سحر و جادو: تفاوت میان نسخه‌ها

ابرابزار، اصلاح ارقام
بدون خلاصۀ ویرایش
(ابرابزار، اصلاح ارقام)
خط ۱۲: خط ۱۲:


== تاریخچه سحر ==
== تاریخچه سحر ==
تاريخ شروع سحر و جادوگرى در زندگى بشر مشخص نيست، ولى اينقدر مى‏ توان گفت كه از زمان هاى خيلى قديم اين كار در بين مردم رواج داشته است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ جادو گردی|عنوان کتاب=تاریخ جادو گردی|نام=ایرج|نام خانوادگی=گلسرخ|صفحه=23}}</ref>
تاریخ شروع سحر و جادوگری در زندگی بشر مشخص نیست، ولی اینقدر می‌توان گفت که از زمان‌های خیلی قدیم این کار در بین مردم رواج داشته است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ جادو گردی|عنوان کتاب=تاریخ جادو گردی|نام=ایرج|نام خانوادگی=گلسرخ|صفحه=۲۳}}</ref>


در بررسی تاریخی مسئله سحر، کشف آثار گیاهان، نخستین عامل پیدایش [[تفاوت معجزه با سحر و جادو|جادوگری]] و سحر به نظر می‌رسد. در دورانی که بشر از شناخت واقعیت بیماری‌ها عاجز بود، اولین تلاش‌ها برای توجیه بیماری بر اساس مُدرکات بود و مبنای درمان نیز در تمام زمینه‌های پزشکی در ابتدا جادوگری و [[افسون]] بود که مخلوق فکر و چاره‌اندیشی بشر و اساس اعتقادات او بوده است. قرن‌ها پیش از [[عیسی مسیح در منابع مسیحی و اسلامی|حضرت مسیح(ع)]] اختلال روانی، مترادف با سحر و جادو و [[دیدار ارواح با اهل دنیا|ارواح]] شیاطین بود. آنها بیماری را نتیجه [[تسخیر]] ارواح خبیثه می‌دانستند که چاره آن منحصر به خارج کردن آن ارواح موذی از بدن شخص مبتلا بود که طی مراسم ویژه انجام می‌گرفت. در سال ۱۴۸۶ کتابی درباره [[آفرینش جن به شکل حیوانات|تسخیر جن]] نوشته شد که در آن ویژگی‌های زشت و عادات ناپسند جادوگران و شیوه کار آنان تشریح شده بود و نشان می‌داد که بسیاری از قربانیان آنان، بیماران روانی بوده‌اند. برای درمان هر کس که کوچکترین اثری از اختلال روانی در وی بود، راهی جز افسون و جادوگری وجود نداشت.
در بررسی تاریخی مسئله سحر، کشف آثار گیاهان، نخستین عامل پیدایش [[تفاوت معجزه با سحر و جادو|جادوگری]] و سحر به نظر می‌رسد. در دورانی که بشر از شناخت واقعیت بیماری‌ها عاجز بود، اولین تلاش‌ها برای توجیه بیماری بر اساس مُدرکات بود و مبنای درمان نیز در تمام زمینه‌های پزشکی در ابتدا جادوگری و [[افسون]] بود که مخلوق فکر و چاره‌اندیشی بشر و اساس اعتقادات او بوده است. قرن‌ها پیش از [[عیسی مسیح در منابع مسیحی و اسلامی|حضرت مسیح(ع)]] اختلال روانی، مترادف با سحر و جادو و [[دیدار ارواح با اهل دنیا|ارواح]] شیاطین بود. آنها بیماری را نتیجه [[تسخیر]] ارواح خبیثه می‌دانستند که چاره آن منحصر به خارج کردن آن ارواح موذی از بدن شخص مبتلا بود که طی مراسم ویژه انجام می‌گرفت. در سال ۱۴۸۶ کتابی درباره [[آفرینش جن به شکل حیوانات|تسخیر جن]] نوشته شد که در آن ویژگی‌های زشت و عادات ناپسند جادوگران و شیوه کار آنان تشریح شده بود و نشان می‌داد که بسیاری از قربانیان آنان، بیماران روانی بوده‌اند. برای درمان هر کس که کوچکترین اثری از اختلال روانی در وی بود، راهی جز افسون و جادوگری وجود نداشت.


