automoderated، ناظمان (CommentStreams)، trustworthy
۱۶٬۰۱۱
ویرایش
افکار و عقاید محمد شحرور: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
== آثار == | == آثار == | ||
او با چاپ نخستین کتابش با عنوان «الکتاب و القرآن: قراءة معاصرة» در ۱۹۹۰ ناگهان در ۵۲ سالگی به شهرت رسید، چرا که محتوای این کتاب با نگاه رایج سنتی بسیار متفاوت بود. از آن پس، به چاپ سایر آثار خود ادامه داد. بهترین منبع برای آشنایی با خوانش معاصر شحرور مهم‌ترین کتاب او «الکتاب و القرآن: قراءة معاصرة» است.<ref>رجب‌زاده، شیرین، [https://doornamaamag.ir/blog/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86/P1067-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%AD%D8%B1%D9%88%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%AE%DB%8C-%D9%85%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C.html نگاه متفاوت محمد شحرور به برخی مفاهیم قرآن‌شناختی، مروری بر مقاله آندریاس کریسمان]، سایت دورنما، تاریخ درج مطلب:۱۴۰۰، تاریخ بازید:۱۴۰۱.</ref> | او با چاپ نخستین کتابش با عنوان «الکتاب و القرآن: قراءة معاصرة» در ۱۹۹۰ ناگهان در ۵۲ سالگی به شهرت رسید، چرا که محتوای این کتاب با نگاه رایج سنتی بسیار متفاوت بود. از آن پس، به چاپ سایر آثار خود ادامه داد. بهترین منبع برای آشنایی با خوانش معاصر شحرور مهم‌ترین کتاب او «الکتاب و القرآن: قراءة معاصرة» است.<ref>رجب‌زاده، شیرین، [https://doornamaamag.ir/blog/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86/P1067-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%AD%D8%B1%D9%88%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%AE%DB%8C-%D9%85%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C.html نگاه متفاوت محمد شحرور به برخی مفاهیم قرآن‌شناختی، مروری بر مقاله آندریاس کریسمان]، سایت دورنما، تاریخ درج مطلب:۱۴۰۰، تاریخ بازید:۱۴۰۱.</ref> | ||
محمد شحرور در «الکتاب و القرآن» استدلال می‌کند که اسلام دست به تشویق عقلانیت، آزادی بشر و معرفت‌آموزی می‌زند و از این رو اسلام برای همه زمان‌ها است. اگر اسلام برای همه زمان‌ها باشد آن‌گاه تفسیر قرآن نمی‌تواند ثابت باشد و در نتیجه مسلمانان نباید تحولات مدرن را نادیده بگیرند.<ref>ناصری طاهری، عبدالله، درباره محمّد شحرور، سایت دین آنلاین، تاریخ درج مطلب:۱۴۰۰، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> | |||
شحرور ایده‌های قرآن‌شناختی خود را نخستین‌بار در کتاب پرآوازه و جنجالی «الکتاب والقرآن: قرائه معاصره» (خوانشی امروزی از کتاب و قرآن) بیان کرد. ایده این کتاب، نخستین‌بار در هنگام دانشجویی شحرور در مسکو و با آشنایی فردینان دو سوسور و ادوارد ساپیر به ذهن او رسید. او ایده‌های کتاب را در دوبلین بسط داد و تا سال ۱۹۸۴ کامل کرد و نوشتن کتاب را از سال ۱۹۸۶ آغاز کرد. این کتاب هشتصد صفحه‌ای در سال ۱۹۹۰ میلادی در دمشق و بیروت منتشر شد و در کشورهای عربی با استقبال بسیاری مواجه شد؛ به گونه‌ای که در شش سال بیست هزار نسخه از آن تنها در سوریه و پانزده هزار نسخه در لبنان فروش رفت. عربستان