امام حسین علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

یکی دیگر از همسران امام [[رباب]] دختر امرؤ القیس بن عدی بود. وی مادر [[سکینه بنت حسین|سُکَینه]] و [[عبدالله بن الحسین|عبدالله]] دانسته شده است<ref>اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا، ص۵۹؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵.</ref> رباب در [[کربلا]] حضور داشت و همراه اسیران به [[شام]] رفت.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۲۹.</ref> بیشتر منابع عبدالله (علی اصغر) را به هنگام شهادت شیرخوار دانسته‌اند.<ref>مُصْعَب بن عبدالله، کتاب نسب قریش، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۵۹؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۶۸؛ بخاری، سرّالسلسلة العلویة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۰.</ref>

[[لیلی دختر ابی مرة|لیلیٰ]] دختر ابی‌مُرَّة بن عروة بن مسعود ثَقَفی<ref>مصعب بن عبدالله، کتاب نسب قریش، ۱۹۵۳م، ص۵۷؛  یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۲، ص۲۴۶–۲۴۷؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۴۶.</ref> نام یکی دیگر از همسران امام دانسته شده است. وی مادر [[علی اکبر(ع)]]<ref>مقریزی، تقی‌الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۲۶۹.</ref> بود که در [[واقعه عاشورا]] به شهادت رسید.<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۴۶؛ اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا، ص۸۰.</ref>

[[ام اسحق دختر طلحه بن عبیدالله|ام اسحق]] دختر طلحه بن عبیدالله نیز از همسران امام حسین(ع) دانسته شده است. وی مادر [[فاطمه دختر امام حسین|فاطمه]] دختر بزرگ امام حسین(ع) بود<ref>اصفهانی، کتاب الاغانی، ۱۳۸۳ق، ج۲۱، ص۷۸.</ref> ام اسحاق همسر [[امام حسن مجتبی(ع)]] بود و پس از شهادت امام حسن با امام حسین(ع) ازدواج کرد.<ref>اصفهانی، کتاب الاغانی، ۱۳۸۳ق، ج۲۱، ص۷۸.</ref>

ابن‌طلحه شافعی در کتاب [[مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (کتاب)|مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول]] تعداد فرزندان امام را ده تن شمرده است.<ref>ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب ال الرسول، چاپ ماجد بن احمد عطیه، بی‌جا، بی‌تا، ج۲، ص۶۹.</ref> اما در برخی منابع تعداد فرزندان امام، چهار پسر و دو دختر<ref>مُصْعَب بن عبدالله، کتاب نسب قریش، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۵۷–۵۹؛ بخاری، سرّ السلسلة العلویة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۰؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵.</ref> یا شش پسر و سه دختر ذکر کرده‌اند.<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۷۴؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۷۷؛ ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب ال الرسول، چاپ ماجد بن احمد عطیه، بی‌جا، بی‌تا، ج۲، ص۶۹.</ref> در کتاب [[لباب الانساب]]<ref>ابن‌فندق، لباب الانساب، ۱۳۸۵، ص۳۵۵.</ref> از منابع قرن ششم، از دختری به نام [[رقیه بنت الحسین|رقیه]] و در کتاب [[کامل بهایی]] از منابع قرن هفتم، از دختری چهار ساله برای امام حسین سخن به میان آمده که در [[شام]] از دنیا رفته است.<ref>واعظ کاشفی، روضة الشهدا، ۱۳۸۲ش، ص۴۸۴.</ref>

اطلاعات تاریخی اندکی از دوره ۲۵ ساله زندگانی امام حسین(ع) در دوران خلفای سه‌گانه گزارش شده است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد و همکاران، دانشنامه امام حسین(ع)، ترجمه محمد مرادی، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۳۲۵.</ref> گفته شده است که او از احترام ویژه‌ای نزد خلیفه دوم برخوردار بود.<ref>ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق‏، بیروت‏، دار الفکر، چاپ اول‏، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۷۵؛ سبط بن جوزی، تذکرة الخواص‏، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۱–۲۱۲.</ref>

گزارشی از امام حسین(ع) در زمان حکومت عثمان وجود دارد که امام به همراه پدر و برادرش بر خلاف دستور خلیفه سوم، ابوذر را که از جانب خلیفه به سرزمین ربذه تبعید شده بود، بدرقه کردند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۵ش، ج۸، ص۲۰۶–۲۰۷؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۸۵–۱۳۸۷ق، ج۸، ص۲۵۳–۲۵۴.</ref>

