|
|
خط ۳: |
خط ۳: |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
| خشم چیست و چه پیامدهایی دارد؟{{پایان سوال}} | | خشم چیست و چه پیامدهایی دارد؟{{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}}خشم نیرویی است دفاعی، که برای دفاع از خود یا پاسداری از حق در نهاد انسان گذارده شده؛ ولی اگر از محور اصلی خارج شود، تبدیل به یکی از رذائل اخلاقی میشود. |
|
| |
|
| == مفهومشناسی == | | == مفهومشناسی و جایگاه == |
| خشم در اصل نیرویی است دفاعی که برای دفاع از خود یا پاسداری از حق در نهاد انسان گذارده شده با ولی چون از محور اصلی خویش خارج گردد، تبدیل به یکی از رذایل بزرگ اخلاقی میشود و رذایل دیگری را به همراه میآورد؛ بنابراین اگر خشم در جهت پاسداری از حق و دفاع از چیزی باشد که دفاع از آن عقلاً و شرعاً ضروری است. از جمله فضایل اخلاقی است امّا اگر بر مبنای خودخواهی به وجود آید، مادر بسیاری از رذایل میشود؛ بنابراین کسی که هرگز خشم به سراغ او نمیآید، و در برابر تمامی صحنهها بیتفاوت و آرام است، او انسان کاملی نیست. خشم در مواجهه با ظلم و تعدی و در مقام دفاع از حقیقت، به شرطی که شکل افراطی به خود نگیرد و انسان را از محور اعتدال خارج نکند، ناشی از بیداری دل و حساسیت در برابر حق و باطل است. | | خشم نیرویی است دفاعی، که برای دفاع از خود یا پاسداری از حق در نهاد انسان گذارده شده؛ ولی اگر از محور اصلی خارج شود، تبدیل به یکی از رذائل اخلاقی میشود. |
|
| |
|
| خشمی که بر اساس خودخواهی به وجود میآید، بارزترین شکل خشونت روحی است و در صورتی که شخص قدرت بر انتقام داشته باشد، او را وادار به اعمال خشونت میکند و اگر شخص قدرت بر انتقام یا فرونشانیدن آتش غضب از روی اختیار نداشته باشد به درون او گریخته و به صورت عقدههای روحی و کمپلکسهای روانی در قالب «کینه» در میآید.
| | در منابع ديني و اخلاق اسلامي، از خشم با واژههای «غضب» و «غيظ» یاد شده است و مراد از آن خشم به عنوان یکی از رذائل اخلاقی است. خشم بیجا و نادرست، حالت و خاصي است كه فرد دچار آن شده و تعادل اراده و تسلط خود را از دست ميدهد.<ref>معين، محمد، «فرهنگ فارسي»، تهران: امير كبير، هشتم، ۱۳۷۱، ج۲،ص ۲۳۱۱.</ref> خشم انسان را از ویژگیهای نیکویی مانند مدارا، نرمی در رفتار و گذشت محروم میکند. <ref>سادات، محمد علی، اخلاق اسلامی، تهران، سمت، چاپ ششم ۱۳۶۸، ص۲۰۹–۲۱۰.</ref> |
| | |
| این کینه درونی که حالت تغییر شکل یافته غضب است، به صورتهای مختلف، بر حسب شرایط بیرونی، ظاهر میشود که مهمترین آنها حسد، غیبت و دروغ و تهمت، شماتت و تحقیر و بدزبانی، شدت عمل و بهطور کلی بدخلقی، ستم و آزار و تضییع حق، و امثال آن است.