از زمان‏هاى بسيار دور اين احساس در بشر وجود داشته است كه او با موجودات شرير روبروست و در اين مقابله و رويارويى، آيين‏ه‌اى جادويى را تنها سلاح خويش يافت. اسناد به دست آمده حاكى از اين است كه اين آيين در ميان ساكنان رود [[دجله]] و [[فرات]] كه پنج هزار سال قبل از ميلاد مسيح مى‏‌زيسته‌‏اند، رواج داشته است. [[كاهنان]] اين قوم معتقد بودند كه در درون انسان نيروى خطرناكى وجود دارد كه از او محافظت مى‏‌كند اما در عين حال مى‏‌تواند مخرب هم باشد و سحر و جادو در دست تبهكاران اسلحه منحرفى بود كه مى‏ شد از آن براى مقاصد پليد استفاده كرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاريخ جادوگرى|عنوان کتاب=تاريخ جادوگرى|نام=ایرج|نام خانوادگی=گلسرخ|صفحه=22}}</ref>
از زمان‌های بسیار دور این احساس در بشر وجود داشته است که او با موجودات شریر روبروست و در این مقابله و رویارویی، آیین‌ه‌ای جادویی را تنها سلاح خویش یافت. اسناد به دست آمده حاکی از این است که این آیین در میان ساکنان رود [[دجله]] و [[فرات]] که پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح می‌زیسته‌اند، رواج داشته است. [[کاهنان]] این قوم معتقد بودند که در درون انسان نیروی خطرناکی وجود دارد که از او محافظت می‌کند اما در عین حال می‌تواند مخرب هم باشد و سحر و جادو در دست تبهکاران اسلحه منحرفی بود که می‌شد از آن برای مقاصد پلید استفاده کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ جادوگری|عنوان کتاب=تاریخ جادوگری|نام=ایرج|نام خانوادگی=گلسرخ|صفحه=۲۲}}</ref>


جادوگرى تقريباً در همه‏ ى جوامع وجود داشته است و بيشتر نزد [[كلدانى‌ها]]، [[مصرى‏‌ها]]، يونانيان و رومى‌ها معمول بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دايرةالمعارف فارسى|عنوان کتاب=دايرةالمعارف فارسى|نام=غلام حسین|نام خانوادگی=مصاحب|جلد=1|صفحه=717}}</ref> در دوران امپراطور روم اين علم قدرى به فلسفه نزديک گرديد و از همان زمان‌‏ها بود كه ريشه كيمياگرى رشد كرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دايرةالمعارف فارس|عنوان کتاب=دايرةالمعارف فارسى|نام=غلام حسین|نام خانوادگی=مصاحب|صفحه=10}}</ref>
جادوگری تقریباً در همهٔ جوامع وجود داشته است و بیشتر نزد [[کلدانی‌ها]]، [[مصری‌ها]]، یونانیان و رومی‌ها معمول بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دایرةالمعارف فارسی|عنوان کتاب=دایرةالمعارف فارسی|نام=غلام حسین|نام خانوادگی=مصاحب|جلد=۱|صفحه=۷۱۷}}</ref> در دوران امپراتور روم این علم قدری به فلسفه نزدیک گردید و از همان زمان‌ها بود که ریشه کیمیاگری رشد کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دایرةالمعارف فارس|عنوان کتاب=دایرةالمعارف فارسی|نام=غلام حسین|نام خانوادگی=مصاحب|صفحه=۱۰}}</ref>


از اواخر قرون وُسطى‏ آيين‏ هاى شيطانى باب روز شد كه مهم‏ترين آنها [[جادوى سياه]] بود. در اين دوران جادوگرى انواع و اقسام بی‌‏شمار يافت و يهودى‏ ها آن را به كتاب مقدس در زمينه سحر و جادو مطرح كردند، سپس جادوى حروف را ساختند و در پى آن فنون جادويى در ميان آنها باب شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دايرةالمعارف فارسى|عنوان کتاب=دايرةالمعارف فارسى|نام=غلام حسین|نام خانوادگی=مصاحب|صفحه=11}}</ref> بعداً در عصر پيامبر اسلام‏ (ص) يهوديان براى مبارزه با اسلام و مسلمانان، اين فنون را به كار مى‌یردند و براى اينكه به اين كار مذموم رنگ دينى بدهند، آن را به برخى پيامبران بزرگ همچون [[سليمان‏ (ع)]] اسناد مى‌دادند و سلطنت او را نشأت گرفته از سحر و ساحر جلوه مى‌دادند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسير تسنیم|عنوان کتاب=تفسير تسنم|نام=عبدالله|نام خانوادگی=جوادی آملی|جلد=692|صفحه=5}}</ref>
از اواخر قرون وُسطی آیین‌های شیطانی باب روز شد که مهم‌ترین آنها [[جادوی سیاه]] بود. در این دوران جادوگری انواع و اقسام بی‌شمار یافت و یهودی‌ها آن را به کتاب مقدس در زمینه سحر و جادو مطرح کردند، سپس جادوی حروف را ساختند و در پی آن فنون جادویی در میان آنها باب شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دایرةالمعارف فارسی|عنوان کتاب=دایرةالمعارف فارسی|نام=غلام حسین|نام خانوادگی=مصاحب|صفحه=11}}</ref> بعداً در عصر پیامبر اسلام‏(ص) یهودیان برای مبارزه با اسلام و مسلمانان، این فنون را به کار می‌یردند و برای اینکه به این کار مذموم رنگ دینی بدهند، آن را به برخی پیامبران بزرگ همچون [[سلیمان‏ (ع)]] اسناد می‌دادند و سلطنت او را نشأت گرفته از سحر و ساحر جلوه می‌دادند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر تسنیم|عنوان کتاب=تفسیر تسنم|نام=عبدالله|نام خانوادگی=جوادی آملی|جلد=۶۹۲|صفحه=5}}</ref>