سعودی این کتاب را ممنوع کرد و بر اثر فشارهای عربستان، فروش آن در امارات، قطر، و مصر نیز ممنوع شد. با این حال، اما تا سال ۱۹۹۱ سه هزار نسخه از آن تنها در مصر به شکل پنهانی فروش رفت. برآورد می‌شود که ۱۵۰۰۰ نسخه از «الکتاب والقرآن: قرائه معاصره» در عربستان به صورت زیرزمینی فروش رفته باشد. همچنین نسخه‌های کپی‌شده و چاپ‌های زیرزمینی آن کتاب دست‌به‌دست شد. اما قابوس بن سعید در عمان نسخه‌هایی از این کتاب را به سران حکومت خود هدیه کرد و از آنها خواست آن را بخوانند.<ref>ناصری طاهری، عبدالله، درباره محمّد شحرور، سایت دین آنلاین، تاریخ درج مطلب:۱۴۰۰، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> | شحرور ایده‌های قرآن‌شناختی خود را نخستین‌بار در کتاب پرآوازه و جنجالی «الکتاب والقرآن: قرائه معاصره» (خوانشی امروزی از کتاب و قرآن) بیان کرد. ایده این کتاب، نخستین‌بار در هنگام دانشجویی شحرور در مسکو و با آشنایی فردینان دو سوسور و ادوارد ساپیر به ذهن او رسید. او ایده‌های کتاب را در دوبلین بسط داد و تا سال ۱۹۸۴ کامل کرد و نوشتن کتاب را از سال ۱۹۸۶ آغاز کرد. این کتاب هشتصد صفحه‌ای در سال ۱۹۹۰ میلادی در دمشق و بیروت منتشر شد و در کشورهای عربی با استقبال بسیاری مواجه شد؛ به گونه‌ای که در شش سال بیست هزار نسخه از آن تنها در سوریه و پانزده هزار نسخه در لبنان فروش رفت. عربستان سعودی این کتاب را ممنوع کرد و بر اثر فشارهای عربستان، فروش آن در امارات، قطر، و مصر نیز ممنوع شد. با این حال، اما تا سال ۱۹۹۱ سه هزار نسخه از آن تنها در مصر به شکل پنهانی فروش رفت. برآورد می‌شود که ۱۵۰۰۰ نسخه از «الکتاب والقرآن: قرائه معاصره» در عربستان به صورت زیرزمینی فروش رفته باشد. همچنین نسخه‌های کپی‌شده و چاپ‌های زیرزمینی آن کتاب دست‌به‌دست شد. اما قابوس بن سعید در عمان نسخه‌هایی از این کتاب را به سران حکومت خود هدیه کرد و از آنها خواست آن را بخوانند.<ref>ناصری طاهری، عبدالله، درباره محمّد شحرور، سایت دین آنلاین، تاریخ درج مطلب:۱۴۰۰، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۵: | ||
از نظر شحرور، اسلام دین فطرت و منطبق با طبیعت است؛ همچنانکه در طبیعت انحنا، انعطاف و حرکت میان بالاترین و پایین‌ترین حد وجود دارد، شریعت اسلام نیز همین پویایی و انعطاف را در خود دارد و بر حسب زمان، مکان و شرایط اجتماعی قابل تغییر و انطباق است و میان حدود حرکت می‌کند. به دلیل همین ویژگی رسالت اسلام می‌تواند جهانی باشد، تنها به عرب عصر نزول اختصاص نیابد و خاتم رسالت‌ها و نبوت‌ها شود.<ref>رجب‌زاده، شیرین، [https://doornamaamag.ir/blog/مطالعات-زنان/P1081-بازخوانی-مسئله-تعدد-زوجات-و-قو-امیت.html بازخوانی مسئلهٔ تعدد زوجات و قوّامیت، مروری بر کتاب«نحو اصول جدیده للفقه الاسلامی» اثر محمد شحرور]، سایت دورنما، تاریخ درج مطلب: ۱۴۰۰، تاریخ بازدید ۱۴۰۱.</ref> | از نظر شحرور، اسلام دین فطرت و منطبق با طبیعت است؛ همچنانکه در طبیعت انحنا، انعطاف و حرکت میان بالاترین و پایین‌ترین حد وجود دارد، شریعت اسلام نیز همین پویایی و انعطاف را در خود دارد و بر حسب زمان، مکان و شرایط اجتماعی قابل تغییر و انطباق است و میان حدود حرکت می‌کند. به دلیل همین ویژگی رسالت اسلام می‌تواند جهانی باشد، تنها به عرب عصر نزول اختصاص نیابد و خاتم رسالت‌ها و نبوت‌ها شود.