۱۰۶
ویرایش
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
مقام والای حضرت معصومه(س) در میان امامزادگان | |||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
مدفن فاطمهٔ معصومه(س) در [[شهر قم]] است. در آغاز مرقد او قبر سادهای بود. این مرقد در دورههای حکومتهای مختلف، بهخصوص در دورهٔ حکومتهای شیعی، توسعه یافت. اوج توسعهٔ حرم فاطمهٔ معصومه(س) در دوران صفویه و پس از آن بوده است. | مدفن فاطمهٔ معصومه(س) در [[شهر قم]] است. در آغاز مرقد او قبر سادهای بود. این مرقد در دورههای حکومتهای مختلف، بهخصوص در دورهٔ حکومتهای شیعی، توسعه یافت. اوج توسعهٔ حرم فاطمهٔ معصومه(س) در دوران صفویه و پس از آن بوده است. | ||
{{درگاه | {{درگاه|خانواده|واژهها}} | ||
== جایگاه == | == جایگاه == | ||
فاطمۀ معصومه(س) از با فضلیتترین امامزادگان نزد [[شیعه]] بهشمار میرود.<ref>قمی، عباس بن محمدرضا، منتهیالآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دفتر نشر اسلامی، ج۲، ص۳۷۸.</ref> او دختر امام موسی کاظم(ع)، خواهر امام رضا(ع) و عمهٔ [[امام جواد(ع)]] است. حرم او در شهر قم را دومین حرم اهلبیت(ع) در ایران، پس از حرم امام رضا(ع) در مشهد، بهحساب آوردهاند.<ref>اسحاقی، سیدحسین، مهتاب اهلبیت (سیری در زندگی کریمهٔ اهلبیت حضرت معصومه)، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۶ش، ص۳-۶.</ref> | فاطمۀ معصومه(س) از با فضلیتترین امامزادگان نزد [[شیعه]] بهشمار میرود.<ref>قمی، عباس بن محمدرضا، منتهیالآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دفتر نشر اسلامی، ج۲، ص۳۷۸.</ref> او دختر امام موسی کاظم(ع)، خواهر امام رضا(ع) و عمهٔ [[امام جواد(ع)]] است. حرم او در شهر قم را دومین حرم اهلبیت(ع) در ایران، پس از حرم امام رضا(ع) در مشهد، بهحساب آوردهاند.<ref>اسحاقی، سیدحسین، مهتاب اهلبیت (سیری در زندگی کریمهٔ اهلبیت حضرت معصومه)، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۶ش، ص۳-۶.</ref> | ||
خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
== زیارتنامه و ثواب زیارت == | == زیارتنامه و ثواب زیارت == | ||
زیارت فاطمهٔ معصومه(س) در کلام اهلبیت | زیارت فاطمهٔ معصومه(س) در کلام اهلبیت اهمیت آن ذکرشده . در این روایات از رحلت فاطمهٔ معصومه(س) در قم و ثواب زیارت ایشان خبر داده شده است: | ||
* در روایتی [[امام صادق(ع)]]، شهر قم را حرم اهلبیت(ع) معرفی نموده و به مدفونشدن یکی از فرزندانش به نام فاطمه در این شهر اشاره کرده است. امام صادق تأیید کرده که هر کس فاطمهٔ معصومه(س) را زیارت کند بهشت بر او واجب میشود.<ref>المجلسی، بحار الأنوار، ج۹۹، ص ۲۶۷.</ref> | * در روایتی [[امام صادق(ع)]]، شهر قم را حرم اهلبیت(ع) معرفی نموده و به مدفونشدن یکی از فرزندانش به نام فاطمه در این شهر اشاره کرده است. امام صادق تأیید کرده که هر کس فاطمهٔ معصومه(س) را زیارت کند بهشت بر او واجب میشود.<ref>المجلسی، بحار الأنوار، ج۹۹، ص ۲۶۷.</ref> | ||
* در نقلی امام رضا(ع) به قبر فاطمهٔ معصومه(س) در قم اشاره میکند و میگوید که هر کس او را زیارت کند، در حالی که عارف به حقش باشد، بهشت براى اوست.<ref>المجلسی، بحار الأنوار، ج۴۸، ص ۳۱۶.</ref> | * در نقلی امام رضا(ع) به قبر فاطمهٔ معصومه(س) در قم اشاره میکند و میگوید که هر کس او را زیارت کند، در حالی که عارف به حقش باشد، بهشت براى اوست.<ref>المجلسی، بحار الأنوار، ج۴۸، ص ۳۱۶.</ref> | ||
خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
