فعالیت‌های سیاسی امام صادق علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

فعالیت‌های سیاسی امام صادق علیه‌السلام (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۵:۴۱

۵٬۸۷۸ بایت حذف‌شده ، ۱۶ سپتامبر

←‏الف: قيام زيد

Hossein.badrouj

trustworthy

۹۳۵

ویرایش

@@ خط ۲۵: / خط ۲۵: @@
 اين وضعيت دلائل متعددی داشت كه برخوردهای پيامبر با آنان از مهمترين آن‌ها بود. علاوه بر اين، مسأله امامت اميرالمومنین و فرزندانش که برای شيعيان، مسأله بسيار با اهميتی بود، ميزان اين محبوبيت را بالا می‌برد.<ref>کریمان، حسین، سيره و قيام زيدبن علي، ص ۴۹ به بعد.</ref> فاطميان تنها بقايای نسل رسول خدا (ص) بودند كه اين امر نيز می‌توانست ارزش و موقعيت ويژه‌ای به آن‌ها بدهد. پس از شهادت امام حسين(ع) ، محمدبن‌حنفيه  برای مدتی، از موقعيت اجتماعی برخوردار بود، اما شخصيت علمی و اخلاقی امام سجاد(ع) كم‌كم جای خود را در جامعه باز كرد و به صورت تنها شخصيت مورد توجه در ميان اهل بيت رسول خدا(ص) درآمد.
-عبدالله‌بن‌عباس از شخصيت‌های علمی معروف صدر اسلام بود كه مصاحبت رسول خدا - صلي الله عليه و آله و سلم - را درك كرد و يكي از بزرگترين و موثق‌ترين محدثان عصر خود به شمار مي‌آمد. تا زماني كه زنده بود (سال ۶۸) اختلافي ميان علويان و بني عباس وجود نداشت، اما پس از او به تدريج اختلاف آغاز شد. گو اين كه نه تنها او كه هيچ يك از عباسيان در كربلا حاضر نشدند.<ref>علی خزار قمی، کفایه الاثر، ص۳۲۷</ref> در اوائل قرن دوم، عباسيان به فكر استقلال از علويان افتاده و در خفا مردم را به سوي خود دعوت مي‌كردند؛ اما اميد چنداني به پيروزي خود نداشتند. علت اين امر هم آن بود كه از نظر مردم، آل علي تنها بازماندگان نسل پيامبر - صلي الله عليه و آله و سلم - به شمار مي‌آمدند. مظلوميت اين خانواده به خصوص پس از حادثه جانگداز كربلا، حيثيت اجتماعي آنان را ميان مردم به طور شگفتي بالا برده بود.
+زيدبن علي، برادر امام باقر(ع) بود و با توجه به اهميت زيادي كه امام باقر از لحاظ علمي در جامعه داشت، موقعيت چشم گيري براي زيد و حركت انقلابي او به وجود نيامد، گرچه در شمار محدثان بود و به سبب علوي بودنش مورد توجه فراوان مردم عراق قرار داشت.<ref>علی خزار قمی، کفایه الاثر، ص۳۲۷</ref>
-حركتي كه زيدبن علي بن الحسين - عليه السلام - آغاز كرد، تأكيدي بر اهميت علويان در ميان مردم عراق بود. زيدبن علي، برادر امام باقر - عليه السلام - بود و با توجه به اهميت زيادي كه امام باقر از لحاظ علمي در جامعه داشت، موقعيت چشم گيري براي زيد و حركت انقلابي او به وجود نيامد، گرچه در شمار محدثان بود و به سبب علوي بودنش مورد توجه فراوان مردم عراق قرار داشت.
-امام باقر - عليه السلام - در سال ۱۱۴ يا ۱۱۷ رحلت فرمود و پس از آن امام صادق - عليه السلام - به عنوان ششمين امام از امامان شيعه - عليه السلام -، نظرها را به سوي خود جلب كرد. اواخر دهه دوم قرن دوم، زيد پس از پشت سر گذاشتن يك سلسله اختلافات و مشاجرات لفظي با هشام بن عبدالملك، تصميم به اعتراض عليه قدرت حاكم گرفت و در صفر (سال ۱۲۲) در كوفه دست به يك حركت انقلابي زده و پس از دو روز درگيري نظامي به شهادت رسيد. آنچه در اينجا براي ما اهميت دارد، مسأله برخورد امام صادق - عليه السلام - با خروج زيد و با فرقه‌اي به نام زيديه ـ كه پس از شهادت زيد موجوديت خود را در عراق آغاز كرده بود ـ مي‌باشد.