البته سحر قبل از حضرت سليمان‏ (ع) نيز وجود داشته است، زيرا هر پيامبرى كه مبعوث می‌شد، [[طاغوتيان]] تهمت سحر را متوجه او مى‌كردند و حتى اين اتهام در زمان [[حضرت نوح(ع)|حضرت نوح (ع)]] وجود داشت: {{قرآن بزرگ|كَذلِكَ ما أَتىَ الّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ رَسُولٍ اِلّا قالُوا ساحِرٌ اَوْ مَجْنُونٌ.
البته سحر قبل از حضرت سلیمان‏(ع) نیز وجود داشته است، زیرا هر پیامبری که مبعوث می‌شد، [[طاغوتیان]] تهمت سحر را متوجه او می‌کردند و حتی این اتهام در زمان [[حضرت نوح(ع)]] وجود داشت: {{قرآن بزرگ|کَذلِکَ ما أَتیَ الّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ رَسُولٍ اِلّا قالُوا ساحِرٌ اَوْ مَجْنُونٌ.
| سوره = ذاريات
| سوره = ذاریات
| آیه = 52
| آیه = ۵۲
| ترجمه = هيچ پيامبرى براى هدايت امت‏ هاى پيشين نيامد جز اينكه او را تكذيب كردند و گفتند او ساحر يا ديوانه است.
| ترجمه = هیچ پیامبری برای هدایت امت‌های پیشین نیامد جز اینکه او را تکذیب کردند و گفتند او ساحر یا دیوانه است.
}}
}}


آنگونه كه تاريخ بيان مى‌كند در زمان حضرت سليمان‏ (ع) عده‏اى در سرزمين‏ او به جادوگرى پرداختند. از طرف آن حضرت تمام نوشته‏‌ها و ورق‏پاره‌‏هاى آنها جمع‏ آورى شد و در محل مخصوصى نگهدارى گرديد. پس از رحلت حضرت سليمان (ع) جمعى آنها را بيرون آوردند و شروع به ترويج جادوگرى نمودند و در ضمن، اعلام كردند كه وى پيامبر نبوده، بلكه يک جادوگر بوده است كه به كمک همين فن بر كشور و امور خارق ‏العاده مسلط شده است. اين بود كه [[بنى‏ اسرائيل]] هم از آنان تبعيت كردند و در اين ميان سخت به سحر و جادو دل بستند و دست از [[تورات]] برداشتند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسير نمونه|عنوان کتاب=تفسير نمونه|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=1|صفحه=261}}</ref>
آنگونه که تاریخ بیان می‌کند در زمان حضرت سلیمان‏(ع) عده‌ای در سرزمین او به جادوگری پرداختند. از طرف آن حضرت تمام نوشته‌ها و ورق‌پاره‌های آنها جمع‌آوری شد و در محل مخصوصی نگهداری گردید. پس از رحلت حضرت سلیمان(ع) جمعی آنها را بیرون آوردند و شروع به ترویج جادوگری نمودند و در ضمن، اعلام کردند که وی پیامبر نبوده، بلکه یک جادوگر بوده است که به کمک همین فن بر کشور و امور خارق‌العاده مسلط شده است. این بود که [[بنی اسرائیل]] هم از آنان تبعیت کردند و در این میان سخت به سحر و جادو دل بستند و دست از [[تورات]] برداشتند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|عنوان کتاب=تفسیر نمونه|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=1|صفحه=261}}</ref>


از آغاز مسيحيت، [[كليسا]] براى جلوگيرى از جادوگرى به مبارزه برخاست و چه‏ بسا كسانى بودند كه به اتهام اين حرفه به دست اولياى دين مسيح شكنجه و كشته مى‌‏شدند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دايرةالمعارف فارسى|عنوان کتاب=دايرةالمعارف فارسى|نام=غلام حسین|نام خانوادگی=مصاحب|جلد=1|صفحه=717}}</ref> كليساى مسيحى اعمال سحر و جادوگرى را حتى اگر به نيت خير هم انجام مى‏‌شد، محكوم مى‏‌كرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاريخ جادوگرى|عنوان کتاب=تاريخ جادوگرى|نام=ایرج|نام خانوادگی=گلسرخ|صفحه=123}}</ref>
از آغاز مسیحیت، [[کلیسا]] برای جلوگیری از جادوگری به مبارزه برخاست و چه بسا کسانی بودند که به اتهام این حرفه به دست اولیای دین مسیح شکنجه و کشته می‌شدند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دایرةالمعارف فارسی|عنوان کتاب=دایرةالمعارف فارسی|نام=غلام حسین|نام خانوادگی=مصاحب|جلد=1|صفحه=717}}</ref> کلیسای مسیحی اعمال سحر و جادوگری را حتی اگر به نیت خیر هم انجام می‌شد، محکوم می‌کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ جادوگری|عنوان کتاب=تاریخ جادوگری|نام=ایرج|نام خانوادگی=گلسرخ|صفحه=123}}</ref>


