شب‌زنده‌داری در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

آیات زیادی در قرآن به پیامبر امر و سفارش می‌کند شب را بیدار باشد و به نماز و نیایش شبانه مشغول باشد.<ref>قرشی، سید علی اکبر، تفسیراحسن‌الحدیث، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۹۱، ج۷، ص۳۱۷؛ سوره اسراء، آیه ۷۹؛ سوره مزمل، آیه ۲ و ۴؛ سوره طه، آیه ۱۳۰؛ سوره ق، آیه ۴۰؛ سوره طور، آیه ۴۹؛ سوره انسان، آیه ۲۶.</ref> تعبیرات مختلفی که درباره مقدار «شب‌زنده‌داری» در آیات قرآن آمده، در حقیقت برای بیان «تخییر» است، و پیامبر(ص) را مخیر می‌کند که نیمی از شب، یا چیزی کمتر، یا چیزی بیشتر را بیدار بماند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۲.</ref> گرچه مخاطب در این آیات، شخص پیامبر(ص) است، ولی ذیل سوره نشان می‌دهد که مؤمنان هم در این برنامه با شخص پیامبر(ص) همگام بودند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۴.</ref>

آیات قرآن به اهمیت شب‌زنده‌داری، نماز شب، و تلاوت قرآن را در آن هنگام که غافلان در خوابند گوشزد می‌کند. عبادت در شب، مخصوصاً در سحرگاهان و نزدیک طلوع فجر، اثر فوق‌العاده‌ای در صفای روح، تهذیب نفوس، تربیت معنوی انسان، پاکی قلب و بیداری دل و تقویت ایمان و اراده، و تحکیم پایه‌های تقوا در دل و جان انسان دارد که حتی با یک مرتبه آزمایش، انسان آثار آن را به روشنی در خود احساس می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۷.</ref>

«عبادت شبانه»، نیایش سحرگاهان، و راز و نیاز با محبوب، در ساعاتی که اسباب فراغت خاطر از هر زمان فراهم‌تر است، و همچنین تأثیر آن در تهذیب نفس، و پرورش روح و جان انسانی، بیان کرده است، و نشان می‌دهد. روح آدمی در آن ساعات آمادگی خاصی برای نیایش، مناجات و ذکر و فکر دارد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۸۱.</ref>

پیامبراکرم به سبب شب خیزی و تهجّد، مقام شفاعت در روز جزا را یافته است. مخاطب آیاتی که به پیامبر سفارش میکند برای نماز و نیاشش در شب برخیزد، رسول اکرم است. ولی به موجب آیه «به‌طور یقین زندگی رسول خدا برای شما سرمشق نیکویی بود»؛ احزاب: ۲۱)، به امت اسلامی نیز تهجّد در شب توصیه شده است. اگرچه واژة تهجّد تنها یک بار در قرآن کریم آمده است، در سوره‌های متعدد به شب زنده داری و استغفار سحرگاهی تصریح شده است. قیام در دل شب به حکم دیگر آیات و نیز احادیث به همگان توصیه شده است.<ref>مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.</ref> وقت تهجّد از نیمه شب تا طلوع فجر صادق است و هرچه به اذان صبح نزدیکتر باشد، فضیلت آن بیشتر است.<ref>مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.</ref>

در آیه ۱۷ سوره ذاریات، شب‌زنده‌داری وصف محسنین آمده است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۳۲۱.</ref>

 

در آیه ۱۱۳ آل عمران آمده که اهل کتاب همه یکسان نیستند، و در برابر افراد تبه‌کار، کسانی در میان آنها یافت می‌شوند که در اطاعت خداوند و قیام بر ایمان ثابت قدمند و پیوسته در دل شب آیات خدا را تلاوت می‌کنند.<ref>تفسیر نمونه، ج‏3، ص: 56</ref>