به نقل از منابع تاریخی، فاطمهٔ معصومه(س) را در محله باغ بابِلان قم دفن کردند.<ref>کیانی، یوسف، «مجموعهٔ حرم حضرت معصومه(س)»، دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره ۱۵۱، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۶۴.</ref> بر روی قبر حضرت در ابتدا بوریایی گذاشتند<ref name=":0">سجادی، صادق، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۶۰.</ref> پس از آن، حرم حضرت معصومه(س) در طول تاریخ تغییر و تحولات بسیاری داشته و در دورههای مختلف گسترش یافته است.<ref name=":3">سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۵۸-۳۶۲.</ref> ساختمان بارگاه فاطمهٔ معصومه(س) از اواسط سدهٔ سوم هجری قمری شروع شد و در طول سدهٔ چهارم تا ششم قبّه و گنبد داشت و تزئیناتی در آن شده بود<ref name=":2">ستوده، منوچهر، کتابههای حرم مطهر حضرت معصومه(س) و حظیرههای اطراف آن، قم، کتابخانهٔ حضرت آیةالله العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۷۵ش، ص۱۹.</ref> با این حال تا قبل از دورهٔ صفوی، ضریح یا ایوان باشکوهی برای حرم وجود نداشت.<ref name=":1">رضایی ندوشن، «سیر تحول حرم حضرت معصومه(س)»، مطالعات معماری ایران، ص۹۲.</ref> | به نقل از منابع تاریخی، فاطمهٔ معصومه(س) را در محله باغ بابِلان قم دفن کردند.<ref>کیانی، یوسف، «مجموعهٔ حرم حضرت معصومه(س)»، دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره ۱۵۱، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۶۴.</ref> بر روی قبر حضرت در ابتدا بوریایی گذاشتند<ref name=":0">سجادی، صادق، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۶۰.</ref> پس از آن، حرم حضرت معصومه(س) در طول تاریخ تغییر و تحولات بسیاری داشته و در دورههای مختلف گسترش یافته است.<ref name=":3">سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۵۸-۳۶۲.</ref> ساختمان بارگاه فاطمهٔ معصومه(س) از اواسط سدهٔ سوم هجری قمری شروع شد و در طول سدهٔ چهارم تا ششم قبّه و گنبد داشت و تزئیناتی در آن شده بود<ref name=":2">ستوده، منوچهر، کتابههای حرم مطهر حضرت معصومه(س) و حظیرههای اطراف آن، قم، کتابخانهٔ حضرت آیةالله العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۷۵ش، ص۱۹.</ref> با این حال تا قبل از دورهٔ صفوی، ضریح یا ایوان باشکوهی برای حرم وجود نداشت.<ref name=":1">رضایی ندوشن، «سیر تحول حرم حضرت معصومه(س)»، مطالعات معماری ایران، ص۹۲.</ref> | ||
در دوره صفویه، حرم گسترش داده شد که ساخت صحن عتیق و ایوان طلا از جمله آنها است.<ref name=":4">سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۵۹.</ref> در دوره قاجار نیز گسترش حرم ادامه پیدا کرد. [[فتحعلی شاه]] سطح حرم را با سنگ مرمر فرش کرد،. به تصریح کتیبهٔ موجود در حرم، آیینهکاری دیوارهای حرم نیز در ایام فتحعلی شاه آغاز شد و در روزگار محمد شاه به پایان رسید.<ref name=":4" /> در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار صحن اتابک نیز ساخته شد.<ref>وزین افضل، مهدی، «توسعه حرم حضرت معصومه و افزایش زائران قم در دوره ناصرالدین شاه، پژوهش در تاریخ، سال دوم، شماره۳، پاییز ۱۳۹۰ش، ص۶۵.</ref> پس از انقلاب اسلامی ایران نیز حرم گسترش یافته و بخشهایی از جمله شبستان امام خمینی بر حرم افزوده شد.<ref>«[https://reiseniran.de/fa/%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D9%87-%D9%82%D9%85/ حرم حضرت معصومه]»، تاریخ بازدید: ۱۴ دی ۱۴۰۱ش.</ref> | در دوره صفویه، حرم گسترش داده شد که ساخت صحن عتیق و ایوان طلا از جمله آنها است.<ref name=":4">سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۵۹.</ref> در دوره قاجار نیز گسترش حرم ادامه پیدا کرد. [[فتحعلی شاه]] سطح حرم را با سنگ مرمر فرش کرد،. به تصریح کتیبهٔ موجود در حرم، آیینهکاری دیوارهای حرم نیز در ایام فتحعلی شاه آغاز شد و در روزگار محمد شاه به پایان رسید.<ref name=":4" /> در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار صحن اتابک نیز ساخته شد.<ref>وزین افضل، مهدی، «توسعه حرم حضرت معصومه و افزایش زائران قم در دوره ناصرالدین شاه، پژوهش در تاریخ، سال دوم، شماره۳، پاییز ۱۳۹۰ش، ص۶۵.</ref> پس از انقلاب اسلامی ایران نیز حرم گسترش یافته و بخشهایی از جمله شبستان امام خمینی بر حرم افزوده شد.<ref name=":5">«[https://reiseniran.de/fa/%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D9%87-%D9%82%D9%85/ حرم حضرت معصومه]»، سایت سفر در ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۳ خرداد ۱۴۰۱، تاریخ بازدید: ۱۴ دی ۱۴۰۱ش.</ref> | ||
