عدالت میان همسران: تفاوت میان نسخه‌ها

تکمیل و بارگزاری
(بارگزاری اولیه)
 
(تکمیل و بارگزاری)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
در آيه ۳ سوره نساء « و اگر مى‏ترسيد كه [بهنگام ازدواج با دختران يتيم‏،] عدالت را رعايت نكنيد، [از ازدواج با آنان‏، چشم‏پوشى كنيد و] با زنان پاك [ديگر] ازدواج نمائيد، دو يا سه يا چهار همسر و اگر مى‏ترسيد عدالت را [درباره همسران متعدد] رعايت نكنيد، تنها يك همسر بگيريد، و يا از زنانى كه مالك آنهائيد استفاده كنيد، اين كار، از ظلم و ستم بهتر جلوگيرى مى‏كند.» ازدواج با ۴ زن را جايز شمرده است و در آيه ۱۲۹ از همين سوره آمده است: «شما هرگز نمي توانيد ميان همسرانتان به عدالت رفتار كنيد»؛ آيا اين دو آيه با هم تعارض ندارند؟
در آيه ۳ سوره نساء در مورد لزوم عدالت میان زنان سخن به میان آمده است، در حالیکه در آيه ۱۲۹ از همين سوره آمده است: «شما هرگز نمي توانيد ميان همسرانتان به عدالت رفتار كنيد»؛ آيا اين دو آيه با هم تعارض ندارند؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
در آیه سوم [[سوره نساء]]، جواز تعدد زوجه، به [[عدالت]] مشروط شده است، عدالت در این آیه به معنای رعایت حقوق همسران است، از همین جهت محور جواز تعدد زوجات این عدالت قرار گرفته است چرا که در توان و اختیار انسان است. اما در آیه ۱۲۹ سوره نساء عدالت در محبت قلبی مورد توجه قرار گرفته است و برای جلوگیری از سوء استفاده، جلب توجه کامل به یک همسر را مورد نهی قرار داده است. [[امام صادق(ع)]]، در مورد تعارض ظاهری در این دو آیه فرمودند «منظور از عدالت در آیه اول، عدالت در نفقه، رعایت حقوق همسرداری، طرز رفتار و کردار است اما منظور از عدالت در آيه دوم، عدالت در تمايلات قلبي است.»
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
مي دانيم كه خداوند متعال اين قرآن شريف را بر رسول خود – صلي الله عليه و آله و سلم - وحي نموده است و اين معجزه الهي، كلام خداوندي است كه از هر گونه تضاد و اختلاف و پراكنده گويي عاري است; برخلاف كتاب هاي بشري كه غالباً دچار تضاد و اختلاف مي باشد و در مواردي در آغاز آن مطلبي ثابت مي شود، ولي در پايان، همان مطلب نقض مي شود وليكن قرآن تنها سخني است كه در آن چنين نقصي وجود ندارد و خداوند متعال نيز فرموده است:
==معنای عدالت در آیه سوم سوره نساء==
 
در آیه سه [[سوره نساء]] آمده است {{قرآن|وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَىٰ فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَىٰ وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ ۖ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَلَّا تَعُولُوا|ترجمه=و اگر می‌ترسید که (بهنگام ازدواج با دختران یتیم،) عدالت را رعایت نکنید، (از ازدواج با آنان، چشم‌پوشی کنید و) با زنان پاک (دیگر) ازدواج نمائید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر می‌ترسید عدالت را (درباره همسران متعدد) رعایت نکنید، تنها یک همسر بگیرید، و یا از زنانی که مالک آنهائید استفاده کنید، این کار، از ظلم و ستم بهتر جلوگیری می‌کند.}}
{{قرآن|أَفَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلافًا كَثِيرًا}}<ref>نساء/۸۲.</ref>آيا درباره قرآن نمي انديشيد؟ اگر از سوي غيرخدا بود، اختلاف فراواني در آن مي يافتيد.
 
در دنباله آيه ۳سوره نساء آمده است:
 
« و اگر مى‏ترسيد كه [بهنگام ازدواج با دختران يتيم‏،] عدالت را رعايت نكنيد، [از ازدواج با آنان‏، چشم‏پوشى كنيد و] با زنان پاك [ديگر] ازدواج نمائيد، دو يا سه يا چهار همسر و اگر مى‏ترسيد عدالت را [درباره همسران متعدد] رعايت نكنيد، تنها يك همسر بگيريد، و يا از زنانى كه مالك آنهائيد استفاده كنيد، اين كار، از ظلم و ستم بهتر جلوگيرى مى‏كند.»آيه در بيان احكامي درباره اختيار همسر مي باشد. مي فرمايد: شما مردان مسلمان مي توانيد با دو زن يا سه و يا چهار زن ازدواج نماييد. ليكن به شرط آن كه عدالت را مراعات نماييد و چنان چه نمي توانيد عدالت را مراعات كنيد، با يك زن و يا به جاي همسر دوم، با كنيزي كه مال شما است وصلت كنيد (چون شرايط سبك تري نسبت به زنان آزاد دارد).
 