یکی دیگر از گزارش‌ها که از امام حسین(ع) سخن به میان آمده است، جریان شورش بر علیه عثمان و کشته شدن خلیفه است. امام به همراه بردارش امام حسن(ع) به رغم ناخرسندی از عملکرد خلیفه به حفاظت از خانه عثمان پرداختند.<ref>ابن‌قتیبه، الامامه و السیاسة، ۱۴۱۰، ج۱، ص۵۹؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۵۵۸.</ref> این گزارش موافقان و مخالفانی در بین محققان شیعه داشته است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد و همکاران، دانشنامه امام حسین(ع)، ترجمه محمد مرادی، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۳۳۱–۳۳۲.</ref> [[سید مرتضی]] پس از تردید در فرستادن حسنین(ع) توسط امیرالمؤمنین(ع)، علت آن را جلوگیری از قتل عمدی او و رساندن آب و غذا به خانواده او می‌داند، نه جلوگیری از برکناری عثمان از خلافت، چرا که او به جهت کارهای ناروایش مستحق خلع از خلافت بود.<ref>سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۲۴۲.</ref>

گزارش‌های اندکی از امام حسین(ع) در دوره حکومت امام علی(ع) وجود دارد. یکی از آنها خطبه خواندن پس از [[بیعت]] مردم با [[امیرالمؤمنین(ع)]] دانسته شده است<ref>مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۱۰، ص۱۲۱.</ref> حضور امام حسین(ع) در جنگ جمل و فرماندهی جناح چپ سپاه امام علی(ع) در منابع بازتاب داشته است<ref>شیخ مفید، الجمل، ۱۴۱۳، ص۳۴۸؛ ذهبی، تاریخ الإسلام‏، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۸۵.</ref> او در [[جنگ صفین|جنگ صِفّین]] حضور داشت و از فرماندهان جناح راست سپاه بود.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱، ج۳، ص۲۴؛ ابن شهرآشوب‏، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه‏، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۱۶۸.</ref> امام حسین(ع) در این جنگ خطبه‌ای برای ترغیب مردم به [[جهاد]] خواند<ref>نصر بن‌مزاحم، وقعة الصفین، ۱۳۸۲ق، ص۱۱۴–۱۱۵.</ref> امام در ماجرای پس گرفتن آب از شامیان شرکت داشت.<ref>مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۴۴، ص۲۶۶.</ref> هرچند گفته شده است که بر اساس گزارش‌های مربوط به جنگ صفین، امام علی(ع) از جنگیدن حسنین(ع) جلوگیری می‌کرد و علت آن را حفظ نسل پیامبر(ص) می‌شمرد.<ref>اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، قم، رضی‏، چاپ اول، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۵۶۹؛ نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، خطبه ۲۰۷، ص۳۲۳.</ref> گزارش‌هایی مبنی بر حضور او در [[جنگ نهروان]] نیز وجود دارد.<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق، ج‏۳، ص۹۳۹.</ref>

بسیاری از منابع گفته‌اند که امام حسین(ع) در زمان [[شهادت]] امام علی(ع) کنار وی بود<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج‏۵، ص۱۴۷.</ref> و در مراسم تجهیز و خاکسپاری حضور داشت.<ref>ابن‌قتیبه، الامامه و السیاسه، ۱۴۱۰، ج۱، ص۱۸۱؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۵.</ref> گفته شده است که امام حسین(ع) هنگام ضربت خوردن پدر، برای انجام مأموریتی در [[مدائن]] به سر می‌برد و با نامه امام حسن(ع) از موضوع آگاه شد و به کوفه بازگشت.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی‏، تهران، دار الکتب اسلامیة، چاپ دوم‏، ۱۳۶۲ش، ج۳، ص۲۲۰؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۹۷–۴۹۸.</ref>

حسین بن علی(ع) در دوران امامت و حکومت برادرش [[امام حسن(ع)]] احترام ویژه‌ای برای او قائل بود و حتی گفته شده است که کاملاً مطیع اوامر او بود و در مجلسی که امام حسن(ع) حضور داشت، سخن نمی‌گفت.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی‏، تهران، دار الکتب اسلامیة، چاپ دوم‏، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۹۱؛ ابن شهرآشوب‏، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه‏، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۴۰۱.</ref> اطاعت و فرمان‌برداری از برادرش به اندازه‌ای بود که درخواست بیعت برخی از خوارج را که به جنگ با شامیان اصرار داشتند، نپذیرفت.<ref>ابن‌قتیبة دینوری، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۸۴.</ref>

امام حسین(ع) در ماجرای [[صلح با معاویه]] حامی برادر بود و اقدام وی را تأیید<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۲۱.</ref> و به امامت او تأکید کرد.<ref>شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال (رجال کشی)، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۰.</ref> هرچند برخی از گزارش‌ها به [[بیعت]] نکردن او با معاویه<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱، ج۴، ص۲۹۲؛ ابن شهرآشوب‏، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه‏، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۵.</ref> و نارضایتی‌اش از اقدام برادرش<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۶۰؛ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق‏، بیروت‏، دار الفکر، چاپ اول‏، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۲۶۷.</ref> اشاره کرده‌اند.