+آنچه در اينجا براي ما اهميت دارد، مسأله برخورد امام صادق(ع) با خروج زيد و با فرقه‌اي به نام زيديه (كه پس از شهادت زيد موجوديت خود را در عراق آغاز كرده بود) مي‌باشد. در برخي از روايات شيعه آمده است كه زيد از معتقدان به امامت امامان شيعه از جمله امام باقر و صادق - عليه السلام - بوده است، چنانكه از او نقل شده كه مي‌گفت: جعفر امامنا في الحلال و الحرام.<ref>سیره پیشوایان، ص ۳۶۱، ۳۵۶؛ رجال النجاشي، ص ۱۳۰؛ كفايه الاثر، ص ۳۲۷؛ کریمان، حسین، سيره و قيام زيدبن علي، ص ۴۹ به بعد.</ref> جعفر، امام ما در حلال و حرام است.
-در برخي از روايات شيعه آمده است كه زيد از معتقدان به امامت امامان شيعه از جمله امام باقر و صادق - عليه السلام - بوده است، چنانكه از او نقل شده كه مي‌گفت: جعفر امامنا في الحلال و الحرام.<ref>سیره پیشوایان، ص ۳۶۱، ۳۵۶؛ رجال النجاشي، ص ۱۳۰؛ كفايه الاثر، ص ۳۲۷؛ کریمان، حسین، سيره و قيام زيدبن علي، ص ۴۹ به بعد.</ref> جعفر، امام ما در حلال و حرام است.
 و در روايتي از امام صادق - عليه السلام - درباره زيد چنين آمده است:
-رحمه الله، اما أنَّه كان مؤمناً و كان عالما و كان صدوقاً، اما أنّه لو ظفر لوفي، اما أنَّه لو ملك يعرف كيف يُضَعْها.<ref>پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، ص۳۸۵</ref>
+رحمه الله، اما أنَّه كان مؤمناً و كان عالما و كان صدوقاً، اما أنّه لو ظفر لوفي، اما أنَّه لو ملك يعرف كيف يُضَعْها.<ref>پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، ص۳۸۵</ref>خدا او را رحمت كند، مرد مؤمن و عارف و عالم و راست گويي بود، كه اگر پيروز مي‌شد وفا مي‌كرد و اگر زمام امور را به دست مي‌گرفت، مي‌دانست آن را به دست چه كسي بسپارد. پس از قيام زيد و به خصوص به دنبال روي كار آمدن بني عباس، بني الحسن از بني الحسين جدا شدند<ref>خطط مقريزي، ج ۴، ص ۳۰۷؛ نامه دانشوران، ج ۵، ص ۹۲؛ فوات الوفيات، ج ۱؛ ص ۲۱۰.</ref> و به بهانه زيد و فرزندش يحيي، روي كار آوردن يكي از بني الحسن به نام محمد بن عبدالله بن الحسين بن حسن بن علی(ع) را وجهه همت خود قرار دادند.<ref>عيون اخبار الرضا، ج ۱، باب ۲۵؛ امالي صدوق، مجلس ۱۰، ص ۴۰؛ تنقيح المقال، ج ۱، ص ۴۶۸؛ سيره و قيام زيدبن علي، ص ۱۶۸.</ref> اينها به تدريج گروهي از شيعيان را نيز به دور خويش جمع كردند كه عنوان زيديه بر آنان اطلاق گرديد. همانگونه كه پس از اين خواهيم ديد در ميان جعفري‌ها و <ref>نثر الدر، ج ۱، صص ۳۵۲، ۳۵۳.</ref>زيدي‌ها اختلافات شديد و مبارزات داغي آغاز شد كه در جريان آن، زيديها، امام صادق - عليه السلام - را آماج ايراد اتهاماتي قرار دادند. در حديثي آمده است: زيديان امام صادق را متهم مي‌كردند كه ايشان اعتقاد به جهاد در راه خدا ندارد. <ref>تهذيب، ج ۲، ص ۴۳؛ وسائل الشيعه، ج ۲، ص ۳۲.</ref>امام اين اتهام را از خود رد كرده، فرمود:
-خدا او را رحمت كند، مرد مؤمن و عارف و عالم و راست گويي بود، كه اگر پيروز مي‌شد وفا مي‌كرد و اگر زمام امور را به دست مي‌گرفت، مي‌دانست آن را به دست چه كسي بسپارد.
+ولكنّي أكْره أن أدع علمي الي جهلهم. ولي من نمي‌خواهم علم خود را در كنار جهل آنان بگذارم.<ref>نثر الدر، ج ۱، ص ۳۵۳.</ref>