قبل از ظهور اسلام، اقوام عرب چنان با سحر و جادو خو گرفته بودند كه با آن زندگى مى‌كردند و با آن مى‏‌مردند. [[طلسم‏‌ها]] نيرومندترين محافظين آنها به شمار مى‌‏رفت و حكيمان و عقلاى آنان با سرودهاى مقدس آينده را پيشگويى مى‌نمودند. مردم عرب پس از آنكه پيامبر (ص) دين جديد و كامل اسلام را آورد، باز هم دست از اعمال جادويى خود برنداشتند، بلكه آياتى از قرآن را به اوراد و عزايم خود آوردند و بدين‏سان قدرت دين را با جادوى سنتى يك‏جا به كار گرفتند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاريخ جادوگرى|عنوان کتاب=تاريخ جادوگری|نام=ایرج|نام خانوادگی=گلسرخ|صفحه=292}}</ref>
قبل از ظهور اسلام، اقوام عرب چنان با سحر و جادو خو گرفته بودند که با آن زندگی می‌کردند و با آن می‌مردند. [[طلسم‌ها]] نیرومندترین محافظین آنها به‌شمار می‌رفت و حکیمان و عقلای آنان با سرودهای مقدس آینده را پیشگویی می‌نمودند. مردم عرب پس از آنکه پیامبر(ص) دین جدید و کامل اسلام را آورد، باز هم دست از اعمال جادویی خود برنداشتند، بلکه آیاتی از قرآن را به اوراد و عزایم خود آوردند و بدین‌سان قدرت دین را با جادوی سنتی یک‌جا به کار گرفتند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ جادوگری|عنوان کتاب=تاریخ جادوگری|نام=ایرج|نام خانوادگی=گلسرخ|صفحه=292}}</ref>


در زمان ما اعتقاد به اين پديده نه فقط در ميان اقوام بدوى، بلكه در محافل متمدن دنيا هنوز هم رايج است و عمر بسيار طولانى آن نشان مى‏‌دهد كه ريشه‏ هاى عميق در روح و افكار مردم دارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دايرةالمعارف فارسى|عنوان کتاب=دايرةالمعارف فارسى|نام=غلام حسین|نام خانوادگی=مصاحب|جلد=1|صفحه=717}}</ref>
در زمان ما اعتقاد به این پدیده نه فقط در میان اقوام بدوی، بلکه در محافل متمدن دنیا هنوز هم رایج است و عمر بسیار طولانی آن نشان می‌دهد که ریشه‌های عمیق در روح و افکار مردم دارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دایرةالمعارف فارسی|عنوان کتاب=دایرةالمعارف فارسی|نام=غلام حسین|نام خانوادگی=مصاحب|جلد=1|صفحه=717}}</ref>


== تعریف سحر ==
== تعریف سحر ==
خط ۶۰: خط ۶۰:
این تعریف، اعم از تعریف‌های پیشین است؛ زیرا در آن نه از تأثیر سخن رفته و نه از اضرار؛ بنابراین، ایجاد کار خارق‌العاده از راه‌های یاد شده، سحر به‌شمار می‌رود؛ در دیگری تأثیر بگذارد یا نگذارد.
این تعریف، اعم از تعریف‌های پیشین است؛ زیرا در آن نه از تأثیر سخن رفته و نه از اضرار؛ بنابراین، ایجاد کار خارق‌العاده از راه‌های یاد شده، سحر به‌شمار می‌رود؛ در دیگری تأثیر بگذارد یا نگذارد.
* '''تعریف چهارم:'''
* '''تعریف چهارم:'''
کاری که پدید آمدن امری را در پی داشته و منشأ آن پنهان و غیر متعارف باشد. البته نه بدین معنا که هر عمل این چنینی مصداق سحر است؛ بلکه بدین معنا که سحر چنین ماهیتی دارد، با این توضیح که چنین عملی گاه در پرتو تقویت و تصفیه نفس از راه ریاضت از فرد صادر می‌شود؛ گاه با به‌کارگیری قوانین طبیعی یا هندسی؛ گاه با تسخیر روحانیات افلاک، [[ستارگان]] و مانند آنها که مشهور نزد [[یونانیان]] و [[کلدانیان]] بوده است؛ گاه با تسخیر جنیان و شیاطین؛ گاه با اعمالی که مناسب مطلوب و مقصود است، مانند کشیدن تصاویر مسحور، نقش‌ها، گره زدن و بستن، دمیدن یا نوشتن که به [[رُقیه]] (کلماتی که با آن، فرد مبتلا به آفتی هم‌چون [[صرع]] و [[تب]] را تعویذ می‌کنند) و [[عزیمه]] (کلماتی که با آن ارواح خبیث را از بدن کسی که بدان تعلق گرفته خارج می‌سازند) تقسیم می‌شود، یا دود کردن گیاهان خوش‌بو و مناسب در زمانی خاص که نزد [[نَبَطیان]] معروف بوده است. و گاه با ذکر نام‌هایی که معانی آنها معلوم نیست و نوشتن آن نام‌ها به ترتیبی خاص. این قسم به [[اعراب]] و[[نبطیان]] منسوب است، و گاه با ذکر الفاظ دارای معانی معلوم غیر از دعاها و گاه با تصرف در بعضی آیات یا دعاها یا نام‌ها. گاهی نیز با قرار دادن اعداد به ترتیبی خاص در لوح‌هایی. گوینده این قول پس از بیان اسباب نه‌گانه اشاره رفته، می‌گوید: قدر متیقن از سحر نوع پنجم است. نوع اول و دوم به‌طور یقین از مصادیق سحر نیست. باقی موارد مشتبه و مشکوک است.<ref>نراقی، احمد، مستند الشیعة، ج۱۴، ص۱۱۵.</ref>  
کاری که پدید آمدن امری را در پی داشته و منشأ آن پنهان و غیر متعارف باشد. البته نه بدین معنا که هر عمل این چنینی مصداق سحر است؛ بلکه بدین معنا که سحر چنین ماهیتی دارد، با این توضیح که چنین عملی گاه در پرتو تقویت و تصفیه نفس از راه ریاضت از فرد صادر می‌شود؛ گاه با به‌کارگیری قوانین طبیعی یا هندسی؛ گاه با تسخیر روحانیات افلاک، [[ستارگان]] و مانند آنها که مشهور نزد [[یونانیان]] و [[کلدانیان]] بوده است؛ گاه با تسخیر جنیان و شیاطین؛ گاه با اعمالی که مناسب مطلوب و مقصود است، مانند کشیدن تصاویر مسحور، نقش‌ها، گره زدن و بستن، دمیدن یا نوشتن که به [[رُقیه]] (کلماتی که با آن، فرد مبتلا به آفتی هم‌چون [[صرع]] و [[تب]] را تعویذ می‌کنند) و [[عزیمه]] (کلماتی که با آن ارواح خبیث را از بدن کسی که بدان تعلق گرفته خارج می‌سازند) تقسیم می‌شود، یا دود کردن گیاهان خوش‌بو و مناسب در زمانی خاص که نزد [[نَبَطیان]] معروف بوده است. و گاه با ذکر نام‌هایی که معانی آنها معلوم نیست و نوشتن آن نام‌ها به ترتیبی خاص. این قسم به [[اعراب]] و[[نبطیان]] منسوب است، و گاه با ذکر الفاظ دارای معانی معلوم غیر از دعاها و گاه با تصرف در بعضی آیات یا دعاها یا نام‌ها. گاهی نیز با قرار دادن اعداد به ترتیبی خاص در لوح‌هایی. گوینده این قول پس از بیان اسباب نه‌گانه اشاره رفته، می‌گوید: قدر متیقن از سحر نوع پنجم است. نوع اول و دوم به‌طور یقین از مصادیق سحر نیست. باقی موارد مشتبه و مشکوک است.<ref>نراقی، احمد، مستند الشیعة، ج۱۴، ص۱۱۵.</ref>