در اين جا سؤال مهمّي مطرح است كه مراد از عدالت در آيه چيست؟
 
بايد گفت بعد از تشريع حكم تعدد زوجات در اسلام، براي هر كدام از زوجه حقوقي ثابت شده است كه مشروح آن در كتاب هاي فقهي آمده است و عمده ترين آن، عدالت در امور مربوط به زندگي از قبيل حق همسرداري، تهيه وسايل زندگي و ... مي باشد. آيه مي فرمايد: اگر اين گونه امور را نمي توانيد مراعات نماييد، پس به يك همسر اكتفا كنيد. جالب اين كه اين نوع عدالت در قدرت وتوان انسان هست و لذا محور حكم همين نوع عدالت است.<ref>مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالکتب الاسلاميه، ج۳، ص۲۵۵.</ref>
 
در آيه ۱۲۹ سوره نساء آمده است: « شما هرگز نمى‏توانيد [از نظر محّبت قلبى‏] در ميان زنان‏، عدالت برقرار كنيد، هر چند كوشش نماييد! ولى تمايل خود را بكلّى متوجّه يك طرف نسازيد كه ديگرى را بصورت زنى كه شوهرش را از دست داده درآوريد! و اگر راه صلاح و پرهيزگارى پيش گيريد، خداوند آمرزنده و مهربان است‏. »
 
از آن جا كه قرآن به شوهران تأكيد فرموده كه نسبت به همسران عدالت داشته باشيد، اين جا اين سؤال پيش مي آيد كه عدالت در مورد محبت و علاقه قلبي امكان پذير نيست; بنا بر اين، در برابر همسران متعدد چه بايد كرد؟


آيه پاسخ مي گويد كه عدالت از نظر محبت، در ميان همسران امكان پذير نيست، هر چند در اين زمينه كوشش شود. بديهي است كه يك قانون آسماني نمي تواند بر خلاف فطرت باشد و يا تكليف به آن چه قدرت انسان در آن نيست نمايد و از آن جا كه محبت هاي قلبي، عوامل مختلفي دارد كه بعضاً از اختيار انسان بيرون است، دستور به رعايت عدالت در مورد آن داده نشده است; ولي نسبت به اعمال و رفتار و رعايت حقوق در ميان همسران كه براي انسان، امكان پذير است، روي عدالت تأكيد شده است. در عين حال براي اين كه مردان از اين حكم، سوء استفاده نكنند، مي فرمايد: «اكنون كه نمي توانيد مساوات كامل را از نظر محبت ميان همسران خود رعايت كنيد، لااقل تمام تمايل قلبي خود را متوجه يكي از آنان نسازيد كه ديگري به صورت بلاتكليف درآيد و حقوق او نيز عملا ضايع شود».<ref>تفسير نمونه، ج۴، ص۱۵۳.</ref>  
بعد از تشريع حكم تعدد زوجات در [[اسلام]]، براي هر كدام از زوجه حقوقي ثابت شده است که عمده ترين آن، [[عدالت]] در امور مربوط به زندگي از قبيل حق همسرداري، [[نفقه]] و ... مي باشد. آيه مي فرمايد: اگر اين گونه امور را نمي توانيد مراعات نماييد، پس به يك همسر اكتفا كنيد.» جالب اين كه عدالت در امور زندگی، در قدرت و توان انسان هست و به همین دلیل محور جواز تعدد زوجات، همين نوع عدالت است.<ref>مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالکتب الاسلاميه، ج۳، ص۲۵۵.</ref>  


آيا اين دو آيه با هم متفاوت اند؟ پاسخ آن با تفسيري كه در دو آيه شده است روشن است، هرگز اين دو آيه با هم تضاد ندارند; زيرا در آيه اوّل مي فرمايد: شرط تعدد زوجات، عدالت بين همسران است و در آيه دوّم مي فرمايد: شما كه اين قدر خودتان را به زحمت مي اندازيد كه حتّي نسبت به ميل و علاقه و محبت دروني بين همسران عدالت برقرار نماييد. اين چنين خود را به مشقّت نياندازيد; چرا كه محبت قلبي خارج از اختيار انسان است; وفقط نسبت به اعمال و رفتار و رعايت حقوق در بين همسران، شما موظف به عدالت مي باشيد و چنين عدالتي تحت قدرت شما است و قابليت اجرا در زندگي دارد.<ref>طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، ج۵، ص۱۶۳؛ تفسير نمونه، ذيل آيه ۱۲۹، سوره نساء.</ref>
==معنای عدالت در آیه ۱۲۹ سوره نساء==
در آيه ۱۲۹ سوره نساء آمده است: {{قرآن|وَ لَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّسَاءِ وَلَوْ حَرَصْتُمْ ۖ فَلَا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوهَا كَالْمُعَلَّقَةِ ۚ وَإِنْ تُصْلِحُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا|ترجمه=شما هرگز نمى‏توانيد [از نظر محّبت قلبى‏] در ميان زنان‏، عدالت برقرار كنيد، هر چند كوشش نماييد! ولى تمايل خود را بكلّى متوجّه يك طرف نسازيد كه ديگرى را بصورت زنى كه شوهرش را از دست داده درآوريد! و اگر راه صلاح و پرهيزگارى پيش گيريد، خداوند آمرزنده و مهربان است‏}}


