مصباح الهدایة و مفتاح الكفایة: تفاوت میان نسخه‌ها

{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}

مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة اثری عرفانی و به زبان فارسی، از عارف و صوفی مشهور قرن هشتم عزالدین محمود کاشانی است.  

مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تبلور عینی تلفیق شریعت و طریقت و جدایی ناپذیری آن هاست. در تمام این اثر، پیوستگی و ارتباط و وحدت میان لایه های شریعت و طریقت دیده می شود. کاشانی در این اثر، فقه و تصوف را در کنار هم قرار داده و آنچنان به هم آمیخته که تغایری بین آنها دیده نشوند. خواننده آن، گاه با اثری صوفیانه مواجه می شود که با آداب طریقت پرداخته و عقاید و رسوم خانقاه نشینان را به تصویر کشیده و گاه با کتابی فقهی و اخلاقی که جزء به جزء احکام ظاهری شریعت را تشریح کرده و بر التزام عملی به آن اهتمام داشته است.<ref>رحمتی،‌ حسین، و دیگران، «جایگاه و ارتباط شریعت، طریقت و حقیقت از منظر عزالدین محمود کاشانی»، پژوهش‌نامه مذاهب اسلامی، سال هشتم، شماره پانزدهم، بهار و تابستان ۱۴۰۰، ص۳۶۵.</ref>

اشخاصى همچون جامى در« نفحات الانس» و مرحوم نايب الصدر در« طرائق الحقائق» كه به بيان شرح حال عز الدين محمود كاشانى پرداخته‏اند و يا مانند حاجى خليفه در« كشف الظنون» كه به معرّفى كتاب« مصباح الهداية» اهتمام داشته‏اند، عموماً وى را جزء مترجمان و شارحان دانسته‏اند و كتاب او را جزء ترجمه‏هاى فارسى« عوارف المعارف» معرّفى نموده‏اند؛ در حالى كه اين كتاب، به تصريح خود مؤلّف، در مقدّمه و از روى مقايسه هر دو كتاب با يك‏ديگر، كتاب مستقلّى در تصوّف است كه اكثر اصول و فروع« عوارف المعارف» را شامل مى‏شود، ولى در نقل حكايات و روايات، سلسله اساتيد را كه سهروردى آورده، حذف كرده و مطالب را به ترتيب كتاب« عوارف المعارف» نياورده، بلكه خود در ترتيب باب‏ها و فصول، شيوه خاصّى را انتخاب نموده كه با كتاب« عوارف المعارف» تفاوت دارد و هم‏چنين مطالبى را از خود بر آن افزوده است و در واقع مى‏توان گفت كه كتاب« مصباح الهداية» برداشت و ترجمه آزادى از كتاب« عوارف المعارف»، به زبان فارسى است.

كتاب مصباح الهدايه مشتمل است بر ده باب و هر بابى ده فصل كه مجموع يك‏صد فصل مى‏شود: باب اوّل در اعتقادات 2- علوم 3- معارف 4- اصطلاحات صوفيان 5- مستحسنات متصوّفه 6- آداب 7- اعمال 8- اخلاق 9- مقامات 10- احوال.

مطالب كتاب بطور كلّى هفت قسمت است: 1- اصول عقايد دينى از توحيد و نبوّت و معاد و متعلّقات آنها 2- علوم و معارف از قبيل علم فريضه و فضيلت و معرفت خواطر و تحقيق در وحى و الهام و كشف و شهود 3- اصطلاحات و مستحسنات صوفيّه مانند جمع و تفرقه و سكر و صحو و الباس خرقه و اساس خانقاه 4- آداب و رسوم فردى و اجتماعى مثل تجرّد و تأهّل و آداب شيخ و مريد و تعهّدات نفس از غذا خوردن و لباس پوشيدن و مانند آن 5- اعمال مذهبى از واجبات و مستحبّات، و اين قسمت به‏منزله كتابى است جامع مسائل فقهى از فرائض و سنن و ادعيه و اوراد و اذكار مأثوره 6- اخلاق همچون راستى و احسان و بردبارى و بذل و مواسات و محبّت نوع‏

 

 

 

از جمله محاسن و مزاياى اين كتاب كه آن را از ديگر مؤلّفات نوع خود ممتاز مى‏سازد و بر اعتماد خواننده و اهميّت كتاب مى‏افزايد آنست كه مؤلّفش عالمى محقّق بوده و از حكمت و كلام و حديث و فقه و روايت اطّلاع كافى داشته و هيچ مطلبى را بدون مبنى و مدرك علمى و هيچ روايت و حكايتى را بدون مأخذ و سند معتبر در نوشته‏هاى خود بقلم نياورده است، برخلاف بسيارى از مؤلّفان بعد از عهد مغول تاكنون كه اصلا روح تحقيق و كنجكاوى ندارند و در نقل روايات و حكايات بسند و مأخذ معتبر پابند نيستند.ص۳۴.

يكى از آثار گرانبهاى نثر فارسى و ذخاير ادبى و غنائم ملّى ما متعلّق بقرن هشتم هجرى مى‏باشد و خوشبختانه از دستبرد حوادث مصون مانده تا بدست ما رسيده و در موضوع خود كه عبارت از تصوّف و اخلاق باشد در ميان آثار فارسى قرن هفتم ببعد ممتاز و منحصر بفرد است.ص۳۲