مصحف فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها

'''مصحف فاطمه(س)''' کتابی که [[جبرئيل]] پس از وفات [[پیامبر اسلام|پیامبر اسلام(ص)]] بر [[حضرت فاطمه زهرا (س)|حضرت فاطمه(س)]] املا کرد و [[امام علی(ع)]] آن را نوشت. براساس روایات، در اصل وجود چنین کتابی تردید نشده است.  

مصحف فاطمه(س) در دسترس کسی نبوده و نزد امامان شیعه(ع) محفوظ است. محتوای این مصحف متضمن مطالبی چون بیان رویدادهای آینده و سرنوشت فرزندان حضرت فاطمه(س) است. در منابع، اطلاعی دربارهٔ اینکه این کتاب خواهر [[قرآن]] خوانده شده باشد وجود ندارد.  

==معرفی و ویژگی‌ها==

در روایات اهل‌بیت(ع) از مصحف فاطمه(س) یاد شده که به حضرت فاطمه(س) الهام شده است.<ref name=":0" /> برخی از این روایات سندهای صحیحی دارند. به همین دلیل، در اصل وجود چنین کتابی تردید نشده است.<ref name=":0">مهدوی‌راد، محمدعلی، «مصحف فاطمه(س)»، دانشنامهٔ فاطمی، زیرنظر علی‌اکبر رشاد، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۳، ج ۳، ص ۶۴.</ref> از جملهٔ این روایات صحیح، نقلی از [[امام صادق‌(ع)]] در پاسخ به سؤال یکی از شیعیان دربارهٔ مصحف فاطمه(س) است. در این نقل جزئیاتی دربارهٔ این مصحف، از جمله املاء آن در دوران هفتاد و پنج روزهٔ حیات حضرت فاطمه(س) پس از رسول خدا(ص)، ارائه شده است.<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۱، ص ۵۹۹-۶۰۰.</ref>

روایات مربوط به وجود مصحف فاطمه(س) در قدیمی‌ترین منابع روایی شیعه، چون [[بصائر الدرجات|بصائر الدرجات]]<ref>محمد بن الحسن الصفار القمی، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم،  قم، مكتبة آية الله المرعشي النجفي‏، ص ۱۷۰-۱۸۱.</ref> و [[الکافی]]<ref>الکلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۹۲-۶۰۲.</ref> آمده است. بیشترین روایات مربوط به این مصحف را [[جایگاه علامه مجلسی|علامه مجلسی]] در باب‌های مربوط به علوم اهل‌بیت(ع) آورده است.<ref>محمدباقر المجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ج ۲۶، ص ۴۹.</ref>

همهٔ عالمان شیعه و تمام روایاتی که از این مصحف نام برده‌اند کاتب و تدوین‌کنندهٔ این مصحف را امام علی(ع) معرفی کرده‌اند.<ref>محمدعلی مهدوی‌راد، «مصحف فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی، زیرنظر علی‌اکبر رشاد، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج ۳، ص ۷۳.</ref>        

 

* جایگاه رسول خدا(ص) و آیندهٔ فرزندان حضرت فاطمه(س)<ref>محمد بن الحسن الصفار القمی، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، قم، مكتبة آية الله المرعشي النجفي‏، ص ۱۷۴.</ref>؛

* [[عبدالحسین شرف‌الدین]]، از عالمان شیعه، به وجود مطالب دیگری در این مصحف، از جمله امثال و حِکَم و موعظه و اخبار اشاره کرده است.<ref>السید عبدالحسین شرف الدین، المراجعات، قم، المجمع العالمی لاهل البیت(ع)، ص ۶۰۳.</ref> این نظر توسط بعضی محققان رد شده است.<ref>السید هاشم الهاشمی، حوار مع فضل‌الله حول الزهراء‌(س)، بیروت، دارالهدی، ص ۱۷۲.</ref>

* برخی دیگر از محققان با استناد به روایتی<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۷، ص ۳۷-۴۱.</ref> (که در آن از کتابی با عنوان [[کتاب فاطمه(س)]] مشتمل بر جزئیات احکام شرعی یاد شده) تصریح کرده‌اند که این مصحف مشتمل بر تمام احکام تفصیلی شرعی و جزئیات قوانین جزائی نیز بوده است.<ref>محمدکاظم القزوینی، فاطمة الزهراء(س) من المهد الی اللحد، بی‌جا، بی‌نا، ص ۹۶.</ref> سید محمدحسین فضل‌الله این نظر را تأیید کرده و کتاب فاطمه(س) را با مصحف فاطمه(س) یکی دانسته‌ است.<ref>السید هاشم الهاشمی، حوار مع فضل‌الله حول الزهراء‌(س)، بیروت، دارالهدی، ص ۱۶۷.</ref> عده‌ای از محققان این نظر را رد کرده‌اند.<ref>السید محسن الامین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ج ۱، ص ۳۵۶.</ref> همچنین، احتمال داده شده که کتاب فاطمه(س) غیر از مصحف فاطمه(س) باشد و مراد از فاطمه در عنوان کتاب فاطمه(س) [[فاطمه بنت الحسین(ع)]] باشد.<ref>السید هاشم الهاشمی، حوار مع فضل‌الله حول الزهراء‌(س)، بیروت، دارالهدی، ص ۱۸۱.</ref>  

 

برخی [[اهل‌سنت]]، با توجه به وجود لفظ مصحف در عنوان مصحف فاطمه(س) و محدود کردن این لفظ به قرآن، شیعه را متهم کرده‌اند که قرآن دیگری غیر از قرآن موجود در میان مسلمانان دارند. از جمله این افراد می‌توان به عبدالله القصیمی، نویسنده [[سلفی]] عربستانی، اشاره کرد.<ref>ثامر هاشم حبيب العميدي، دفاع عن الكافي: دراسة نقدية مقارنة لأهم الطعون والشبهات المثارة حول كتاب الكافي للشيخ الكليني، قم، مرکز الغدیر للدرسات الاسلامیة، ج ۲، ص ۳۵۳.</ref> در پاسخ به این نظر برخی محققان مدعی شده‌اند که علمای شیعه اتفاق نظر دارند که مصحف فاطمه(س) مشتمل بر قرآن نیست.<ref>محمدعلی مهدوی‌راد، «مصحف فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی، زیرنظر علی‌اکبر رشاد، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج ۳، ص ۷۵.</ref> مستند این عدم اشتمال از نظر آنان روایات بسیاری است که دربارهٔ مصحف فاطمه(س) از امامان شیعه(ع) نقل شده و در قریب به اتفاق آنان با تعابیر گوناگون تصریح شده است که مصحف فاطمه(س) مشتمل بر قرآن نیست.<ref>محمد بن الحسن الصفار القمی، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، قم، مكتبة آية الله المرعشي النجفي‏، ص ۱۷۰؛ نیز: محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۱، ص ۵۹۵.</ref> در منابع، اطلاعی دربارهٔ اینکه این کتاب خواهر [[قرآن]] خوانده شده باشد وجود ندارد.  

 

*پژوهش‌گونه‌ای درباره مصحف فاطمه(ع)، محمدعلی مهدوی‌راد، نشر مشعر.

*حقیقة مصحف فاطمة(ع) عند الشیعه، اکرم برکات، دارالصفوة.

*مصحف فاطمی: پژوهشی در مصحف فاطمه(س)، عبدالله امینی، انتشارات دلیل ما.

{{پانویس}}

  | بازبینی نویسنده =