بسم الله الرحمن الرحیم: تفاوت میان نسخه‌ها

آيا بسم الله الرحمن الرحيم، جزئي از سوره های قرآن کریم است ؟

'''بسم الله الرحمن الرحیم''' سرآغاز كتاب الهي است و نه تنها در ابتداي قرآن کریم، بلكه در آغاز تمام كتاب‏‌هاي آسماني بوده است.  

شروع وحی قرآن، به پیامبر(ص)، با نام خدا شروع شد {{قرآن|اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ|ترجمه=بخوان به نام پروردگارت|سوره=علق|آیه=۱}} و تمامی سوره‌های قرآن هم با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز می‌شود، تنها سوره‏ توبه است كه در آغاز آن بسم اللَّه الرحمن الرحیم نیامده است؛ چرا كه سوره‏ توبه با اعلان جنگ به جنايت كاران مكه و پيمان شكنان آغاز شده و اعلام جنگ با توصيف خداوند به رحمان و رحيم سازگار نيست.<ref>مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، دارالاسلاميه چاپ بيست هشتم، پاييز (۱۳۷۱)، ج۱، ص۱۵.</ref>

عبارت «بسم الله الرحن الرحیم» توسط [[انبیاء]] الهی مکررا تکرار شده است. وقتي كشتي [[حضرت نوح(ع)]] در ميان امواج [[طوفان نوح|طوفان]] به راه افتاد، نوح گفت: {{قرآن|بسم اللَّه مجريها و مرسيها|ترجمه=حركت و توقف اين كشتي با نام خداست|سوره=هود|آیه=۴۱}}. [[حضرت سليمان(ع)]] نيز وقتي [[ملكه‏ سباء]] را به [[ايمان به خدا]] فراخواند، دعوت‏نامه‏ خود را با اين جمله آغاز كرد و براي او فرستاد. <ref>نمل / ۳۰.</ref>

شیعه بسم اللَّه الرحمن الرحیم را به پیروی از [[اهل بیت(ع)]]، جزء سوره‏ حمد و همه‏ سوره‏‌هاي قرآن می‌داند. [[امام باقر(ع)]] در مورد كساني كه بسم اللَّه الرحمن الرحیم را در نماز نمي‏‌خوانند و يا جزء سوره نمي‏‌شمارند، فرمودند: {{عربی|سرقوا اكرم آيه|ترجمه=بهترين آيه‏ قرآن کریم را به سرقت بردند.}} <ref>قرائتي، محسن، تفسير نور، قم، انتشارات مؤسسه در راه حق چاپ دوم ، ج۱، ص۱۴.</ref>

بیشتر اهل سنت، بسم الله الرحمن الرحیم را، جزء سوره‌ و به عنوان یک آیه می‌دانند. در برخی از کتب، مانند‏ تفسير المنار جزئیت بسم الله الرحمن الرحیم، در سوره‌ها، [[اجماع]]ی دانسته شده است. شروع تمامی سوره‌های قرآن با این عبارت و دقت صحابه در حفظ قرآن و اهتمام به اضافه نشدن چیزی به آن، از دلائل آیه بودن این عبارت می‌باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اين خبر دلالت بر اجماع صحابه بر اين است كه "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" از قرآن کریم و از فاتحه مي‏باشد.

۱۱- ساير پيامبران هنگام شروع نمودن كارها بسم اللَّه الرحمن الرحيم مي‏گفتند؛ پس بر پيامبرصلي الله عليه وآله ما اين كار واجب است. وقتي بر پيامبرصلي الله عليه وآله واجب باشد كه در آغاز هر كاري بسم اللَّه الرحمن الرحيم بگويد بر ما هم واجب مي‏شود. وقتي كه در حق ما وجوب ثابت باشد پس آيه‏اي از فاتحه است. حضرت نوح وقتي سوار كشتي مي‏شد گفت: {{قرآن|اركبوا فيها بسم اللَّه مجريها و مرساها}}. و حضرت سليمان در نامه‏اي كه براي بلقيس نوشت با بسم اللَّه شروع نمود. <ref>محمدبن عمر فخر رازي، تفسير كبير ، مصر، قاهره انتشارات عبدالرحمن محمّد، ج۱، ص۱۹۷ - ۱۹۵.</ref>

در اين‏جا بعضي از رواياتي را كه از طرق شيعه و اهل تسنن در اين زمينه نقل شده يادآور مي‏شويم:

۱- معاويه بن عمار از دوستان امام صادق‏عليه السلام مي‏گويد: از امام پرسيدم: هنگامي كه به نماز برمي‏خيزم بسم اللَّه را در آغاز حمد بخوانم؟ فرمود بلي. مجدداً سؤال كردم هنگامي كه حمد تمام شد و سوره‏اي بعد از آن مي‏خوانم، بسم اللَّه را با آن بخوانم؟ باز فرمود: آري.

