موضع امام سجاد(ع) در قیام مختار: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
ابرابزار
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{شروع متن}} {{پایان سوال}} چرا امام سجاد(ع) از قيام مختار استقبال نكرد؟ {{سوال}} {...» ایجاد کرد)
 
جز (ابرابزار)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
چرا امام سجاد(ع) از قيام مختار استقبال نكرد؟
چرا امام سجاد(ع) از قیام مختار استقبال نکرد؟
{{سوال}}
{{سوال}}
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
با مراجعه به منابع روائي معتبر و ديدگاههاي علماي بزرگ اسلام، دانشمندان علم رجال و ديگر نويسندگاني كه در ستايش مختار كتابها نوشته‌اند، برمي‌آيد كه نه تنها امام سجاد(ع) و بقيه امامان(ع) از كار مختار راضي بودند. بلكه امام سجاد(ع) كار ايشان را تأييد فرموده و شيعيان و دوستداران اهل بيت(ع) را در حمايت و ياري كردن مختار ترغيب و تشويق فرموده‌اند كه به هر كدام از آنها جداگانه اشاره خواهد شد.  
با مراجعه به منابع روائی معتبر و دیدگاه‌های علمای بزرگ اسلام، دانشمندان علم رجال و دیگر نویسندگانی که در ستایش مختار کتابها نوشته‌اند، برمی‌آید که نه تنها امام سجاد(ع) و بقیه امامان(ع) از کار مختار راضی بودند. بلکه امام سجاد(ع) کار ایشان را تأیید فرموده و شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) را در حمایت و یاری کردن مختار ترغیب و تشویق فرموده‌اند که به هر کدام از آنها جداگانه اشاره خواهد شد.


==الف) شخصيت مختار از ديدگاه ائمه اطهار(ع) :==
== الف) شخصیت مختار از دیدگاه ائمه اطهار(ع) ==
۱. حضرت علی(ع) می‌فرماید: «به زودی فرزندم حسین کشته خواهد شد ولی دیری نخواهد پائید که جوانی از قبیله (ثقیف) قیام خواهد کرد و از این ستمکاران، انتقام خواهد گرفت، به طوری که تعداد کشته‌های آنان به سیصد و هشتاد و سه هزار نفر خواهد رسید.»<ref>مقدس اردبیلی، حدیقه الشیعه، قم، نشر انصاریان، چاپ اسلامیه، سال۱۳۷۷، ص۵۰۴.</ref>


۱. حضرت علي(ع) مي‌فرمايد:«به زودي فرزندم حسين كشته خواهد شد ولي ديري نخواهد پائيد كه جواني از قبيله (ثقيف) قيام خواهد كرد و از اين ستمكاران، انتقام خواهد گرفت، به طوري كه تعداد كشته‌هاي آنان به سيصد و هشتاد و سه هزار نفر خواهد رسيد.»<ref>مقدس اردبيلي، حديقه الشيعه، قم، نشر انصاريان، چاپ اسلاميه، سال۱۳۷۷، ص۵۰۴.</ref>
۲. امام حسین(ع) برای لشکر کوفه و شام، خطبه‌ای خواند. حضرت در ذیل خطبه مردم کوفه و شام را چنین فرمود: «... پرودگارا، آن جوانمرد ثقفی را بر آنان مسلط کن تا جام تلخ مرگ و ذلت را به ایشان بچشاند و از قاتلان ما احدی را معاف ندارد، به جای هر قتلی، کشتنی و به جای هر ضربتی، ضربتی، و انتقام مرا و دوستان و خاندان و شیعیانم را از اینان بگیرد.»<ref>مجلسی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ سوم، سال ۱۴۰۳ ه‍. ق، ج۴۵، ص۱۰.</ref>


۲. امام حسين(ع) براي لشكر كوفه و شام، خطبه‌اي خواند. حضرت در ذيل خطبه مردم كوفه و شام را چنين فرمود:«... پرودگارا، آن جوانمرد ثقفي را بر آنان مسلط كن تا جام تلخ مرگ و ذلت را به ايشان بچشاند و از قاتلان ما احدي را معاف ندارد، به جاي هر قتلي، كشتني و به جاي هر ضربتي، ضربتي، و انتقام مرا و دوستان و خاندان و شيعيانم را از اينان بگيرد.»<ref>مجلسي، بحار الانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، چاپ سوم، سال ۱۴۰۳ ه‍ ق، ج۴۵، ص۱۰.</ref>
۳. هنگامی که مختار، سر بریده ابن زیاد و عمر سعد (لعنه الله علیهما) را به نزد امام سجاد(ع) فرستاد؛ حضرتش به سجده افتاد و در سجده شکر، خدا را این گونه سپاس گفت، «حمد و ستایش خدای را که انتقامم را از دشمنانم گرفت و خدای به مختار، پاداش و جزای خیر عنایت فرماید.»<ref>کشی، رجال کشی، جمع‌آوری محمد بن الحسن بن علی الطوسی، مشهد، دانشگاه مشهد، ص۱۲۷، ح۲۰۳.</ref>


