۱۱٬۹۱۳
ویرایش
←بستر سیاسی و دینی نگارش
بدون خلاصۀ ویرایش |
برچسب: ویرایش مبدأ ۲۰۱۷ |
||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
== بستر سیاسی و دینی نگارش == | == بستر سیاسی و دینی نگارش == | ||
بستر نگارش کتاب احکام الجهاد و اسباب الرشاد در | بستر نگارش کتاب احکام الجهاد و اسباب الرشاد در جنگ‌های ایران و روسیه در دوره سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار است. جنگ‌های ایران و روسیه، شامل دو دوره جنگ میان امپراطوری روسیه و [[حکومت قاجاریه|دولت قاجار]] بر سر تصرف منطقه قفقاز است كه به شكست ایران و انعقاد عهدنامه‌های گلستان و تركمان‌چای و جدا شدن سرزمینی‌های قابل توجهی از ایران شد. این جنگ‌ها از اثرگذارترین وقایع دو قرن اخیر ایران در ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قلمداد شده‌اند.<ref>مصدق، علی‌اصغر، «جنگ‌های ایران و روس»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۱۱، ص۱۵۱.</ref> زمان این دو جنگ میانه سال‌های ۱۲۱۸-۱۲۲۸ق (۱۸۰۳-۱۸۱۳م) در جنگ اول و ۱۲۴۱-۱۲۴۳ (۱۸۲۶-۱۸۲۸م) در جنگ دوم بوده است.<ref>وقایع‌نگار مروزی، میرزا محمدصادق، تایخ جنگ‌های ایران و روس (یادداشت های میرزا محمدصادق وقایع‌نگار مروزی از آغاز تا عهدنامه ترکمان‌چای)، محقق امیرهوشنگ آذر، بی‌جا، ناشر محقق، ۱۳۶۹ش، ص۲۵.</ref> از نظر محققان، نگارش کتاب احکام الجهاد و اسباب الرشاد در زمانی روی داد که [[عالمان شیعه]] دوران اوج ظهور سیاسی خود را در دوران سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار (۱۲۱۲-۱۲۵۰ق) تجربه می‌کردند.<ref>پزشکی، محمد و دیگران، انقلاب اسلامی و چرایی و چگونی رخداد آن، قم، نشر معارف، ۱۳۸۱ش، ص۴۰؛ کاظمی موسوی، سید احمد، خاقان صاحب‌قران و علمای زمان: نقش فتحعلی‌شاه قاجار در شکل‌گیری روندها و نهادهای مذهبی نو، تهران، انتشارات آگاه، ۱۳۹۷ش، ص۱۷-۱۹.</ref> | ||
در دوره اول جنگ‌های ایران و روس، حکومت برای جلب کمک مالی و نظامی مردم و نخبگان نظامی و ایلاتی تلاش کرد تا با دینی خواندن جنگ علیه روسیه درصدد گرفتن فتاوای جهادی از علمای اصولی برآید. عالمان برجسته این دوره به‌جهت خطر سقوط سرزمین‌های اسلامی به دست کفار، به درخواست فتحعلی‌شاه پاسخ مثبت دادند و رسائل و فتاوایی برای مقابله با روس‌ها نوشتند تا با آنان همراهی کرده باشند.<ref>زرگری‌نژاد، «بررسی احکام الجهاد و اساب الرشاد نخستین اثر در تکوین ادبیات جهادی تاریخ معاصر ایران»، ص۳۷۸-۳۸۰.</ref> | در دوره اول جنگ‌های ایران و روس، حکومت برای جلب کمک مالی و نظامی مردم و نخبگان نظامی و ایلاتی تلاش کرد تا با دینی خواندن جنگ علیه روسیه درصدد گرفتن فتاوای جهادی از علمای اصولی برآید. عالمان برجسته این دوره به‌جهت خطر سقوط سرزمین‌های اسلامی به دست کفار، به درخواست فتحعلی‌شاه پاسخ مثبت دادند و رسائل و فتاوایی برای مقابله با روس‌ها نوشتند تا با آنان همراهی کرده باشند.<ref>زرگری‌نژاد، «بررسی احکام الجهاد و اساب الرشاد نخستین اثر در تکوین ادبیات جهادی تاریخ معاصر ایران»، ص۳۷۸-۳۸۰.</ref> | ||