۲- دار قطني از علماي سنت به سند صحيح از علي‏عليه السلام نقل مي‏كند كه مردي از آن حضرت پرسيد: سبع الثماني چيست؟ فرمود: سوره‏ي حمد. عرض كرد: سوره‏ي حمد شش آيه است فرمود: بسم اللَّه الرحمن الرحيم نيز آيه‏اي از آن است.

۳- بيهقي - محدث مشهور اهل سنت - با سند صحيح از طريق ابن جبير از ابن‏عباس چنين نقل مي‏كند: استرق الشيطان من الناس اعظم آيه من القرآن، بسم اللَّه الرحمن الرحيم؛ مردم شيطان صفت، بزرگ‏ترين آيه‏ي قرآن بسم اللَّه الرحمن الرحيم را سرقت كردند )اشاره به اين كه در آغاز سوره‏ها آن را نمي‏خوانند(.

گذشته از همه‏ي اين‏ها سيره‏ي مسلمين همواره بر اين بود كه هنگام تلاوت قرآن بسم اللَّه را در آغاز هر سوره‏اي مي‏خواندند، و متواتراً نيز ثابت شد، كه پيامبرصلي الله عليه وآله آن را نيز تلاوت مي‏فرمود. چگونه ممكن است چيزي جزو قرآن نباشد و پيامبر و مسلمانان همواره آن را ضمن قرآن بخوانند و بر آن مداومت كنند.

در ميان علماي اهل سنّت از جمله احمد حنبل - فقيه معروف اهل تسنن - و بعضي از قاريان كوفه نقل مي‏كنند كه آن‏ها بسم اللَّه را جزو سوره‏ي حمد مي‏دانستند، نه جزء ساير سوره‏ها. اين احتمال بسيار سُست و ضعيف به نظر مي‏رسد؛ زيرا مفهوم و محتواي بسم اللَّه نشان مي‏دهد كه براي ابتدا و آغاز هر سوره است. در حقيقت اين جمود و تعصب شديد است كه ما بخواهيم براي ايستادن روي حرف خود هر احتمالي را مطرح كنيم و آيه‏اي هم‏چون بسم اللَّه را كه مضمونش فرياد مي‏زند سرآغازي است براي بحث‏هاي بعد از آن، آيه‏اي مستقل و بريده از ما قبل بعد بپنداريم. <ref>همان ، ص۱۸ .</ref>

۴- در تفسير قرطبي از امام صادق‏عليه السلام نقل شده كه "بسم اللَّه تاج سوره‏ها است". تنها در سوره‏ي برائت بسم اللَّه نيآمده است و اين به گفته‏ي حضرت علي‏عليه السلام به خاطر آن است كه بسم اللَّه كلمه‏ي امان دادن و رحمت است و برائت و اعلام تنفر و دشمني با كفار و مشركين، با رحم سازگار نيست . <ref>. تفسير قرطبي، عبدالله محمدبن احمد انصاري قرطبي، انتشارات دارالكتب المصريه - چاپ سوم، ج۱،ص۱۰۸</ref>  

==معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:==

*تفسير المنار، شيخ محمد عبده، مصر: انتشارات دارالمنار، چاپ: چهارم . ج۱، ص۳۹

*تفسير روح‏ المعاني، سيدمحمود آلوسي بغدادي، بيروت: انتشارات ادارالطبايه المنيريه . ج۱، ص۳۳،

*تفسير سوره حمد، امام خميني، قم: انتشارات آزادي ، ص۱۰ - ۶

| شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن

  | شناسه =  

  | تیترها =  

  | ویرایش =  

  | لینک‌دهی =  

  | تغییر مسیر =  

  | اولویت =  

  | کیفیت =