بنابر تعریف چهارم، عمل خارق‌العاده پدید آمده در پرتو تقویت نفس مصداق سحر نیست؛ چنان‌که آنچه به سبب نوع دوم ایجاد می‌شود نیز مصداق سحر نخواهد بود. مصداق سحر بودن کارهایی که با تسخیر ارواح افلاک (فرشتگان) یا جنیان و شیاطین و سایر اسباب نه‌گانه جز نوع پنجم صورت می‌گیرد، مورد شک و شبهه است؛ بنابراین، تعریف چهارم اخص از تعریف سوم است؛ لیکن از حیث قید نشدن اضرار به دیگری در این تعریف، از تعریف اول و دوم اعم می‌باشد.
بنابر تعریف چهارم، عمل خارق‌العاده پدید آمده در پرتو تقویت نفس مصداق سحر نیست؛ چنان‌که آنچه به سبب نوع دوم ایجاد می‌شود نیز مصداق سحر نخواهد بود. مصداق سحر بودن کارهایی که با تسخیر ارواح افلاک (فرشتگان) یا جنیان و شیاطین و سایر اسباب نه‌گانه جز نوع پنجم صورت می‌گیرد، مورد شک و شبهه است؛ بنابراین، تعریف چهارم اخص از تعریف سوم است؛ لیکن از حیث قید نشدن اضرار به دیگری در این تعریف، از تعریف اول و دوم اعم می‌باشد.
خط ۷۴: خط ۷۴:
ماهیت تعریف هفتم با دیگر تعریف‌ها متفاوت است و در حقیقت، تعریفی جدید از سحر است؛ بنابراین تعریف، ایجاد عمل خارق‌العاده مطلقاً با هر سبب پنهان سحر به‌شمار نمی‌رود؛ چنان‌که تسخیر نیز مطلقاً سحر نخواهد بود.<ref>خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الفقاهة، ج۱، ص۴۵۳.</ref>
ماهیت تعریف هفتم با دیگر تعریف‌ها متفاوت است و در حقیقت، تعریفی جدید از سحر است؛ بنابراین تعریف، ایجاد عمل خارق‌العاده مطلقاً با هر سبب پنهان سحر به‌شمار نمی‌رود؛ چنان‌که تسخیر نیز مطلقاً سحر نخواهد بود.<ref>خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الفقاهة، ج۱، ص۴۵۳.</ref>
* '''تعریف هشتم:'''
* '''تعریف هشتم:'''
دانشی که به کار بستن آن، موجب پیدایی ملکه‌ای نفسانی در فرد شده، او را بر ایجاد کارهای شگفت با اسباب ناپیدا توانا می‌سازد.<ref>حلی، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج۲، ص۱۲.</ref>  
دانشی که به کار بستن آن، موجب پیدایی ملکه‌ای نفسانی در فرد شده، او را بر ایجاد کارهای شگفت با اسباب ناپیدا توانا می‌سازد.<ref>حلی، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج۲، ص۱۲.</ref>


