شب‌زنده‌داری در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}

راجع به شب زنده‌داری در قرآن آیات بسیاری داریم.<ref>قرشی، سید علی اکبر، تفسيراحسن‌الحديث، قم، دفتر نشر نوید اسلام‌، ۱۳۹۱، ج۷، ص۳۱۷.</ref>

آیات زیادی در قرآن به پیامبر امر و سفارش می کند شب را بیدار باشد و به نماز و نیایش شبانه مشغول باشد.<ref>سوره اسراء، آیه ۷۹؛ سوره مزمل، آیه ۲ و ۴؛ سوره طه، آیه ۱۳۰؛ سوره ق، آیه ۴۰؛ سوره طور، آیه ۴۹؛ سوره انسان، آیه ۲۶.</ref> تعبيرات مختلفى كه درباره مقدار «شب زنده دارى» در اين آيات آمده، در حقيقت براى بيان «تخيير» است، و پيامبر صلى الله عليه و آله را مخير مى‌كند كه نيمى از شب، يا چيزى كمتر، يا چيزى بيشتر را بيدار بماند.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۲.</ref> گرچه مخاطب در اين آيات، شخص پيامبر صلى الله عليه و آله است، ولى ذيل سوره نشان مى‌دهد كه مؤمنان هم در اين برنامه با شخص پيامبر صلى الله عليه و آله همگام بودند.ص۱۷۴.

اين آيات بار ديگر اهميت شب زنده‌دارى، و نماز شب، و تلاوت قرآن را در آن هنگام كه غافلان در خوابند گوشزد مى‌كند، و چنان كه قبلًا نيز اشاره كرده‌ايم، عبادت در شب، مخصوصاً در سحرگاهان و نزديك طلوع فجر، اثر فوق العاده‌اى در صفاى روح، تهذيب نفوس، تربيت معنوى انسان، پاكى قلب و بيدارى دل و تقويت ايمان و اراده، و تحكيم پايه‌هاى تقوا در دل و جان انسان دارد كه حتى با يك مرتبه آزمايش، انسان آثار آن را به روشنى در خود احساس مى‌كند.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۷.</ref>

«عبادت شبانه»، نيايش سحرگاهان، و راز و نياز با محبوب، در ساعاتى كه اسباب فراغت خاطر از هر زمان فراهم‌تر است، و همچنين تأثير آن در تهذيب نفس، و پرورش روح و جان انسانى، بيان كرده است، و نشان مى‌دهد. روح آدمى در آن ساعات آمادگى خاصى براى نيايش، مناجات و ذكر و فكر دارد.ص۱۸۱.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۸۱.</ref>

پیامبراکرم به سبب شب خیزی و تهجّد، مقام شفاعت در روز جزا را یافته است (فخررازی ، ج 21، ص 31؛ طبرسی ، ج 6، ص 671؛ طباطبائی ، ج 13، ص 176). مخاطب آیة مذکور رسول اکرم است. ولی به موجب آیة «لَقَدْک'انَ لَکُمْفی رَسُولِاللّ'هِ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ...» (به طور یقین زندگی رسول خدا برای شما سرمشق نیکویی بود؛ احزاب : 21)، به امت اسلامی نیز تهجّد توصیه شده است . اگرچه واژة تهجّد تنها یک بار در قرآن کریم آمده است ، در سوره های متعدد به شب زنده داری و استغفار سحرگاهی تصریح شده است . در آیة دوم سورة مُزَّمِّل «قُمِ اللَّیل إلّ'ا قَلیلاً» (پاره ای از شب را بپاخیز)، مخاطب رسول اکرم است ، ولی  

قیام در دل شب به حکم دیگر آیات و نیز احادیث به همگان توصیه شده است .وقت تهجّد از نیمه شب تا طلوع فجر صادق است و هرچه به  

در آیه ۱۷ سوره ذاریات، شب‌زنده‌داری وصف محسنین آمده است.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۳۲۱.

 

در آیه ۱۱۳ آل عمران آمده که اهل كتاب همه يكسان نيستند، و در برابر افراد تبه‏كار، كسانى در ميان آنها يافت مى‏شوند كه در اطاعت خداوند و قيام بر ايمان ثابت قدمند و پيوسته در دل شب آيات خدا را تلاوت مى‏كنند.<ref>تفسير نمونه، ج‏3، ص: 56

 

</ref>  

از صفات عباد الرحمان، يكى اين است كه تمام، يا دست‌كم، بخشى مهم و قابل توجهى از شب را به عبادت و سجده بر درگاه خداى متعال سپرى مى‌كنند.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، رستگاران، قم: انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)، ص۲۶۳.</ref>

در آیه ۶۴ سوره فرقان، سومين ويژگى عبادالرّحمن و بندگان خاصّ خداوند را، راز و نياز شبانه و شب زنده‌دارى و نماز شب دانسته است. بنابراين، عبادالرحمن كسانى هستند كه به خاطر رضاى خداوند، لااقل بخشى از شب را، از رختخوابهاى خويش جدا شده، و به راز و نياز با خداى خويش مى‌پردازند، و نماز شب را، كه شامل سجده و قيام و ديگر افعال است، به جا مى‌آورند. اين كه نماز شب جزء صفات عبادالرّحمن شمرده شده، جايگاه خاصّ آن را در مسأله تربيت و سير و سلوك الى اللّه مى‌رساند.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، والاترين بندگان، قم، نسل جوان، ۱۳۸۳ش، ص ۹۵ و ۹۶.</ref>

«عبادالرحمن» گروهی از بندگان صالح خداوند هستند که رحمانیت خداوند در آن ها تجلی یافته است، زیرا اراده این گروه بر اساس آگاهی و عبادات و عمل به کارهایی است که خداوند به آن راضی است<ref>عارفی میناآباد، راهب، سیمای عبادالرحمن در قرآن، حبل المتین، شماره ۱۳، سال چهارم، زمستان ۱۳۹۴ش، ص۱۸.</ref>

آیه ۱۶ سجده در اوصاف مؤمنان واقعى مى‌فرمايد: ««تَتَجافى‌ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَطَمَعاً وَمِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ»؛ پهلوهايشان از بسترها دور مى‌شود (و شبانگاه به پا مى‌خيزند و رو به درگاه خدا مى‌آورند) و پروردگار خود را با بيم و اميد مى‌خوانند و از آنچه به آنان روزى داده‌ايم انفاق مى‌كنند».<ref>مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام امير المومنين(ع)، تهران، دار الكتب الاسلاميه‌، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۲۴۰.</ref> و در آیه ۹ سوره زمر نیز در وصف مومنان آمده که در شب نماز می خوانند و نیایش می کنند.<ref>تفسير نور، تهران، مركز فرهنگى درس‌هايى از قرآن‏، ۱۳۸۸ش،‌ج‏8، ص: 150

</ref>