استحباب و فضیلت سرپرستی یتیم: تفاوت میان نسخه‌ها

[[قرآن کریم]] سفارش زیادی درباره یتیمان کرده است. رعایت و مراقبت از اموال یتیمان؛ وعده عذاب جهنم به غصب‌کنندگان اموال یتیمان؛پرهیز از تحقیر يتيمان؛ بد‌رفتارى با يتيمان را خصوصیت تکذیب کنندگان قیامت دانستن و ...؛  از جمله سفارش‌های قرآنی برای یتیم‌نوازی می‌باشد.

==یتیم‌نوازی در قرآن ==

همچنین از عدم اکرام و احترام به یتیمان در عصر جاهلیت گزارش می‌دهد و به آن‌ها خطاب می‌کند که بر خلاف پندارتان شما یتیم را گرامی نمی‌دارید.<ref>سوره فجر، آیه ۱۷.</ref> کسی که روز جزا را انکار می‌کند همان کسی است که به یتیم اهانت و خشونت می‌کند.<ref>سوره ماعون، آیات ۱ و ۲.</ref>  

در قرآن بر اساس یک توصیه اخلاقی<ref>جوادی آملی، عبدالله، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، تحقیق و تنظیم: حسین اشرفی و عباس رحیمیان، قم، مرکز نشر اسراء، ‌چاپ دوم، ۱۳۸۹ش، ج۱۷، ص۴۲۵.</ref> خواسته شده است هنگام تقسیم ارث، اگر ارحامی که از وارثان میت نیستند و نیز مطلق یتیمان و مسکینان (از بستگان یا غیر آن)، حضور یافتند، آنان را از میراث به جا مانده بهره‌مند کنند.<ref>سوره نساء، آیه ۸. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، تحقیق و تنظیم: حسین اشرفی و عباس رحیمیان، قم، مرکز نشر اسراء، ‌چاپ دوم، ۱۳۸۹ش، ج۱۷، ص۴۲۵.</ref> قرآن به پیامبر یادآوری می‌کند که خودش نیز یتیم بوده و خدا پناهش داده است؛ پس به پاس این نعمت نباید با یتیمان قهر کند و آن‌ها را از خود براند و دور کند.<ref>سوره ضحی، آیات ۶ و ۹. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۱۰۲.</ref>

=== مراقبت و دقّت در نگهداری اموال يتيمان ===

قرآن کریم به رعایت امانت و نگهداری اموال یتیمان فراخوانده است و با کسانی که اموال یتیمان را ظالمانه حیف و میل می‌کنند، سخت برخورد شده است. قرآن کریم، در سوره نساء آیه ۲، سوره اسراء آیه ۳۴، سوره انعام آیه ۱۵۲ و سوره نساء آیه ۱۰ با عبارات مختلف مردم را به مراقبت از اموال یتیم و رعایت حقوق آن‌ها فراخوانده است. خداوند در قرآن نسبت به اموال يتيمان سفارش مخصوص کرده است، زيرا اموال آنان آسيب پذيرتر از همه چيز است. نمى توانند از آن مراقبت كنند: {{قرآن|وَ لاَ تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلاَّ بِالَّتِي هِىَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ| ترجمه= و به مال يتيم، جز به بهترين صورت [و براى اصلاح]، نزديك نشويد، تا به حدّ رشد خود برسد.|سوره = انعام|آیه= ۱۵۲}}

اعمال انسان‌ها علاوه بر چهره ظاهرى خود، يك چهره واقعى نيز دارد كه در اين جهان پنهان است، اما در جهان ديگر ظاهر مي‌شوند و مسئله تجسم اعمال را تشكيل مي‌دهند. قرآن مى‏‌گويد آنها كه مال يتيم مى‏‌خورند گرچه چهره ظاهرى عمل‌شان بهره‌‏گيرى از غذاهاى لذيذ و رنگين است، اما چهره واقعى اين غذاها آتش سوزان است و همين چهره است كه در قيامت آشكار مي‌شود.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۲۸۱.</ref> قرآن خوردن اموال یتیم را همانند خوردن آتش می‌داند: {{قرآن|إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَی ظُلْمًا إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیرًا|ترجمه=کسانی که اموال یتیمان را از روی ظلم و ستم می‌خورند، تنها آتش می‌خورند و به زودی به آتش سوزانی می‌سوزند.|سوره=نساء|آیه=۱۰}}

=== اكرام يتيمان ===

خداوند به شرح اعمالى كه موجب دورى از خدا و گرفتارى در چنگال مجازات الهى مى‏‌شود پرداخته، یادآور می‌شود که چنان نيست كه شما خيال مى‌‏كنيد که اموال‌تان دليل بر مقام شما نزد پروردگار است، بلكه اعمال‌تان حاكى از دورى شما از خدا است.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۴۶۳.</ref> یکی از این کارهای ناشایست، نپرداختن به جنبه‌هاى عاطفى و معنوى در برخورد با يتيمان است: {{قرآن|كَلاَّ بَل لاَّ تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ|۱۷| وَ لاَ تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ|۱۸|

|ترجمه= چنان نيست [كه شما مى پنداريد!] شما يتيمان را گرامى نمى داريد و يكديگر را بر اطعام مستمندان تشويق نمى‌كنيد.|سوره= فجر|آیه=۱۸-۱۷}}

يتيمى كه پدر خود را از دست داده و از مهر او محروم گشته و در غم فقدان مادرش اشك ريخته، و از نعمت محبّت او بى بهره شده، نيازمند مهر و محبّت و عاطفه است. خداوند به مسلمانان دستور مى دهد كه يتيم را اكرام كرده، و كمبود عواطف وى را جبران نمايند.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۴۶۳.</ref>  

=== پرهیز از تحقیر يتيمان ===

خداوند برای اهمیت دادن به یتیم‌نوازی، ابتدا به دوران يتيمى پيامبر(ص) اشاره كرده و يادآور الطافش به حضرت می‌شود: {{قرآن|أَلَمْ يَجِدْكَ يَتِيماً فَآوَى|۶|وَ وَجَدَكَ ضَالاًّ فَهَدَى|۷|وَ وَجَدَكَ عَائِلا فَأَغْنَى|۸|

|ترجمه= (آيا او تو را يتيم نيافت و پناه داد؟! و تو را گمشده يافت و هدايت كرد، و تو را فقير يافت و بى نياز نمود، حال كه چنين است، يتيم را تحقير مكن). بنابراين، هيچ كس حقّ تحقير يتيمان را ندارد.|سوره= فجر|آیه= ۸-۶}} سپس مسلمانان را از تحقير ايتام منع مى‌كند: {{قرآن|فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلاَ تَقْهَرْ|ترجمه=حال كه چنين است يتيم را تحقير مكن‏ |سوره=فجر|آیه=۹}}

=== بد‌رفتارى با يتيمان خصوصیت تکذیب کنندگان قیامت===

آيه اوّل و دوّم سوره ماعون تعبير بسيار تكان دهنده‌اى در مورد بدرفتارى با ايتام وجود دارد: {{قرآن|أَرَأَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ|۱| فَذَلِكَ الَّذِى يَدُعُّ الْيَتِيمَ|۲|

|ترجمه= آيا كسى كه پيوسته روز جزا را انكار مى كند ديدى؟! او همان كسى است كه يتيم را با خشونت مى راند.|سوره= ماعون|آیه= ۱و۲}}

خداوند خصوصیات تکذیب‌کنندگان را اینگونه ترسیم می‌کند که آيا آن كس را كه روز جزا را تكذيب مى‏‌كند، از راه صفاتى كه لازمه تكذيب است شناختى؟ اگر نشناختى پس بدان كه او كسى است كه يتيم را به زور از در خانه خود مى‌‏راند، و او را جفا مى‏‌كند، و از عاقبت عمل زشتش نمى‏‌ترسد، و اگر روز جزا را انكار نمى‏‌داشت چنين جرأتى را به خود نمى‏‌داد، از عاقبت عمل خود مى‏‌ترسيد و اگر مى‏‌ترسيد به يتيم ترحم مى‏‌نمود.<ref>طباطبايى، محمدحسين، الميزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۶۳۳.</ref>

قرآن کریم، برای برانگیختن مردم در برابر وضع یتیمان، اشاره به حقیقتی می‌کند که گاهی مردم از آن غافل می‌شوند و آن این است که شما با یتیمان مردم همان‌گونه رفتار کنید که دوست می‌دارید در آینده با یتیمان شما رفتار نمایند: {{قرآن|وَ لْيَخْشَ الَّذينَ لَوْ تَرَكُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعافاً خافُوا عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْيَقُولُوا قَوْلاً سَديداً |ترجمه= كسانى كه اگر فرزندان ناتوانى از خود بيادگار بگذارند از آينده آنان مى‏‌ترسند، بايد (از ستم درباره يتيمان مردم) بترسند! از (مخالفت) خدا بپرهيزند، و سخنى استوار بگويند.|سوره= نساء|آیه=۹}}

در نگاه روایات، برترین خانه‌ها خانه‌ای است که در آن به یتیمی نیکی شود و بدترین آن خانه‌ای است که بر یتیم بدی شود.<ref>جوادی آملی، عبدالله، مفاتیح الحیاة، قم، نشر اسراء، چاپ چهل و چهارم، ۱۳۹۱ش، ص۳۹۸.</ref> کسی که عهده‌دار هزینه زندگی یتیمی شود، در بهشت همراه رسول خدا(ص) خواهد شد.<ref>حمیرى، عبد الله بن جعفر، قرب الاسناد، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۳ق، ص۹۴، ح۳۱۵.</ref> بهشت پاداش کسی است که ناله یتیمی را ساکت کند.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات اسلامى، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۸۸، ح۵۷۳.</ref>

یتیم‌نوازی یکی از سفارش‌های [[امیرالمؤمنین|امیرمومنان علی(ع)]] پس از ضربت خوردن در محراب عبادت بود: {{متن عربی|اَللَّهَ اَللَّهَ فِی اَلْأَیتَامِ| ترجمه=خدا را خدا را درباره یتیمان، آنان را گاهى سیر و گاهى گرسنه مگذارید، مباد که در کنار شما تباه شوند.}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۴۷. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق: غفارى، على اکبر و محمد آخوندى، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۵۱.</ref>

رسول اکرم (ص): {{متن عربی|خَيرُ بُيُوتِکُم بَيتُ فيهِ يَتيمُ يُحْسَنُ اِليهِ وَ شَرُّ بُيوتِکُمْ بَيتُ يُساء اِلَيهِ»

 

بهترين خانه‌هاي شما خانه‌اي است که در آن يتيمي مورد احسان و عطوفت باشد و بدترين خانه‌ها، خانه‌اي است که در آن به يتيمي بدرفتاري و ستم شود.

 

 

کسي که يتيمي را در کنار سفره‌ي خود بنشاند و دست نوازش بر سرش بکشد، رقيق‌القلب و مهربان مي‌شود.

 

 

کسي که از بي‌رحمي و قساوت قلب خود ناراضي است، يتيمي را مورد ملاطفت و مهرباني قرار دهد و دست نوازش بر سرش بکشد، اميد است دلش عطوف و مهربان شود و به علاوه يتيم نيز در اجتماع حقي دارد و با مهر و نوازش حق او ادا مي‌شود.

{{پانویس}}

  | بازبینی نویسنده =