۳. هنگامي كه مختار، سر بريده ابن زياد و عمر سعد (لعنه الله عليهما) را به نزد امام سجاد(ع) فرستاد؛ حضرتش به سجده افتاد و در سجده شكر، خدا را اين گونه سپاس گفت، «حمد و ستايش خداي را كه انتقامم را از دشمنانم گرفت و خداي به مختار، پاداش و جزاي خير عنايت فرمايد.»<ref>كشي، رجال كشي، جمع آوري محمد بن الحسن بن علي الطوسي، مشهد، دانشگاه مشهد، ص۱۲۷، ح۲۰۳.</ref>
== ب) شخصیت مختار از دیدگاه علماء، دانشمندان بزرگ اسلام ==
۱. حضرت آیه الله خوئی (ره) درباره شخصیت مختار می‌فرمایند: «اخبار و روایاتی که درباره مختار رسیده است بر دو قسم می‌باشد:


==ب) شخصيت مختار از ديدگاه علماء، دانشمندان بزرگ اسلام:==
الف ـ اخباری که در مدح و ستایش مختار می‌باشد.


۱. حضرت آيه الله خوئي (ره) درباره شخصيت مختار مي‌فرمايند:«اخبار و رواياتي كه درباره مختار رسيده است بر دو قسم مي‌باشد:
ب ـ اخباری که در مذمت و نکوهش ایشان می‌باشد.


الف ـ اخباري كه در مدح و ستايش مختار مي‌باشد.  
اما اخبار مدح و ستایش قوی و برتر است.» پس در ادامه بیان می‌کنند: «در حُسن حال مختار همین بس که او با کشتن قاتلان امام حسین(ع) دل اهل بیت(ع) را شاد کرد و این خود خدمتی بزرگ به ساحت مقدس خاندان پیامبر(ص) است که استحقاق پاداشی از جانب آن بزرگواران دارد.»


ب ـ اخباري كه در مذمت و نكوهش ايشان مي‌باشد.  
ایشان آن گاه پس از نقل روایتی می‌فرمایند: «از ظاهر بعضی از روایات به دست می‌آیدکه قیام مختار با اذن و اجازه خاص امام سجاد(ع) بوده است.»<ref>خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مدینه العلم، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، از ص۹۹ تا ص۱۰۲.</ref>


اما اخبار مدح و ستايش قوي و برتر است.» پس در ادامه بيان مي‌كنند:«در حُسن حال مختار همين بس كه او با كشتن قاتلان امام حسين(ع) دل اهل بيت(ع) را شاد كرد و اين خود خدمتي بزرگ به ساحت مقدس خاندان پيامبر(ص) است كه استحقاق پاداشي از جانب آن بزرگواران دارد.»
== ۲. سخنان علامه مامقانی (ره) ==
«... خلاصه تمام آنچه ذکر شده این است که این فرد (مختار) مذهبش امامی و معتقد به امامت ائمه معصومین(ع) بوده و قیام و حکومت او با اجازه امام سجاد(ع) صورت گرفته است.


ايشان آن گاه پس از نقل روايتي مي‌فرمايند:«از ظاهر بعضي از روايات به دست مي‌آيدكه قيام مختار با اذن و اجازه خاص امام سجاد(ع) بوده است.»<ref>خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحديث، قم، مدينه العلم، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، از ص۹۹ تا ص۱۰۲.</ref>  
۳. علامه امینی (ره): در کتاب پربار «الغدیر» از مختار با این کلمات یاد می‌کند: «مرد هدایت، قیام کننده، مجاهد، قهرمان، سلحشور» سپس علامه امینی در ادامه با تجلیل از مقام و شخصیت مختار بیان می‌کنند: «هر کس با دیده بصیرت و تحقیق بر تاریخ، حدیث و علم رجال بنگرد درمی‌یابد که مختار از پیشگامان دینداری، هدایت، اخلاص بود و نهضت مقدس او تنها برای برپائی عدالت و ریشه کن کردن ملحدان و ظلم امویان و با اجازه امام سجاد(ع) بوده است.<ref>عبدالحسین امینی، الغدیر، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ ۶،۱۳۷۴ ه‍. ش، ج۲، ص۳۴۳.</ref>