طبق این تعریف، منشأ سحر قوت نفس ساحر است و او در پرتو توانایی نفس خود، بدون آنکه از بیرون کمک بگیرد کارهای خارق‌العاده انجام می‌دهد؛ بنابراین، کارهای خارق‌العاده انجام گرفته به سببی از اسباب بیرونی و نه قوت و ملکه نفسانی ساحر مصداق سحر نخواهد بود. در نتیجه این تعریف از این جهت اخص از تعریف‌های پیشین خواهد بود.
طبق این تعریف، منشأ سحر قوت نفس ساحر است و او در پرتو توانایی نفس خود، بدون آنکه از بیرون کمک بگیرد کارهای خارق‌العاده انجام می‌دهد؛ بنابراین، کارهای خارق‌العاده انجام گرفته به سببی از اسباب بیرونی و نه قوت و ملکه نفسانی ساحر مصداق سحر نخواهد بود. در نتیجه این تعریف از این جهت اخص از تعریف‌های پیشین خواهد بود.
خط ۸۲: خط ۸۲:


== اقسام سحر و جادو ==
== اقسام سحر و جادو ==
[[قرآن کریم و معرفی اهداف آن|قرآن کریم]] به شدت اين عمل را مورد نكوهش و سرزنش قرار داده است و آنها را سوداگرانی می‌داند كه خود را به بدترين بها فروخته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسير نمونه|عنوان کتاب=تفسير نمونه|نام=ناصر|نام خانوادگی=مكارم شيرازی|ناشر=دارالكتاب‌ الاسلاميه|جلد=1|صفحه=۳۸۰و۳۸۱.}}</ref>
[[قرآن کریم و معرفی اهداف آن|قرآن کریم]] به شدت این عمل را مورد نکوهش و سرزنش قرار داده است و آنها را سوداگرانی می‌داند که خود را به بدترین بها فروخته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|عنوان کتاب=تفسیر نمونه|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|ناشر=دارالکتاب الاسلامیه|جلد=1|صفحه=۳۸۰و۳۸۱.}}</ref>


[[امام صادق (ع)]] فرمود: {{متن عربی|سحر، انواعی دارد: يک نوع آن مانند [[طبابت]] است، چنانكه پزشكان برای هر دردی دوا و دارو دارند، [[ساحران]] هم برای هر سلامتی آفتی و برای هر عافيتی بلايی دارند. نوع دوم آن تردستی و چشم بندی، نوع سوم آن تسخير نمودن جنّ و شیاطین.}}<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=احتجاج طبرسی|ترجمه عنوان=صفحه ۹۳۹ به نقل از نخبة التفاسیر|عنوان کتاب=احتجاج طبرسی|صفحه=۳۲۵ ـ ۳۱۹}}</ref>
[[امام صادق (ع)]] فرمود: {{متن عربی|سحر، انواعی دارد: يک نوع آن مانند [[طبابت]] است، چنانكه پزشكان برای هر دردی دوا و دارو دارند، [[ساحران]] هم برای هر سلامتی آفتی و برای هر عافيتی بلايی دارند. نوع دوم آن تردستی و چشم‌بندی، نوع سوم آن تسخير نمودن جنّ و شیاطین.}}<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=احتجاج طبرسی|ترجمه عنوان=صفحه ۹۳۹ به نقل از نخبة التفاسیر|عنوان کتاب=احتجاج طبرسی|صفحه=۳۲۵–۳۱۹}}</ref>


و در قرآن بيش از ۵۰ مورد كلمه سحر به كار رفته كه از مجموع آن می‌توان استفاده كرد كه سحر به دو قسم تقسيم می‌شود:
و در قرآن بیش از ۵۰ مورد کلمه سحر به کار رفته که از مجموع آن می‌توان استفاده کرد که سحر به دو قسم تقسیم می‌شود:


=====۱. سحر غیر حقیقی =====
===== ۱. سحر غیر حقیقی =====
سحری كه مقصود از آن فريفتن و تردستی و شعبده بازی و چشم بندی است و حقيقتی ندارد، چنانكه می‌خوانيم:{{قرآن بزرگ|قَالَ بَلْ أَلْقُوا ۖ فَإِذَا حِبَالُهُمْ وَعِصِيُّهُمْ يُخَيَّلُ إِلَيْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ أَنَّهَا تَسْعَىٰ
سحری که مقصود از آن فریفتن و تردستی و شعبده بازی و چشم‌بندی است و حقیقتی ندارد، چنان‌که می‌خوانیم:{{قرآن بزرگ|قَالَ بَلْ أَلْقُوا ۖ فَإِذَا حِبَالُهُمْ وَعِصِیُّهُمْ یُخَیَّلُ إِلَیْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ أَنَّهَا تَسْعَیٰ
| سوره = طه
| سوره = طه
| آیه = 66
| آیه = ۶۶
| ترجمه = ريسمان ها و عصاهای جادوگران زمان موسی در اثر سحر، خيال می‌شد که حرکت می‌کنند.
| ترجمه = ریسمان‌ها و عصاهای جادوگران زمان موسی در اثر سحر، خیال می‌شد که حرکت می‌کنند.
}}
}}
و در آيه ديگر آمده است:
و در آیه دیگر آمده است:
{{قرآن بزرگ|فَلمّا أَلقوا سَحَروا أَعيُنَ الناسِ و استرهَبوهُم
{{قرآن بزرگ|فَلمّا أَلقوا سَحَروا أَعیُنَ الناسِ و استرهَبوهُم
| سوره = اعراف
| سوره = اعراف
| آیه = 116
| آیه = ۱۱۶
| ترجمه = هنگامی که ريسمان‌ها را انداختند چشم های مردم را سحر کردند و آنها را ارعاب نمودند.
| ترجمه = هنگامی که ریسمان‌ها را انداختند چشم‌های مردم را سحر کردند و آنها را ارعاب نمودند.
}}
}}


از اين آيات روشن می‌شود که سحر دارای حقيقتی نيست،که بتواند در اشيا تصرفی کند و اثری بگذارد بلکه اين تردستی و چشم بندی ساحران است که آن چنان جلوه می‌دهد.
از این آیات روشن می‌شود که سحر دارای حقیقتی نیست، که بتواند در اشیا تصرفی کند و اثری بگذارد بلکه این تردستی و چشم‌بندی ساحران است که آن چنان جلوه می‌دهد.


=====۲. سحر حقیقی =====
===== ۲. سحر حقیقی =====
قسم دوّم سحری است كه واقعاً اثرگذار است مثل اينكه باعث جدائی زن و شوهر و يا مريض شدن انسان و... می‌شود، در قرآن می‌خوانيم: {{قرآن بزرگ|وَ اتّبِعوُا ما تَتلوُا الشّياطينَ مُلكِ سُليمانَ و ما كَفَرَ سُليمانُ و لكنّ الشَّياطينَ كَفروا يُعَلِّموُنَ الناسَ السّحرَ و ...
قسم دوّم سحری است که واقعاً اثرگذار است مثل اینکه باعث جدائی زن و شوهر یا مریض شدن انسان و… می‌شود، در قرآن می‌خوانیم: {{قرآن بزرگ|وَ اتّبِعوُا ما تَتلوُا الشّیاطینَ مُلکِ سُلیمانَ و ما کَفَرَ سُلیمانُ و لکنّ الشَّیاطینَ کَفروا یُعَلِّموُنَ الناسَ السّحرَ و
| سوره = بقره
| سوره = بقره
| آیه = 102
| آیه = ۱۰۲
| ترجمه = و آنچه كه شیاطین در روزگار فرمانروايی سليمان می‌خواندند، پيروی كردند. و [[سليمان]] (به سحر نپرداخت) و كفر نورزيد، ولی شیاطین كفر ورزيدند، آنان به مردم سحر می‌آموختند... .
| ترجمه = و آنچه که شیاطین در روزگار فرمانروایی سلیمان می‌خواندند، پیروی کردند. و [[سلیمان]] (به سحر نپرداخت) و کفر نورزید، ولی شیاطین کفر ورزیدند، آنان به مردم سحر می‌آموختند….
}}
}}


و در آیه دیگر آمده:
و در آیه دیگر آمده:
{{قرآن بزرگ|فَقالَ إِن هذا إلا سحرٌ يُؤثرُ
{{قرآن بزرگ|فَقالَ إِن هذا إلا سحرٌ یُؤثرُ
| سوره = مدثر
| سوره = مدثر
| آیه = 24
| آیه = ۲۴
| ترجمه = این (قرآن) چیزی جز افسون و سحری همچون سحرهای پیشینان نیست
| ترجمه = این (قرآن) چیزی جز افسون و سحری همچون سحرهای پیشینان نیست
}}
}}


در [[عصر موسی (ع)]] به شدت با سحر و جادو مبارزه شده است و قرآن کریم نيز آن را نقل كرده است، در اين راستا آمده: وقتی (ساحران [[معجزه]] موسی (ع) را ديدند كه چگونه همه اژدهای بافته‌هايشان را بلعيد، تمام) ساحران به سجده افتادند و گفتند: ما به پروردگار [[هارون]] و موسی (ع) ايمان آورديم. و وقتی ساحران فهميدند كار موسی (ع) سحر و جادو نيست، بی‌اختيار به سجده افتادند، در حالی كه صبح از [[كافران]] به شمار می‌آمدند، غروب به جمع شهداء راه خدا پيوستند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسير نمونه|عنوان کتاب=تفسير نمونه|نام=ناصر|نام خانوادگی=مكارم شيرازی|ناشر=مركز فرهنگی درسهايی از قرآن|جلد=7|صفحه=363}}</ref>
در [[عصر موسی (ع)]] به شدت با سحر و جادو مبارزه شده است و قرآن کریم نیز آن را نقل کرده است، در این راستا آمده: وقتی (ساحران [[معجزه]] موسی(ع) را دیدند که چگونه همه اژدهای بافته‌هایشان را بلعید، تمام) ساحران به سجده افتادند و گفتند: ما به پروردگار [[هارون]] و موسی(ع) ایمان آوردیم. و وقتی ساحران فهمیدند کار موسی(ع) سحر و جادو نیست، بی‌اختیار به سجده افتادند، در حالی که صبح از [[کافران]] به‌شمار می‌آمدند، غروب به جمع شهداء راه خدا پیوستند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|عنوان کتاب=تفسیر نمونه|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|ناشر=مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن|جلد=7|صفحه=363}}</ref>


در جای جای قرآن کریم سخن از سحر و ساحری به ميان آمده و با اين پديده پليد و منفی، به شدت مبارزه شده است. تنها يادگرفتن سحر و جادو را برای كسانی كه در صدد ابطال سحر ساحران برآيند بدون اشكال می‌داند، بلكه گاهی به عنوان [[واجب كفايی]]، می‌بايست عدّه‌ای سحر را بياموزند تا اگر [[دروغ|دروغ‌گویان]] خواستند از اين طريق مردم را اغفال يا گمراه نمايند، سحر و جادوی آنها را ابطال كنند و [[دروغ|دروغ‌]] و مدعای آنها را فاش نمايند، و اين خود مبارزه جدی و همه جانبه با سحر و ساحران است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسير نمونه|عنوان کتاب=تفسير نمونه|نام=ناصر|نام خانوادگی=مكارم شيرازی|ناشر=مركز فرهنگی درسهايی از قرآن|جلد=7|صفحه=۳۶۳}}</ref>
در جای جای قرآن کریم سخن از سحر و ساحری به میان آمده و با این پدیده پلید و منفی، به شدت مبارزه شده است. تنها یادگرفتن سحر و جادو را برای کسانی که در صدد ابطال سحر ساحران برآیند بدون اشکال می‌داند، بلکه گاهی به عنوان [[واجب کفایی]]، می‌بایست عدّه‌ای سحر را بیاموزند تا اگر [[دروغ|دروغ‌گویان]] خواستند از این طریق مردم را اغفال یا گمراه نمایند، سحر و جادوی آنها را ابطال کنند و [[دروغ]] و مدعای آنها را فاش نمایند، و این خود مبارزه جدی و همه‌جانبه با سحر و ساحران است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|عنوان کتاب=تفسیر نمونه|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|ناشر=مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن|جلد=7|صفحه=۳۶۳}}</ref>


== تفاوت معجزه و سحر ==
== تفاوت معجزه و سحر ==
خط ۱۲۸: خط ۱۲۸:
سحر و معجزه هر دو تأثیراتی را دارند؛ اما معجزه حق است و سحر باطل. معجزه در راستای اصلاح و تربیت است؛ اما سحر بی‌هدف یا دارای اهداف سطحی و کم‌ارزش است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=پیام امام امیرالمومنین(ع)|عنوان کتاب=پیام امام امیرالمومنین(ع)|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=8|صفحه=438}}</ref>
سحر و معجزه هر دو تأثیراتی را دارند؛ اما معجزه حق است و سحر باطل. معجزه در راستای اصلاح و تربیت است؛ اما سحر بی‌هدف یا دارای اهداف سطحی و کم‌ارزش است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=پیام امام امیرالمومنین(ع)|عنوان کتاب=پیام امام امیرالمومنین(ع)|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=8|صفحه=438}}</ref>


سحر متکی به امور بشری است. به همین علت، ساحران کارهای خارق‌العاده‌ای انجام می‌دهند که تمرین کرده‌اند؛ امّا معجزه امری الهی است و انبیا کارهایی را انجام می‌دادند که مردم از آن‌ها طلب می‌کردند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=پیام امام امیرالمومنین(ع)|عنوان کتاب=پیام امام امیرالمومنین(ع)|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=7|صفحه=۵۱۹}}</ref> معجزه همراه با ادّعای نبوت است؛ امّا ساحر نمی‌تواند ادّعای نبوّت کند؛ چون حکمت الهی مانع از آن می‌شود که کسی به [[دروغ|دروغ‌]] مدعی نبوت شود و اگر این کار را بکند رسوا می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=پیام امام امیرالمومنین(ع)|عنوان کتاب=پیام امام امیرالمومنین(ع)|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=7|صفحه=۵۱۹–۵۲۰}}</ref>
سحر متکی به امور بشری است. به همین علت، ساحران کارهای خارق‌العاده‌ای انجام می‌دهند که تمرین کرده‌اند؛ امّا معجزه امری الهی است و انبیا کارهایی را انجام می‌دادند که مردم از آن‌ها طلب می‌کردند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=پیام امام امیرالمومنین(ع)|عنوان کتاب=پیام امام امیرالمومنین(ع)|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=7|صفحه=۵۱۹}}</ref> معجزه همراه با ادّعای نبوت است؛ امّا ساحر نمی‌تواند ادّعای نبوّت کند؛ چون حکمت الهی مانع از آن می‌شود که کسی به [[دروغ]] مدعی نبوت شود و اگر این کار را بکند رسوا می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=پیام امام امیرالمومنین(ع)|عنوان کتاب=پیام امام امیرالمومنین(ع)|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=7|صفحه=۵۱۹–۵۲۰}}</ref>
 
 
 
 


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
trustworthy
۳۱۰

ویرایش