امام حسین(ع) پس از صلح با معاویه در [[سال ۴۱ قمری]]، همراه برادرش از [[کوفه]] به [[مدینه]] بازگشت.<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۶۵؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۹۹۲م، ج۵، ص۱۸۴.</ref>

زمانیکه معاویه در سال ۵۶ق بر خلاف مفاد [[صلح امام حسن|صلح‌نامه]] مبنی بر عدم حق انتخاب جانشین، مردم را به بیعت با یزید فراخواند،<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دار الفکر، ج۸، ص۷۹.</ref> برخی از شخصیت‌ها از جمله امام حسین(ع) از بیعت خودداری کردند.<ref>http://ensani.ir/fa/article/45732/</ref> معاویه به مدینه رفت تا نظر بزرگان این شهر را برای ولایتعهدی یزید جلب کند.<ref>ابن‌قتیبه، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۰، ج۱، ص۲۰۴.</ref> امام حسین در مجلسی که معاویه و [[ابن‌عباس]] و برخی از درباریان و خاندان اموی حضور داشتند، معاویه را نکوهش کرد و با اشاره به خلق و خوی یزید، معاویه را از تلاش برای جانشینی او بر حذر داشت و ضمن تأکید بر جایگاه و حق خود، به ابطال استدلال‌های معاویه برای جلب بیعت با یزید پرداخت.<ref>ابن‌قتیبه، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۰، ج۱، ص۲۰۸–۲۰۹.</ref>

همچنین در مجلس دیگری که عموم مردم در آن حضور داشتند، امام حسین در واکنش به سخنان معاویه درباره شایستگی یزید، خودش را به لحاظ فردی و خانوادگی برای خلافت سزاوارتر دانست و یزید را شراب‌خوار و اهل هوا و هوس معرفی کرد.<ref>ابن‌قتیبه، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۰، ج۱، ص۲۱۱.</ref>

طبق پاره‌ای از گزارش‌ها امام حسین(ع) با خبردار شدن از توطئه‌ای که برای کشتن او در مکه طراحی شده بود، برای حفظ حرمت مکه، این شهر را به سمت عراق ترک کرد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۴۵۰؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دار الفکر، ج۸، ص۱۵۹ و ۱۶۱.</ref>

کاروان امام در روز [[۲ محرم|دوم محرم]] به کربلا رسید<ref>ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ۱۹۹۱م، ج۵، ص۸۳؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۰۹؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۴؛ ابن مسکویه، تجارب الامم، ۱۳۷۹، ج۲، ص۶۸.</ref> و در روز سوم محرم، لشکری از مردم [[کوفه]] به فرماندهی [[عمر بن سعد]] وارد [[کربلا]] شد.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸، ص۲۵۳؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۷۶؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۰۹؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۵۲.</ref> بنابر گزارشات تاریخی چند مذاکره بین حسین بن علی و عمر سعد انجام شد؛<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۱۴؛ ابن مسکویه، تجارب‌الامم، ۱۳۷۹، ج۲، ص۷۱.</ref> اما ابن زیاد جز به [[بیعت]] حسین(ع) با یزید یا جنگ راضی نشد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۸۲؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۱۴؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۸.</ref>

سوگواری بر امام حسین(ع) از نخستین روزهای پس از عاشورا آغاز شد<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۰۶.</ref> و بنابر نقلی، هنگام حضور [[اسیران کربلا]] در [[شام]]، زنان [[بنی هاشم]] چند روز با پوشیدن لباس سیاه، به عزاداری پرداختند.<ref>مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۴۵، ص۱۹۶.</ref> پس از روی کار آمدن دولت‌های شیعی و برداشته شدن فشار از [[شیعیان]]، سوگواری جنبه رسمی پیدا کرد.<ref>آئینه‌وند، سنت عزاداری و منقبت‌خوانی، ۱۳۸۶ش، ص۶۵–۶۶ به نقل از ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ج۱۱، ص۱۸۳؛ ابن جوزی، المنتظم، ۱۹۹۲م، ج۷، ص۱۵.</ref>

در منابع شیعه و [[اهل سنت]] آمده است که پیامبر هنگام تولد او گریست و از [[شهادت|شهادتش]] خبر داد.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۹؛ مقریزی، تقی‌الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق، ج‏۱۲، ص۲۳۷؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دار الفکر، ج۶، ص۲۳۰.</ref> بنابر گزارش‌های تاریخی و حدیثی، [[امامان شیعه]] به عزاداری و [[بکاء#گریه در عزای امام حسین(ع)|گریه در عزای]] حسین بن علی اهمیت ویژه می‌دادند و شیعیان را به این امر و زنده نگاه‌داشتن یاد عاشورا سفارش می‌کردند.<ref>مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۴۴، باب۳۴، ص۲۷۸–۲۹۶.</ref>

* ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ طبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۹۹۲.