[[عیسی قائم‌مقام فراهانی|میرزا عیسی قائم‌مقام فراهانی]]، وزیر عباس‌میرزا نایب السلطنه، مسئولیت جمع‌آوری فتواهای جهاد با روس‌ها را برعهده گرفت. او برای این کار ملا محمدباقر سلماسی و صدرالدین تبریزی را | [[عیسی قائم‌مقام فراهانی|میرزا عیسی قائم‌مقام فراهانی]]، وزیر عباس‌میرزا نایب السلطنه، مسئولیت جمع‌آوری فتواهای جهاد با روس‌ها را برعهده گرفت. او برای این کار ملا محمدباقر سلماسی و صدرالدین تبریزی را نزد [[جعفر کاشف الغطاء|شیخ جعفر نجفی]]، صاحب کتاب کشف الغطاء، و [[سید علی طباطبایی]]، صاحب ریاض المسائل، فرستاد و نامه‌هایی نیز برای علمای شهرهای قم، اصفهان، یزد و کاشان نگاشت و در مدتی کوتاه رساله‌های جهادی و فتواهای بسیاری در باب وجوب جهاد با روس‌ها صادر شد. فرستادگان به عراق نیز، پس از ملاقات و گفت‌وگو با عالمان مورد نظر و دریافت فتواها و رساله‌های جهادیه آنان با شتاب بازگشتند و فتواها و رساله‌ها را تحویل میرزا عیسی قائم‌مقام دادند.<ref>زرگری‌نژاد، «بررسی احکام الجهاد و اسباب الرشاد نخستین اثر در تکوین ادبیات جهادی تاریخ معاصر ایران»، ص۳۸۲.</ref> | ||
==نویسندگان== | ==نویسندگان== | ||
کتاب احکام الجهاد | کتاب احکام الجهاد مجموعه رسائل جهادیه و فتاوایی از نویسندگان مختلف است که به دستور عباس‌میرزا توسط میرزا عیسی قائم‌مقام فراهانی (۱۱۶۷-۱۲۳۷ق)، وزیر عباس‌میرزا، جمع‌آوری شده است.<ref>سپهر، محمدتقی بن محمدعلی، ناسخ التواریخ، تحقیق محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۳ش، ج۱، ص۱۸۴-۱۸۵؛ نیز: قائم مقام بزرگ فراهانی، عیسی بن حسن، احکام الجهاد و اسباب الرشاد، تحقیق غلامحسین زرگری‌نژاد، تهران، انتشارات بقعه،۱۳۸۰ش، ص۸۲.</ref> نویسندگان این رسائل، که از عالمان برجسته زمان خود بودند، عبارت‌اند از: | ||
{{ستون|۲}} | {{ستون|۲}} | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
کتاب احکام الجهاد و اسباب الرشاد از یک مقدمه و هشت باب و یک خاتمه تشکیل شده است.<ref>آقاجری، «نقد و برررسی احکام الجهاد و اسباب الرشاد»، ص۴۶.</ref> این ابواب دربرگیرنده رسائل جهادیه علمای مختلف است که برخی از آنها، از جمله رساله [[میرزای قمی]] و خاتون آبادی، به‌صورت پرسش و پاسخ ارائه شده است. این کتاب تألیفی از قائم مقام فراهانی است، چون او پس از نقل آراء مجتهدان، نظر خود را بیان می‌کند و مستندات فقهی و اعتقادی آن را می‌آورد. قائم‌مقام همچنین فتواها را به یکدیگر نزدیک کرده و آنها را در دسته‌بندی موضوعی ارائه و سپس کوتاه و ساده کرده است.<ref>ربیعی و سعیدی، «جهادیه»، ج۱۱، ذیل واژه.</ref> | کتاب احکام الجهاد و اسباب الرشاد از یک مقدمه و هشت باب و یک خاتمه تشکیل شده است.<ref>آقاجری، «نقد و برررسی احکام الجهاد و اسباب الرشاد»، ص۴۶.</ref> این ابواب دربرگیرنده رسائل جهادیه علمای مختلف است که برخی از آنها، از جمله رساله [[میرزای قمی]] و خاتون آبادی، به‌صورت پرسش و پاسخ ارائه شده است. این کتاب تألیفی از قائم مقام فراهانی است، چون او پس از نقل آراء مجتهدان، نظر خود را بیان می‌کند و مستندات فقهی و اعتقادی آن را می‌آورد. قائم‌مقام همچنین فتواها را به یکدیگر نزدیک کرده و آنها را در دسته‌بندی موضوعی ارائه و سپس کوتاه و ساده کرده است.<ref>ربیعی و سعیدی، «جهادیه»، ج۱۱، ذیل واژه.</ref> | ||
در اکثر رساله‌های جهادی کتاب احکام الجهاد | در اکثر رساله‌های جهادی کتاب احکام الجهاد درباره معنا و فضیلت [[جهاد]]، اقسام و شرایط آن، وجوب حفظ بیضه اسلام، فضیلت [[شهادت]]، احکام غنائم و منافع اراضی خراجی بحث شده است. قائم‌مقام فراهانی در ضمن این کتاب برای مخالفت با صلح ایران و روسیه، که فرماندهان روسی در پی آن بودند، آرای خود را نیز بیان کرده است.<ref>ربیعی و سعیدی، «جهادیه»، ج۱۱، ذیل واژه.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
| تغییر مسیر =شد | | تغییر مسیر =شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی = | | بازبینی =شد | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت =ج | | اولویت =ج | ||