پس از [[انقلاب اسلامی ایران]] نیز حرم گسترش یافته و بخشهایی از جمله شبستان امام خمینی بر حرم افزوده شد.<ref | پس از [[انقلاب اسلامی ایران]] نیز حرم گسترش یافته و بخشهایی از جمله شبستان امام خمینی بر حرم افزوده شد.<ref name=":5" />[[پرونده:حرم حضرت معصومه.jpg|چپ|500px|نقشه حرم حضرت معصومه(ع)]] | ||
=== صحنها و رواقها === | === صحنها و رواقها === | ||
حرم حضرت معصومه(س) دارای صحنهای مختلف است: | حرم حضرت معصومه(س) دارای صحنهای مختلف است: | ||
* صحن عتیق که صحن کوچک، صحن قدیم و امروزه صحن امام هادی(ع) خوانده میشود. این صحن مربع شکل و دارای سه ایوان است. ایوان طلا در این صحن قرار دارد.<ref>سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۶۰.</ref> | * صحن عتیق که صحن کوچک، صحن قدیم و امروزه صحن امام هادی(ع) خوانده میشود. این صحن مربع شکل و دارای سه ایوان است. ایوان طلا در این صحن قرار دارد.<ref>سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۶۰.</ref> | ||
* صحن اتابکی که صحن نو و امروزه صحن امام رضا(ع) خوانده میشود. این صحن در دورهٔ ناصرالدین شاه قاجار توسط میرزا علیاصغر خان اتابک ساخته شد. رواق آینه که در سال ۱۱۳۰ هجری قمری به دستور علیاکبر خان اتابک احداث شد، در این صحن قرار دارد.<ref>سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۶۰-۳۶۱.</ref> | * صحن اتابکی که صحن نو و امروزه صحن امام رضا(ع) خوانده میشود. این صحن در دورهٔ ناصرالدین شاه قاجار توسط میرزا علیاصغر خان اتابک ساخته شد. رواق آینه که در سال ۱۱۳۰ هجری قمری به دستور علیاکبر خان اتابک احداث شد، در این صحن قرار دارد.<ref>سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۶۰-۳۶۱.</ref> | ||
* صحن صاحب الزمان(ع) که حدود ۸۰۰۰ متر مربع وسعت دارد و دارای چهار ورودی است. این صحن در کنار شبستان امام خمینی قرار دارد.<ref | * صحن صاحب الزمان(ع) که حدود ۸۰۰۰ متر مربع وسعت دارد و دارای چهار ورودی است. این صحن در کنار شبستان امام خمینی قرار دارد.<ref name=":5" /> | ||
* صحن جواد الائمه(ع)؛ این صحن که بیش از ۱۵۰۰۰ متر مربع وسعت دارد بر روی رودخانهٔ قمرود احداث شده است. این صحن با چهار ورودی اصلی و دو ورودی اضطراری در اواخر دههٔ ۸۰ احداث شد.<ref>«[https://reiseniran.de/fa/%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D9%87-%D9%82%D9%85/ حرم حضرت معصومه]» سایت سفر در | * صحن جواد الائمه(ع)؛ این صحن که بیش از ۱۵۰۰۰ متر مربع وسعت دارد بر روی رودخانهٔ قمرود احداث شده است. این صحن با چهار ورودی اصلی و دو ورودی اضطراری در اواخر دههٔ ۸۰ احداث شد.<ref>«[https://reiseniran.de/fa/%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D9%87-%D9%82%D9%85/ حرم حضرت معصومه]» سایت سفر در ایران.</ref> | ||
*صحن پیامبر اعظم(ص)؛ ساخت این صحن از اواخر دهه ۸۰ آغاز شد.<ref>«[https://reiseniran.de/fa/%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D9%87-%D9%82%D9%85/ حرم حضرت معصومه]» سایت سفر در | *صحن پیامبر اعظم(ص)؛ ساخت این صحن از اواخر دهه ۸۰ آغاز شد.<ref>«[https://reiseniran.de/fa/%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D9%87-%D9%82%D9%85/ حرم حضرت معصومه]» سایت سفر در ایران.</ref> | ||
