که شمشیر در راه خدا آماده نموده (که با دشمنان اسلام جهاد کند).[۶] نکته دوم؛ الآن هم شیعیان با توصیه ائمه اطهار(ع)، همچنان به رفتار نیک با مسلمانان اهل سنت وفادار هستند و مصداق بارز آن، در مناطق مختلف ایران و جهان قابل مشاهده است. از طرفی، باید توجه داشت که نماز خواندن ائمه (علیهم السلام)، با برخی افراد و وحدت ما با اهل سنت، به معنای پذیرفتن تمام اعتقادات آنها نیست؛ بلکه برای حفظ اصل اسلام و جان مسلمانان و بهانه به دست دشمنان مشترک ندادن است. سیره اهل بیت(ع) با اهل سنت، یکی از شاخص‌ترین الگوها برای تحقق وحدت اسلامی است؛ در این میان، سیره امام صادق(ع)، رئیس مذهب جعفری و استاد بنیان‌گذاران مذاهب اهل سنت، به واسطه تعامل بیشتر با آنان، اهمیت بیشتری دارد؛ وحدت اسلامی، یکی از مهم‌ترین ضرورت‌های تاریخی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان در جهت ایستادگی و پویایی و هویت امت اسلامی بوده و از مهم‌ترین عوامل عزت و پیروزی آنان در همه صحنه هاست؛ در مقابل، تفرقه و اختلاف، جز خواری و شکست و به هدر رفتن نیروهای فکری و سرمایه‌های انسانی امت اسلامی، نتیجه ای نخواهد داشت.
معرفی منابع برای مطالعه بیشتر:
- وبگاه اندیشه قم؛
- وبگاه ویکی پاسخ.
پی‌نوشت‌ها: [۱]. مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، مدرسه امام علی (علیه السلام)، قم، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص ۳۶۵. [۲]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ دوم، ۱۴۱۳ ق. ج۱، ص۳۸۳. [۳]. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ج ۵، ص ۳۸۳، ح ۱۰. [۴]. همان، ح ۹. [۵]. همان، ح ۶. [۶]. همان، ح ۸ .