<ref>رجب‌زاده، شیرین، [https://doornamaamag.ir/blog/مطالعات-زنان/P1081-بازخوانی-مسئله-تعدد-زوجات-و-قو-امیت.html بازخوانی مسئلهٔ تعدد زوجات و قوّامیت، مروری بر کتاب«نحو اصول جدیده للفقه الاسلامی» اثر محمد شحرور]، سایت دورنما، تاریخ درج مطلب: ۱۴۰۰، تاریخ بازدید ۱۴۰۱.</ref> | ||
شحرور | شحرور در خوانش خود بر این عقیده است که باید میان خداوند، که واقعیتی تغییرناپذیر است، با فهم انسان، که متغیر و جزئی و نسبی است، تمایز قائل شد. فهم انسان پیوسته در حال تغییر و تکامل است و پیشرفت‌های علمی در درک جهان نقش بسزایی دارند. در نتیجه، تلاش‌های امروزی برای تأویل جهان نتیجه‌بخش‌تر از تحقیقات قرون گذشته است. شحرور این تمایز میان خداوند و فهم انسان را به متن قرآن تسری می‌دهد و قائل به ثبات نص قرآن و تغییر و حرکت محتوای آن است.<ref>رجب‌زاده، شیرین، [https://doornamaamag.ir/blog/مطالعات-تفسیری-قرآن/P1067-نگاه-متفاوت-محمد-شحرور-به-برخی-مفاهیم-قرآن-شناختی.html نگاه متفاوت محمد شحرور به برخی مفاهیم قرآن‌شناختی، مروری بر مقاله آندریاس کریسمان]، سایت دورنما، تاریخ درج مطلب:۱۴۰۰، تاریخ بازید:۱۴۰۱.</ref> | ||
محمد شحرور یکی از متفکرانی است که تلاش می‌کند زمینه فهم قوانین اسلام را با فضای رایج امروز مطابقت دهد. او نظریه‌ای ارائه می‌دهد که بواسطه آن، متن و زمینه را با یکدیگر آشتی می‌دهد. مسائل اساسی تفکر شحرور در مطالعات اسلام را می‌توان به دو بعد اساس تقسیم کرد. یکی واقعیت جامعه معاصر مسلمانان و دیگری واقعیت آموزه‌های سنتی اسلامی. تاریخ نشان می‌دهد که هر نسلی قرآن را براساس حقایق و شرایط زندگی خود تفسیر کرده است. از نظر شحرور مسلمانان مدرن صلاحیت بیشتری برای تفسیر قرآن برمبنای مدرنیته و حقایق حول و حوش آن دارند. نتیجه اینکه تفسیری که نسل گذشته مسلمانان از قرآن داشتند نمی‌تواند جامعه مسلمانان مدرن را بسازد. از نظر شحرور فعالیت انسان‌ها در زمان نزول کتاب نمی‌تواند ملاکی برای تفسیر نهایی قرآن باشد. از نظر او مسلمانان به نظریه‌ای نیاز دارند تا معرفت اسلامی را عملی کنند.<ref>اراویک، هویز، مطالعه انتقادی تفکر محمد شحرور، ترجمه فاطمه خلیفه قلی، سایت دین آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۸. تاریخ بازدید ۱۴۰۱.</ref> | |||
مسلمانان | وی معتقد است که مسلمانان معاصر، نمی‌توانند به فهم و برداشتهای گذشتگان به اسلام بسنده کنند و به دینداری آنها قناعت بورزند. به باور او مسلمانان معاصر نیازمند تجدید نظر و به پرسش گرفتن کتب مقدس اسلامی هستند. وی عنصر زمان و مکان را در نگارش کتب اسلامی بسیار دخیل می‌داند و از لزوم بهره‌گیری از نقد تاریخی این کتب سخن به میان می‌آورد. شحرور با تأکید بر تمایز میان فهم انسانی و وحی الهی، معتقد است که تفسیر و فهم از قرآن، کاملاً انسانی و زمینی است و نمی‌توان به آن تقدس بخشید. وی همچنین معتقد است که به علت تحولات علمی گسترده، محققان امروزی نسبت به پیشینیان از موقعیت بهتری برای فهم «اراده الهی» و متن قرآنی قرار دارند.<ref>ساداتی، سعید، محمد شحرور و راه‌های اصلاح مسلمانی، سایت دین آنلاین، تاریخ درج مطلب:۱۳۹۸، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> | ||