در حرم حضرت معصومه(س) شش رواق وجود دارد که بیشترشان دارای گنبدی کوچکتر از گنبد اصلی حرم است. سه رواق ساختۀ [[صفویان]]، دو رواق ساختۀ [[قاجاریان]] و یک رواق مربوط به روزگار معاصر است.<ref>سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۶۰-۳۶۱.</ref> | در حرم حضرت معصومه(س) شش رواق وجود دارد که بیشترشان دارای گنبدی کوچکتر از گنبد اصلی حرم است. سه رواق ساختۀ [[صفویان]]، دو رواق ساختۀ [[قاجاریان]] و یک رواق مربوط به روزگار معاصر است.<ref>سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۶۰-۳۶۱.</ref> | ||
[[پرونده:سیر تحول حرم حضرت معصومه. | [[پرونده:سیر تحول حرم حضرت معصومه.png|بندانگشتی|300px|سیر تحول حرم حضرت معصومه تا دوره ناصرالدین شاه.]] | ||
=== ضریح === | === ضریح === | ||
خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
=== گنبد === | === گنبد === | ||
[[پرونده:حرم قدیمی ۸.jpg|200px|چپ|وجود سنگ قبرها در صحن اتابکی]] | |||
اولین گنبد بر روی مرقد حضرت معصومه | اولین گنبد بر روی مرقد حضرت معصومه توسط زنی زینب نام بوده<ref>سجادی، «[https://www.cgie.org.ir/fa/article/257471/%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D9%87 آستانه حضرت معصومه]»، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۶۰.</ref> که برخی او را دختر امام جواد(ع) دانستهاند.<ref>ندوشن، محمدرضایی، «سیر تحول حرم حضرت معصومه(س)»، مطالعات معماری ایران، شماره ۱۶، پاییز و زمستان ۱۳۹۸ش، ص۹۲.</ref> «امیر ابوالفضل عراقی» حاکم قم در دوره سلجوقیان، گنبد جدیدی بنا کردند.<ref>««آستانه مقدسه حضرت معصومه علیها سلام (قم)»، معارف اسلامی (سازمان اوقاف)، شماره ۲۹، شهریور ۱۳۵۷ش، ص۵۶.</ref> در سال ۹۲۵ق شاهبیگم صفوی این گنبد را تخریب و گنبدی دیگر ساخت که اکنون باقی است. این گنبد در ۱۵۱۸ق به فرمان فتحعلی شاه با ۱۲۰۰۰ خشت طلا تزئین شد. ارتفاع این گنبد از سطح بام حرم ۱۶ متر و از سطح زمین ۳۲ متر است.<ref>سجادی، «آستانهٔ حضرت معصومه»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۳۶۰.</ref> گنبد در دورهٔ جمهوری اسلامی در دههٔ هشتاد شمسی مورد بازسازی قرار گرفت.<ref>فقیه میرزایی، حسین، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4180/4780/39392/%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF-%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D9%85%D8%B7%D9%87%D8%B1-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D9%87%22%D8%B3%22 طرح بازسازی گنبد حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س)]»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۸۲، تاریخ بازدید: ۱۳ دی ۱۴۰۱.</ref> | ||
=== گلدسته === | === گلدسته === | ||
*دو گلدسته در صحن اتابکی که از بلندترین بناهای حرم است و | *دو گلدسته در صحن اتابکی وجود دارد که از بلندترین بناهای حرم است و بر بالای ایوان آینه قرار دارد. | ||
*دو گلدسته سمت دیگر صحن اتابکی و روبهروی ایوان آینه قرار دارند. | *دو گلدسته سمت دیگر صحن اتابکی و روبهروی ایوان آینه قرار دارند. | ||
*دو گلدسته در ایوان طلا در صحن عتیق | *دو گلدسته در ایوان طلا در صحن عتیق ساخته شده که پوشیده از کاشی گرهی به صورت مارپیچ است.<ref>«[https://hawzah.net/fa/Question/View/65088/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D9%87-%22%D8%B3%22 تاریخچه حرم حضرت معصومه (س)]»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۴تیر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۴۰۱ش.</ref> | ||
== نگارخانه== | == نگارخانه== | ||
<gallery mode="packed" heights=150px> | <gallery mode="packed" heights="150px"> | ||
پرونده:حرم قدیمی ۱.jpg|نمای بیرونی حرم فاطمهٔ معصومه(س) از سمت میدان آستانه (۱۲۳۸ش). | پرونده:حرم قدیمی ۱.jpg|نمای بیرونی حرم فاطمهٔ معصومه(س) از سمت میدان آستانه (۱۲۳۸ش). | ||
پرونده:حرم قدیمی۳.jpg|صحن عتیق و نقارهخانه (سال ۱۲۶۶ش). | پرونده:حرم قدیمی۳.jpg|صحن عتیق و نقارهخانه (سال ۱۲۶۶ش). |