==عدالت در بيان امام صادق(عليه السلام)==
در این آیه بر خلاف آیه قبل از عدالت در محبت، سخن گفته است که این نوع عدالت در ميان همسران امكان پذير نيست، هر چند در اين زمينه كوشش شود. چراکه محبت هاي قلبي، عوامل مختلفي دارد كه بعضاً از اختيار انسان بيرون است، بنابر این دستور به رعايت عدالت در مورد آن داده نشده است. در عين حال براي اين كه مردان از اين حكم، سوء استفاده نكنند، مي فرمايد: «اكنون كه نمي توانيد مساوات كامل را از نظر محبت ميان همسران خود رعايت كنيد، لااقل تمام تمايل قلبي خود را متوجه يكي از آنان نسازيد كه ديگري به صورت بلاتكليف درآيد و حقوق او نيز عملا ضايع شود».<ref>تفسير نمونه، ج۴، ص۱۵۳.</ref>


از روايات اسلامي برمي آيد كه نخستين كسي كه اين ايراد را مطرح كرد، ابن ابي العوجاء از ماديين معاصر امام صادق(ع) بود كه اين ايراد را با هشام ابن حكم ـ دانشمند مجاهد اسلامي ـ در ميان گذاشت. او كه جوابي براي اين سؤال نيافته بود از شهر خود كه ظاهراً كوفه بود به سوي مدينه (براي يافتن پاسخ همين سؤال) حركت كرد و به خدمت امام صادق(عليه السلام) رسيد. امام از آمدن او در غير وقت حج و عمره به مدينه تعجب كرد. وي عرض كرد كه چنين سؤالي پيش آمده است كه تعدد زوجات مشروط به عدالت است و عدالت هم كه ممكن نيست; بنا بر اين تعدد زوجات در اسلام ممنوع است؟
==توهم تعارض بین دو آیه==
از روايات اسلامي برمي آيد كه نخستين كسي كه اين ايراد را مطرح كرد، ابن ابي العوجاء از ماديان معاصر [[امام صادق(ع)]] بود كه اين ايراد را با [[هشام ابن حكم]] در ميان گذاشت. او كه جوابي براي اين سؤال نيافته بود از شهر خود [[كوفه]] بود به سوي [[مدينه]] حركت كرد و به خدمت امام صادق(ع) رسيد. امام از آمدن او در غير وقت [[حج]] و [[عمره]] به مدينه تعجب كردند. هشام پرسید، چنين سؤالي پيش آمده است كه تعدد زوجات مشروط به عدالت است و عدالت هم كه ممكن نيست; بنابر اين تعدد زوجات در اسلام ممنوع است؟


امام صادق(عليه السلام) فرمودند: «منظور از عدالت در آيه سوم سوره نساء، عدالت در نفقه، رعايت حقوق همسري ،طرز رفتار و كردار است و اما منظور از عدالت در آيه ۱۲۹ سوره نساء كه امري محال شمرده شده، عدالت در تمايلات قلبي است (بنابراين تعدد زوجات با حفظ شرايط اسلامي، نه ممنوع است و نه محال)».
امام صادق(ع) فرمودند: «منظور از عدالت در آيه سوم سوره نساء، عدالت در نفقه، رعايت حقوق همسري ،طرز رفتار و كردار است و اما منظور از عدالت در آيه ۱۲۹ سوره نساء كه امري محال شمرده شده، عدالت در تمايلات قلبي است».<ref>تفسير نمونه، ج۴، ص۱۵۵، به نقل از تفسير برهان، ج۱، ص۴۲۰.</ref>


هنگامي كه هشام از سفر بازگشت و اين پاسخ را در اختيار ابن ابي العوجاء گذاشت، او سوگند ياد كرد كه اين پاسخ از خود تو نيست.<ref>تفسير نمونه، ج۴، ص۱۵۵، به نقل از تفسير برهان، ج۱، ص۴۲۰.</ref>
بنابر تفسيري كه در دو آيه بیان شد، هرگز اين دو آيه با هم تضاد ندارند چرا که معنای عدالت در آیه ۳ با عدالت در آیه ۱۲۹ متفاوت است و این مطلب از سیاق آیه و هم روایات فهمیده می شود.
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}
خط ۵۳: خط ۴۴:
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه = شد
  | تیترها =  
  | تیترها = شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =  
  | نمایه =  
  | نمایه =  
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =  
  | بازبینی =  
  | بازبینی =  
  | تکمیل =  
  | تکمیل =  
  | اولویت =  
  | اولویت = ب
  | کیفیت =  
  | کیفیت = ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
automoderated
۱٬۲۷۴

ویرایش