از نظر شحرور تنها خدا و کتابش قدسیت دارند و عصمت نیز تنها برای خدا و رسولان آن‌هم در محدوده رسالتشان باقی است و غیر از این‌ها، هرچه که هست و با هر عنوانی که هست قابل نقد و بررسی است چرا که کار انسانی است و کار انسانی قابلیت خطا و اشتباه دارد. شحرور در مورد پیامبران دو شأن جداگانه در نظر می‌گیرد و از نظر او هر پیامبری دو شأن نبوی و رسولی دارد. شأن رسولی پیامبر همان رسالت محمدی است که در ام الکتاب بیان شده است و شامل شعارها، ارزش‌ها و حدود است و پیامبر در این زمینه مقتدا و الگوست. اما شأن نبوی پیامبر که شامل دستورات اجتماعی سیاسی و اقوال ایشان درباره لباس و اخلاق و عادات است تاریخ‌مند بوده و حکم شرعی را شکل نمی‌دهد.<ref>رفیعی، مهدی، نگاهی به اندیشه‌های محمد شحرور، اندیشمند قرآن‌گرای سوری، سایت دین آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۹. تاریخ بازدید:۱۴۰۱.</ref> | |||
شحرور می‌گوید فقه اسلامی آن‌طور که فقها در قرون دوم و سوم برای ما نوشته‌اند و نیز علوم قرآنی نیاز به بازبینی دارند به‌ویژه آن چیزهایی که به‌عنوان اصل یا ثابت در دین شناخته می‌شوند. ما امروزه به‌شدت نیازمند بازخوانی و بازبینی آنچه احکام و ادله شرعی نامیده می‌شود هستیم.<ref>رفیعی، مهدی، نگاهی به اندیشه‌های محمد شحرور، اندیشمند قرآن‌گرای سوری، سایت دین آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۹. تاریخ بازدید:۱۴۰۱.</ref> | |||
=== آشنایی‌زدایی === | |||
شحرور برای دستیابی به فهم دقیق و امروزی از قرآن، بر آن است تا الگویی را پیشنهاد دهد که بر اساس آن بتوان به فهم از دین نائل آمد. روشی را که وی برای این منظور پیشنهاد می‌دهد، آشنایی‌زدایی نامیده می‌شود. وی بر اساس این ایده، معتقد است که می‌باید به سمت برکندن سنت ریشه‌دار تفاسیر میل کرد و روشهای جایگزین و مدرن را برای فهم از قرآن و خوانش متن، در پیش رو قرار داد. به تعبیر دیگر، او از مسلمانان می‌خواهد تا قرآن را به گونه‌ای بفهمند که گویی پیامبر(ص) همین الان از دنیا رفته و ما را از این کتاب خبر داده است. بر این اساس، متن قرآنی بر اساس فهم امروزی و با استفاده از روشهای جدید، مورد بازخوانی و تفسیر قرار می‌گیرد. در این ایده، فهم گذشتگان از متن، چندان حجیتی ندارد و نمی‌توان به آن دل بست.<ref>ساداتی، سعید، محمد شحرور و راه‌های اصلاح مسلمانی، سایت دین آنلاین، تاریخ درج مطلب:۱۳۹۸، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> | |||
از نظر او ما باید قرآن را طوری بخوانیم که انگار پیامبر اسلام همین حالا و نه چهارده سده پیش از دنیا رفته است؛ بنابراین پیام قرآن را باید با درک امروزی و نه بر پایه فهم پیشینیان فهمید. از نظر او هیچ تفسیری از قرآن، از جمله تفسیر فقیهانه، مقدس نیست. محمد شحرور می‌گوید تفسیر قرآن، بر پایه فقه و حدیث است و باید تفسیر فقه و حدیث بر پایه قرآن باشد.<ref>ناصری طاهری، عبدالله، درباره محمّد شحرور، سایت دین آنلاین، تاریخ درج مطلب:۱۴۰۰، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> | |||