==۲. سخنان علامه مامقاني (ره):==
۴. مورخ معاصر شریف القرشی (ره) درباره شخصیت مختار می‌نویسد: «مختار یکی از شخصیت‌های برجسته شیعه است او شمشیری از شمشیرهای خاندان پیامبر(ص) بود و قلبش بیش از همه بر ظلمی که بر اهل بیت(ع) گذشت می‌تپید؛ ولی در راه جهاد مقدس خود سعی و کوشش فراوان داشت تا قدرت را در دست بگیرد اما نه برای جاه‌طلبی و ریاست بلکه برای خون خواهی اهل بیت پیامبر(ص) و انتقام از قاتلین او … روش سیاسی او اجرای عدالت اجتماعی در زمان حکومتش بر اساس حکومت عادلانه امیرالمؤمنین(ع) بود مختار از زهد و تقوای فراوانی برخوردار بود و به مبانی دینی سخت پایبند بود. مورخان درباره ایام کوتاه حکومتش گفته‌اند که وی بیشتر روزها را روزه شکر می‌گذارد و این شکرانه نعمتی بود که خداوند به او عطا کرده بود که توانست انتقام خون امام حسین(ع) و اهل بیت پیامبر اکرم(ص) را بگیرد و بر نابودی پلیدان و ناپاکان از صحنه تاریخ توفیق یابد.<ref>شریف قریشی، باقر، حیاه الامام الحسین(ع) مدرسه الایروانی قم، ۱۹۷۴ م، ج۳، ص۴۵۳ و ۴۵۵.</ref>


«... خلاصه تمام آن چه ذكر شده اين است كه اين فرد (مختار) مذهبش امامي و معتقد به امامت ائمه معصومين(ع) بوده و قيام و حكومت او با اجازه امام سجاد(ع) صورت گرفته است.
محمد حنفیه فرزند والامقام امیرالمؤمنین علی(ع) مهمترین نقش را در قیام مختار داشت او در حقیقت رهبری ظاهری قیام و فرماندهی آنان را به عهده داشت. مختار با مشورت او و اجازه امام سجاد(ع) قیامش را اعلام کرد. مختار در کوفه رسماً خود را نماینده اهل بیت(ع) به فرماندهی محمد حنفیه معرفی نمود و هنگامی که جمعی از سران شیعه کوفه برای تحقیق در کار مختار نزد محمد حنفیه آمدند و سؤال کردند که آیا او از طرف شما نمایندگی دارد محمد حنفیه آنان را نزد امام سجاد(ع) برد و گفت:برخیزید تا نزد امام من و شما یعنی پیش امام سجاد(ع) برویم و هنگامی که قضیه قیام و خونخواهی امام حسین(ع) و شهدای کربلا مطرح شده امام سجاد(ع) خطاب به محمد حنفیه فرمودند:


۳. علامه اميني (ره): در كتاب پربار «الغدير» از مختار با اين كلمات ياد مي‌كند:«مرد هدايت، قيام كننده، مجاهد، قهرمان، سلحشور» سپس علامه اميني در ادامه با تجليل از مقام و شخصيت مختار بيان مي‌كنند:«هر كس با ديده بصيرت و تحقيق بر تاريخ، حديث و علم رجال بنگرد درمي‌يابد كه مختار از پيشگامان دينداري، هدايت، اخلاص بود و نهضت مقدس او تنها براي برپائي عدالت و ريشه كن كردن ملحدان و ظلم امويان و با اجازه امام سجاد(ع) بوده است. <ref>عبدالحسين اميني، الغدير، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ ۶،۱۳۷۴ ه‍ ش، ج۲، ص۳۴۳.</ref>
«ای عمو، اگر برده زنگی برای ما اهل بیت تعصب به خرج دهد (و قیام کند) بر مردم واجب است که او را یاری دهند. ای عمو هر چه در این کار صلاح دیدی انجام ده من تو را مسئول این کار قرار دادم. سپس آنان از محضر امام(ع) برخاستند و خوشحال با خود می‌گفتند: امام(ع) و محمد حنفیه در قیام به ما اذن دادند.<ref>مجلسی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ ه‍. ق، ج۴۵، ص۳۶۴ و ۳۶۵.</ref>


۴. مورخ معاصر شريف القرشي (ره) درباره شخصيت مختار مي‌نويسد:«مختار يكي از شخصيت‌هاي برجسته شيعه است او شمشيري از شمشيرهاي خاندان پيامبر(ص) بود و قلبش بيش از همه بر ظلمي كه بر اهل بيت(ع) گذشت مي‌تپيد. ولي در راه جهاد مقدس خود سعي و كوشش فراوان داشت تا قدرت را در دست بگيرد اما نه براي جاه‌طلبي و رياست بلكه براي خون خواهي اهل بيت پيامبر(ص) و انتقام از قاتلين او ... روش سياسي او اجراي عدالت اجتماعي در زمان حكومتش بر اساس حكومت عادلانه اميرالمؤمنين(ع) بود مختار از زهد و تقواي فراواني برخوردار بود و به مباني ديني سخت پايبند بود. مورخان درباره ايام كوتاه حكومتش گفته‌اند كه وي بيشتر روزها را روزه شكر مي‌گذارد و اين شكرانه نعمتي بود كه خداوند به او عطا كرده بود كه توانست انتقام خون امام حسين) و اهل بيت پيامبر اكرم(ص) را بگيرد و بر نابودي پليدان و ناپاكان از صحنه تاريخ توفيق يابد. <ref>شريف قريشي، باقر، حياه الامام الحسين(ع) مدرسه الايرواني قم، ۱۹۷۴ م، ج۳، ص۴۵۳ و ۴۵۵.</ref>  
خود مختار در ملاقاتش با سران شیعه در کوفه، هدف و قیام خود را چنین بیان می‌کند: «همانا (محمد حنفیه) فرزند علی(ع) وصی و جانشین پیامبر(ص) مرا به عنوان امین و وزیر و فرمانده به سوی شما فرستاده و به من دستور داده است تا کسانی که در ریختن خون حسین(ع) را حلال دانستند به قتل برسانم…»<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الملوک، تهران، اساطیر، ۱۳۶۲ ش، ج۵، ص۵۸۰.</ref>


محمد حنفيه فرزند والامقام اميرالمؤمنين علي(ع) مهمترين نقش را در قيام مختار داشت او در حقيقت رهبري ظاهري قيام و فرماندهي آنان را به عهده داشت. مختار با مشورت او و اجازه امام سجاد(ع) قيامش را اعلام كرد. مختار در كوفه رسماً خود را نماينده اهل بيت(ع) به فرماندهي محمد حنفيه معرفي نمود و هنگامي كه جمعي از سران شيعه كوفه براي تحقيق در كار مختار نزد محمد حنفيه آمدند و سؤال كردند كه آيا او از طرف شما نمايندگي دارد محمد حنفيه آنان را نزد امام سجاد(ع) برد و گفت:برخيزيد تا نزد امام من و شما يعني پيش امام سجاد(ع) برويم و هنگامي كه قضيه قيام و خونخواهي امام حسين(ع) و شهداي كربلا مطرح شده امام سجاد(ع) خطاب به محمد حنفيه فرمودند:
در جای دیگر عده‌ای از شیعیان از امام سجاد(ع) و محمد حنفیه سؤال می‌کنند مختار ادعا می‌کند که از طرف شما (امام سجاد(ع) و محمد حنفیه) به خون‌خواهی قیام کرده آیا این صحت دارد؟ امام سجاد(ع) و محمد حنفیه در پاسخ آنان اظهار داشتند که ما خواهان این کاریم و بر مردم واجب است او را یاری دهند.<ref>بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ه‍. ق، ج۴۵، ص۳۶۵.</ref>


«اي عمو، اگر برده زنگي براي ما اهل بيت تعصب به خرج دهد (و قيام كند) بر مردم واجب است كه او را ياري دهند. اي عمو هر چه در اين كار صلاح ديدي انجام ده من تو را مسئول اين كار قرار دادم. سپس آنان از محضر امام(ع) برخاستند و خوشحال با خود مي‌گفتند: امام(ع) و محمد حنفيه در قيام به ما اذن دادند .<ref>مجلسي، بحار الانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ ه‍ ق، ج۴۵، ص۳۶۴ و ۳۶۵.</ref>  
بر این اساس علامه مامقانی (ره) با صراحت می‌فرمایند: «محققاً حکومت و قیام مختار با اجازه امام سجاد(ع) بوده است.»<ref>مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، قم، مؤسسه اهل البیت لاحیاء التراث، ۱۳۸۱ ش، ج۳، ص۲۰۶.</ref>


خود مختار در ملاقاتش با سران شيعه در كوفه، هدف و قيام خود را چنين بيان مي‌كند:«همانا (محمد حنفيه) فرزند علي(ع) وصي و جانشين پيامبر(ص) مرا به عنوان امين و وزير و فرمانده به سوي شما فرستاده و به من دستور داده است تا كساني كه در ريختن خون حسين(ع) را حلال دانستند به قتل برسانم...»<ref>طبري، محمد بن جرير، تاريخ الملوك، تهران، اساطير، ۱۳۶۲ ش، ج۵، ص۵۸۰.</ref>
آیت الله خوئی (ره) نیز می‌فرمایند: «از ظاهر روایات برمی‌آید که قیام مختار به اذن امام سجاد(ع) بوده است.»<ref>خوئی، ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث، قم، مدینه العلم، چاپ سوم، ۱۴۰۳ه‍. ق، ج۱۸، ص۱۰۱.</ref> اگرچه احتمال دارد اجازهٔ امام محرمانه وبا رموز خاص صورت گرفته تا دشمنان اهل بیت برامام نتوانند خرده گرفته وایجاد مزاحمت نمایند؛ چنان‌که برخی از علما نیز براین باورند.


در جاي ديگر عده‌اي از شيعيان از امام سجاد(ع) و محمد حنفيه سؤال مي‌كنند مختار ادعا مي‌كند كه از طرف شما (امام سجاد(ع) و محمد حنفيه) به خون‌خواهي قيام كرده آيا اين صحت دارد؟ امام سجاد(ع) و محمد حنفيه در پاسخ آنان اظهار داشتند كه ما خواهان اين كاريم و بر مردم واجب است او را ياري دهند.<ref>بحار الانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ه‍ ق، ج۴۵، ص۳۶۵.</ref>
شیخ ابو علی رجالی بزرگ در منتهی المقال نوشته است: «علت این که در قیام مختار کمتر از امام سجاد(ع) مطرح شده است حفظ جان ایشان بوده است .»<ref>محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، قم، مؤسسه اهل البیت، ۱۴۱۶ه‍. ق، ج۶، ص۲۴۳.</ref>


بر اين اساس علامه مامقاني (ره) با صراحت مي‌فرمايند:«محققاً حكومت و قيام مختار با اجازه امام سجاد(ع) بوده است.»<ref>مامقاني، عبدالله، تنقيح المقال، قم، مؤسسه اهل البيت لاحياء التراث، ۱۳۸۱ ش، ج۳، ص۲۰۶.</ref>
در نهایت می‌توان گفت قیام مختار به رهبری محمد حنفیه و به اذن و رضای امام معصوم، حضرت امام سجاد(ع) بوده است.
 
آيت الله خوئي (ره) نيز مي‌فرمايند:«از ظاهر روايات برمي‌آيد كه قيام مختار به اذن امام سجاد(ع) بوده است.»<ref>خوئي، ابوالقاسم، معجم الرجال الحديث، قم، مدينه العلم، چاپ سوم،۱۴۰۳ه‍ ق، ج۱۸، ص۱۰۱.</ref> اگرچه احتمال دارد اجازه ی امام محرمانه وبا رموز خاص صورت گرفته تا دشمنان اهل بيت برامام نتوانند خرده گرفته وايجاد مزاحمت نمايند؛چنانکه برخی از علما نيز براين باورند.
 
شيخ ابو علي رجالي بزرگ در منتهي المقال نوشته است:«علت اين كه در قيام مختار كمتر از امام سجاد(ع) مطرح شده است حفظ جان ايشان بوده است .»<ref>محمد بن اسماعيل، منتهي المقال، قم، مؤسسه اهل البيت،۱۴۱۶ه‍ ق، ج۶، ص۲۴۳.</ref>
 
در نهايت مي توان گفت قيام مختار به رهبري محمد حنفيه و به اذن و رضاي امام معصوم، حضرت امام سجاد(ع) بوده است.  
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
{{پایان مطالعه بیشتر}}
{{پایان مطالعه بیشتر}}
==مطالعه بيشتر==
۱. ماهيت قيام مختار، رضوي اردكاني


۲. جنبش‌هاي شيعي، محمد تقي مدرسي
== مطالعه بیشتر ==
# ماهیت قیام مختار، رضوی اردکانی
# جنبش‌های شیعی، محمد تقی مدرسی
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}


==منابع==
== منابع ==
<references />
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =  
  | شاخه اصلی =
|شاخه فرعی۱ =  
|شاخه فرعی۱ =
|شاخه فرعی۲ =  
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =  
|شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه =
  | تیترها =  
  | تیترها =
  | ویرایش =  
  | ویرایش =
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =
  | بازبینی =  
  | بازبینی =
  | تکمیل =  
  | تکمیل =
  | اولویت =  
  | اولویت =
  | کیفیت =  
  | کیفیت =
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
۷٬۲۳۰

ویرایش