-در اين زمينه، روايات زيادي نقل شده، چنانكه روايات ديگري هم، كه با مضمون اين روايات تعارض دارد، نقل شده است. ممكن است زيد امامت علمي امام صادق - عليه السلام - را پذيرفته باشد اما امامت سياسي آن حضرت را نپذيرفته و درباره قيام، بدون اذن صريح آن حضرت دست به اين اقدام زده باشد. به هر روي، در اين حركت شورشي را عليه امويان ـ كه از نظر وي سمبل جاهليت بودند ـ رهبري كرد كه نزديك به هشتاد سال ميان خانواده او و آنها بر سر خلافت اسلامي جنگ و جدالهايي در جريان بود. در رواياتي چند از امام صادق - عليه السلام - خبر شهادت زيد در محله كناسه كوفه از قبل خبر داده شده است.<ref>عيون اخبار الرضا، ج ۱، باب ۲۵؛ امالي صدوق، مجلس ۱۰، ص ۴۰؛ تنقيح المقال، ج ۱، ص ۴۶۸؛ سيره و قيام زيدبن علي، ص ۱۶۸.</ref>
-در نقل ديگري آن حضرت در برابر كساني از شيعيان كه از زيد تبري مي‌جستند، او را تأييد فرموده است.<ref>خطط مقريزي، ج ۴، ص ۳۰۷؛ نامه دانشوران، ج ۵، ص ۹۲؛ فوات الوفيات، ج ۱؛ ص ۲۱۰.</ref> هر دو قسم اين روايات در مصادر اهل سنت نقل شده است اما سر جمع رضايت امام را از اصل قيام نشان نمي‌دهد؛ به ويژه كه در كافي و برخي ديگر از جوامع حديثي شيعه، انتقادهايي عليه قيام زيد صورت گرفته است. با اين همه، مسلم است كه حضرت به قيام زيد، به عنوان «قيامي بر ضد ستمگري» مي‌نگريستند، چنانكه شخصيت اخلاقي زيد را نيز تأييد مي‌فرمودند و حاضر نبودند كسي به ايشان جسارت كند. در نقلي آمده است كه حكيم بن عياش كلبي كه عثماني مذهب بود در شعري گفت:
-صَلَبًنا لكم زيدا علي جِذْع نخلةٍ و لم أرُ مهديَا علي الجِذْع يُصْلب
-و قِستُم بِعْثمان عليَا سفاهة‏ً و عثمانْ خير‏‎ٌ من علي و أطيب
-ما زيد را بر شاخه‌هاي نخل به دار آويختيم و مهدي‌اي ديده نشده كه به شاخ نخل به دار آويخته شود. شما از روي سفاهت علي را با عثمان مقايسه كرديد در حالي كه عثمان بهتر و پاك‌تر از علي است.
-زماني كه اين شعر به امام صادق - عليه السلام - رسيد، حضرت در حالي كه دستانشان لرزان بود به آسمان بلند كردند و فرمودند: اللهم إن كان عندك كاذباً فَسلَّط عليه كلبك. خداوندا! اگر دروغگوست، سگ خود را بر او مسلط فرما.
-گفته شده كه بني اميه او را براي كاري به كوفه فرستادند كه در راه شيري او را كشت. وقتي خبر به امام صادق - عليه السلام - رسيد، آن حضرت به سجده افتاد و فرمود: الحمدْلله الذي أَنْجُزَنا ما وعدنا.<ref>نثر الدر، ج ۱، صص ۳۵۲، ۳۵۳.</ref>
-در نقل ديگري آمده كه حضرت از ابوولاد كاهلي درباره زيد سؤال كردند. او گفت: او را در حالي كه مصلوب بود ديدم. كساني او را شماتت مي‌كردند و افرادي ستايشش مي‌نمودند. حضرت فرمود: ستايش كنندگان با او در بهشتند و شماتت كنندگان شريك خون او.<ref>نثر الدر، ج ۱، ص ۳۵۳.</ref>
-پس از قيام زيد و به خصوص به دنبال روي كار آمدن بني عباس، بني الحسن از بني الحسين جدا شدند و به بهانه زيد و فرزندش يحيي، روي كار آوردن يكي از بني الحسن به نام محمد بن عبدالله بن الحسين بن حسن بن علي - عليه السلام - را وجهه همت خود قرار دادند. اينها به تدريج گروهي از شيعيان را نيز به دور خويش جمع كردند كه عنوان زيديه بر آنان اطلاق گرديد. همانگونه كه پس از اين خواهيم ديد در ميان جعفري‌ها و زيدي‌ها اختلافات شديد و مبارزات داغي آغاز شد كه در جريان آن، زيديها، امام صادق - عليه السلام - را آماج ايراد اتهاماتي قرار دادند. در حديثي آمده است: زيديان امام صادق را متهم مي‌كردند كه ايشان اعتقاد به جهاد در راه خدا ندارد. امام اين اتهام را از خود رد كرده، فرمود:
-ولكنّي أكْره أن أدع علمي الي جهلهم.<ref>تهذيب، ج ۲، ص ۴۳؛ وسائل الشيعه، ج ۲، ص ۳۲.</ref> ولي من نمي‌خواهم علم خود را در كنار جهل آنان بگذارم.
 === ب: امام صادق - عليه السلام - و دعوت ابوسلمه ===