آندریاس کریسمان فارغ‌التحصیل مطالعات اسلامی از دانشگاه لایپزیک آلمان، که با نگارش یک کتاب و چند مقاله به انگلیسی در صدد معرفی شحرور به دنیای غرب برآمد درباره شحرور می‌گوید کلید فهم خوانش شحرور و تلاش او برای «آشنایی‌زدایی» از قرآن درک معناهای تازه‌ای است که او به اصطلاحات مأنوس قرآن می‌دهد. کریسمان برای نشان دادن تفاوت فهم شحرور از متن قرآن با فهم سنتی می‌گوید در فهم سنتی و متعارف، «الکتاب» مساوی با «القرآن» است، ولی شحرور «الکتاب» را اسمی عام می‌داند که بر کل محتوای مصحف (از سورهٔ فاتحه تا ناس) دلالت می‌کند، حال آن که «القرآن» اسم خاص است و تنها شامل بخشی از مصحف می‌شود. تفاوت دوم اینکه شحرور در تقسیم آیات قرآن به محکم و متشابه، بر خلاف روال متعارف، آیات قرآن را به سه بخش تقسیم می‌کند: محکم، متشابه، نه محکم نه متشابه. سومین تفاوت در نگاه شحرور به مقولهٔ نبوت و رسالت مربوط می‌شود که او «اُمّ‌الکتاب» را رسالت می‌داند و «القرآن»، «السبع المثانی» و «تفصیل‌الکتاب» را نبوت قلمداد می‌کند. بر اساس تفسیر ذوقی او، «اُم‌الکتاب» شامل حدود، شعائر و ارزش‌های اخلاقی است، «القرآن» شامل قوانین عام و خاصِ نظم‌دهندهٔ وجود و قوانین تاریخ می‌شود.<ref>رجب‌زاده، شیرین، [https://doornamaamag.ir/blog/مطالعات-تفسیری-قرآن/P1067-نگاه-متفاوت-محمد-شحرور-به-برخی-مفاهیم-قرآن-شناختی.html نگاه متفاوت محمد شحرور به برخی مفاهیم قرآن‌شناختی، مروری بر مقاله آندریاس کریسمان]، سایت دورنما، تاریخ درج مطلب:۱۴۰۰، تاریخ بازید:۱۴۰۱.</ref> | آندریاس کریسمان فارغ‌التحصیل مطالعات اسلامی از دانشگاه لایپزیک آلمان، که با نگارش یک کتاب و چند مقاله به انگلیسی در صدد معرفی شحرور به دنیای غرب برآمد درباره شحرور می‌گوید کلید فهم خوانش شحرور و تلاش او برای «آشنایی‌زدایی» از قرآن درک معناهای تازه‌ای است که او به اصطلاحات مأنوس قرآن می‌دهد. کریسمان برای نشان دادن تفاوت فهم شحرور از متن قرآن با فهم سنتی می‌گوید در فهم سنتی و متعارف، «الکتاب» مساوی با «القرآن» است، ولی شحرور «الکتاب» را اسمی عام می‌داند که بر کل محتوای مصحف (از سورهٔ فاتحه تا ناس) دلالت می‌کند، حال آن که «القرآن» اسم خاص است و تنها شامل بخشی از مصحف می‌شود. تفاوت دوم اینکه شحرور در تقسیم آیات قرآن به محکم و متشابه، بر خلاف روال متعارف، آیات قرآن را به سه بخش تقسیم می‌کند: محکم، متشابه، نه محکم نه متشابه. سومین تفاوت در نگاه شحرور به مقولهٔ نبوت و رسالت مربوط می‌شود که او «اُمّ‌الکتاب» را رسالت می‌داند و «القرآن»، «السبع المثانی» و «تفصیل‌الکتاب» را نبوت قلمداد می‌کند. بر اساس تفسیر ذوقی او، «اُم‌الکتاب» شامل حدود، شعائر و ارزش‌های اخلاقی است، «القرآن» شامل قوانین عام و خاصِ نظم‌دهندهٔ وجود و قوانین تاریخ می‌شود.<ref>رجب‌زاده، شیرین، [https://doornamaamag.ir/blog/مطالعات-تفسیری-قرآن/P1067-نگاه-متفاوت-محمد-شحرور-به-برخی-مفاهیم-قرآن-شناختی.html نگاه متفاوت محمد شحرور به برخی مفاهیم قرآن‌شناختی، مروری بر مقاله آندریاس کریسمان]، سایت دورنما، تاریخ درج مطلب:۱۴۰۰، تاریخ بازید:۱۴۰۱.</ref> | ||