|
|
| خط ۷۸: |
خط ۷۸: |
|
| |
|
| == جریان عقل‌محور == | | == جریان عقل‌محور == |
| آخرین بخش کتاب به معرفی جریان «عقل محور» اختصاص دارد. ویژگی‌های این جریان از نظر نویسنده «عدم یارگیری از سطح مرجعیت»، «تعریف کارکردها و عرصه‌های جدید برای روحانیت»، «خطر ورود به وادی‌های نو (مسائل مستحدثه)»، «بی رغبتی به فقه سنتی»، «پیوند با سیاست» و «موضع در قبال غرب» می‌باشد. | | آخرین بخش کتاب به معرفی جریان «عقل محور» اختصاص دارد. این جریان خود به دو دسته «عقلانیت کلامی» و «فلسفی» تقسیم شده است: |
| | |
| این جریان خود به دو دسته «عقلانیت کلامی» و «فلسفی» تقسیم شده است. «رویکردی که بر محوریت عقل شرعی با محدودیت‌های خاص خود تکیه دارد و جریان دوم که معتقد است عقل شرعی و غیرشرعی ندارد و قید زدن آن به هر چیزی، از جمله شرع، ان را از انتفاع ساقط می‌کند» (همان: ۱۳۵) | |
| | |
| جریان کلامی خود به دو دسته تقسیم شده است: «تکلیف گرایی فلسفی» به نمانیدگی آیت الله مصباح یزدی، با ویژگی مداخله آشکار در سیاست و «تمدن اسلامی (جریان فرهنگستان)» به نمایندگی آیت‌الله سید منیر الدین حسینی الهاشمی و در حال حاضر دکتر سید محمدمهدی میرباقری با تأکید بر اسلامی سازی علوم و تمدن سازی اسلامی که تشکل حزب‌الله قم به آن نزدیک دانسته شده است.
| |
| | |
| جریان فلسفی نیز به دوسته تقسیم شده است: «نواندیشی حوزوی (جریان دموکراسی‌خواهی)» با نمایندگانی چون نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی و آیت‌الله حسینعلی منتظری که اکنون عمدتاً در دانشگاه مفید و اعضای مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم متمرکزاند و جریان «نواندیشی دینی» با نمایندگانی چون عبدالکریم سروش، مصطفی ملکیان، محمدتقی فاضل میبدی و محمد مجتهد شبستری. این جریان دورترین جریان نسبت به جریان غالب حوزه، یعنی جریان اجتهادی دانسته شده و جریانی «برون حوزوی» قملداد شده است. (همان: ۱۷۷)<ref>ذاکری، آرمان، «[http://www.socio-shia.com/index.php/shia-studies-in-iran-world/new-books/269-naghde-jaryanhay-fekri جریان‌های فکری در حوزه معاصر قم: در غفلت از نام‌ها و نشانی‌ها]»، سایت جامعه‌شناسی تشیع، تاریخ بازدید: ۶ مهر ۱۴۰۲.</ref>
| |
| | |
| مؤلف خود این جریان را هم بسته به اینکه عقل را مقید و شرعی یا نامقید و عام بدانیم به «عقلانیت کلامی» و «عقلانیت فلسفی» تقسیم‌بندی می‌کند. عقلانیت کلامی هم در کتاب که نه به عقل خودبنیاد بلکه به عقل شرعی و مقید متکی است، به دوشاخه مؤسسه امام خمینی و آیت‌الله مصباح یزدی و فرهنگستان علوم اسلامی تقسیم‌بندی می‌شود. از مصباح و شاگردانش به عنوان «تکلیف‌گرایی فلسفی» یاد می‌گردد که از نقطه آغازینِ تأسیس مؤسسه در راه حق در سال ۱۳۵۴ بدین سوی مسیر پرفراز و نشیبی را پیموده است. مؤسسه‌ای که با رویکردی جدید کوشیده است که عرصه آموزش دینی را تحول و توسعه دهد و با ترکیبی از علوم قدیم و جدید در شانزده گروه علمی از جمله کلام و فلسفه تا مدیریت و حقوق و علوم سیاسی دانش‌آموختگانی متفاوت را تربیت کند. یکی از وجوه رو به تزاید این مؤسسه در سالهای اخیر گسترش جدی فعالیت‌های سیاسی از دوران اصلاحات بدین سوی تا عزم برای تشکیل جبهه‌ای سیاسی به نام جبهه پایداری – به عنوان یکی از مهمترین کانون‌های جناح محافظه‌کار در سپهر سیاسی معاصر ایران- بوده است که بر وجه علمی و غیرسیاسی این مؤسسه و جریان عقلی تا حدود بسیاری در نزد افکار عمومی سایه انداخته است.