| |
| | |
| به هر حال، خشم و کینه از آن جهت که تعادل روحی انسان را به هم میزند، او را از محور حق و عدل خارج میسازد و بر این اساس، از فضایل و کمالاتی چون رفق و نرمی در رفتار، مدارا با دیگران، عفو و گذشت، حسن خلق و حسن معاشرت محروم و بینصیب میگردد و خوی پرخاشگری و درندگی به تناسب شدت و ضعف این رذیله اخلاقی بر او حاکم میشود.<ref>سادات، محمد علی، اخلاق اسلامی، تهران، سمت، چاپ ششم ۱۳۶۸، ص۲۰۹–۲۱۰.</ref>
| |
| | |
| ==۱. عصبانيت:==
| |
| | |
| عصبانيّت به معناي خشمگين بودن و غضبناك بودن است. حالت و كيفيت خاصي است كه بر فرد عارض مي شود و شخص، تعادل قواي ارادي و تسلط خود را بر اثر ناراحتي و خشم از دست مي دهد.}}<ref>معين، محمد، «فرهنگ فارسي»، تهران: امير كبير، هشتم، ۱۳۷۱، ج۲،ص ۲۳۱۱.</ref> در منابع ديني و اخلاق اسلامي، بحث عصبانيت، تحت عنوان «غضب» و «غيظ» مطرح است و از شاخه هاي بحث رذايل و «نبايدهاي اخلاقي» مي باشد. حضرت امام خميني(ره) مي فرمايد:
| |
| | |
| غضب يك حركت و حالت نفساني است كه به واسطه ي آن، جوشش و غليان در خون قلب حادث شود، براي انتقام. پس وقتي اين حركت سخت شود، آتش غضب را فروزان كند، و پر شود شريان ها و دماغ از يك دود تاريك مضطربي كه به واسطه ي آن عقل منحرف شود، و از ادراك و رويّه باز ماند.<ref>موسوي، خميني، روح الله، «شرح حديث جنود عقل و جهل»، تهران، نشر آثار امام، دوم، ۱۳۷۷، ص۲۳۸.</ref>
| |
| | |
| ==۲. غيظ و غضب از منظر قرآن شريف و منابع روايي:==
| |
| | |
| در قرآن شريف و منابع روايي، بحث غيظ و غضب، تحت عناوين مختلف، مورد بررسي قرار گرفته است. قرآن در مورد غيظ و غضب كفّار نسبت به اهل ايمان مي فرمايد:
| |
| | |
| {{قرآن|وَ اِذا خَلَوا عَضّوُا عليكُمُ الاناملَ مِن الغيظ قُل مُوتوا بِغَيْظكُمْ<ref>آل عمران: ۳ / ۱۱۹.</ref>
| |
| | |
| «از شدت خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان مي گزند بگو: با همين خشمي كه داريد بميريد.» اين است يكي از نبايدهاي اخلاقي، كه از ناحيه ي كفار سر مي زد. در مورد اصل خشم و غضب، پيامدها و پيشگيري و درمان آن، روايات بسياري وارد شده است. به عنوان نمونه پيامبر اسلام(ص) مي فرمايد: «اجتَنِبِ الغضب»}}<ref>نهج الفصاحه ، ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامي ، ح ۶۲، ص۱۲.</ref>
| |
|
| |
|
| | در قرآن و روایات نیز، خشم، مورد بررسي قرار گرفته است. برای نمونه، در آیه {{قرآن|وَإِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَيْكُمُ الْأَنَامِلَ مِنَ الْغَيْظ |
| | | 8 = |
| | | سوره = آلعمران |
| | | آیه = ۱۱۹ |
| | | ترجمه = زمانی که با یکدیگر خلوت میکنند، از شدت خشمی که بر شما دارند، سر انگشتان خود را می گزند. |
| | }} به خشم کافران نسبت به مؤمنان اشاره شده است. |
| == پیامدها == | | == پیامدها == |
| {{اصلی|پیامدهای خشم}}مهمترین آسیب و [[پیامدهای خشم|پیامد خشم]]، از میان رفتن [[عقل]] است. فرد خشمگین در حالت خشم، قدرت [[تفکر]] و تحلیل واقعبینانه را از دست داده و به کارهای غیر منطقی دست زده، و در نهایت دچار [[پشیمانی]] میشود. در [[روایت|روایتی]]، [[امام علی(ع)]] آغاز خشم را دیوانگی و پایان آن را پشیمانی دانسته است.<ref>میزان الحکمه، ج۹، حدیث ۱۵۰۰۸.</ref> | | {{اصلی|پیامدهای خشم}}مهمترین آسیب و [[پیامدهای خشم|پیامد خشم]]، از میان رفتن [[عقل]] است. فرد خشمگین در حالت خشم، قدرت [[تفکر]] و تحلیل واقعبینانه را از دست داده و به کارهای غیر منطقی دست زده، و در نهایت دچار [[پشیمانی]] میشود. در [[روایت|روایتی]]، [[امام علی(ع)]] آغاز خشم را دیوانگی و پایان آن را پشیمانی دانسته است.<ref>میزان الحکمه، ج۹، حدیث ۱۵۰۰۸.</ref> |