| |
| | |
| دومین شاخه از این عقلانیت کلامی به تقسیم مؤلف جریان فرهنگستان علوم اسلامی است. جریانی که در ضدیت مطلق با مدرنیته به مثابه بزرگترین ارتداد و عصیان عصر غیبت، به دنبال ایدهٔ تمدن اسلامی است. این جریان با باور حداکثری به متون دینی و با متحجر خواندن جریان سنتی اجتهاد، به دنبال استخراج مدل و مهندسی اجتماع بر مبنای نص است. از این رو فلسفه تاریخی را برای خود تعریف کرده است که از بعثت تا ظهور و رجعت به نقطه تکاملی خود می‌رسد و اکنون در دوره مذمومِ و عصیان‌آلود مدرن و رشد عقل ابزاری آن است. در این فلسفهٔ تاریخ رویکردی فعالانه به انتظار وجود دارد که پیروزی انقلاب اسلامی را مقدمه‌ای برای تغییر جهت تمدن جهان از تمدن مادیِ مرتد غرب به سوی اقامه دین می‌داند و در ذیل همین اندیشه، ایدهٔ تمدن اسلامی و اسلامی کردن علوم حتی در علوم پایه و محض را دنبال می‌کند.
| |
| | |
| فصل نهایی کتاب معطوف به جریان «عقلانیت فلسفی» است. این فصل به نام‌گذاری نویسنده دو بخش نواندیشی دینی و حوزوی تقسیم‌بندی می‌شود. او این دو جریان را فرزند اسلام سیاسی دهه چهل و پنجاه می‌داند که معضلات نظری و عملی انقلاب اسلامی نیز تشدیدی برای رشد آن بوده است. در این فصل ضمن برشمردن تمییز این دو سنخ نواندیشی، ادعا می‌شود که روش پژوهشی دینی هر دو گروه متأثر از هرمنوتیک فلسفی گادامر در تاریخمندی و زبان‌مندی فهم و به تبع آن امکان تعدد قرائات و پذیرش، نسبیت در فهم دینی است. همین تفاوت روشی است که نواندیشان عقل‌گرا را از گروه‌های پیشین جدا می‌کند. اما چیزی که خود این دو دسته را از هم متمایز می‌سازد به بیان طباطبایی، عطف توجه درون‌دینی یا بُرون‌دینی به دین است.<ref>«[https://www.edub.ir/book/view/11679:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8+%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C+%D8%AF%D8%B1+%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%DB%8C+%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1+%D9%82%D9%85 کتاب جریان‌های فکری در حوزه معاصر قم]»، بانک مقالات ایران، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۲ش.</ref>
| |
|
| |
|
| | * جریان کلامی خود به دو دسته تقسیم شده است: «تکلیف‌گرایی فلسفی» به نمانیدگی آیت الله مصباح یزدی، با ویژگی مداخله آشکار در سیاست و «تمدن اسلامی (جریان فرهنگستان)» به نمایندگی آیت‌الله سید منیرالدین حسینی الهاشمی و سید محمدمهدی میرباقری با تأکید بر اسلامی‌سازی علوم و تمدن‌سازی اسلامی که تشکل حزب‌الله قم به آن نزدیک دانسته شده است.<ref>ذاکری، آرمان، «[http://www.socio-shia.com/index.php/shia-studies-in-iran-world/new-books/269-naghde-jaryanhay-fekri جریان‌های فکری در حوزه معاصر قم: در غفلت از نام‌ها و نشانی‌ها]»، سایت جامعه‌شناسی تشیع، تاریخ بازدید: ۶ مهر ۱۴۰۲.</ref> جریان فرهنگستان علوم اسلامی است در ضدیت مطلق با مدرنیته به مثابه بزرگترین ارتداد و عصیان عصر غیبت، به دنبال ایدهٔ تمدن اسلامی است.<ref>«[https://www.edub.ir/book/view/11679:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8+%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C+%D8%AF%D8%B1+%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%DB%8C+%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1+%D9%82%D9%85 کتاب جریان‌های فکری در حوزه معاصر قم]»، بانک مقالات ایران، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۲ش.</ref> |
|
| |
|
| | * جریان فلسفی نیز به دو دسته تقسیم شده است: «نواندیشی حوزوی» با نمایندگانی چون نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی و آیت‌الله حسینعلی منتظری که در دانشگاه مفید و اعضای مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم متمرکزاند و جریان «نواندیشی دینی» با نمایندگانی چون عبدالکریم سروش، مصطفی ملکیان، محمدتقی فاضل میبدی و محمد مجتهد شبستری. این جریان دورترین جریان نسبت به جریان غالب حوزه، یعنی جریان اجتهادی دانسته شده و جریانی «برون حوزوی» قملداد شده است.(ص ۱۷۷)<ref>ذاکری، آرمان، «[http://www.socio-shia.com/index.php/shia-studies-in-iran-world/new-books/269-naghde-jaryanhay-fekri جریان‌های فکری در حوزه معاصر قم: در غفلت از نام‌ها و نشانی‌ها]»، سایت جامعه‌شناسی تشیع، تاریخ بازدید: ۶ مهر ۱۴۰۲.</ref><br /> |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |