trustworthy
۷٬۳۴۶
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
==معرفی و ویژگیها== | ==معرفی و ویژگیها== | ||
روایات اهلبیت(ع) از مصحف فاطمه(س) یاد | در روایات اهلبیت(ع) از مصحف فاطمه(س) یاد شده است.<ref name=":0" /> برخی از این روایات سندهای صحیحی دارند. به همین دلیل، در اصل وجود چنین کتابی تردید نشده است.<ref name=":0">محمدعلی مهدویراد، «مصحف فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی، زیرنظر علیاکبر رشاد، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج ۳، ص</ref> از جملهٔ این روایات صحیح، نقلی از [[امام صادق(ع)]] در پاسخ به سؤال یکی از شیعیان دربارهٔ مصحف فاطمه(س) است. در این نقل جزئیاتی دربارهٔ این مصحف، از جمله املاء آن در دوران هفتاد و پنج روزهٔ حیات حضرت فاطمه(س) پس از رسول خدا(ص)، ارائه شده است.<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۱، ص ۵۹۹-۶۰۰.</ref> | ||
روایات مربوط به وجود مصحف فاطمه در قدیمیترین منابع روایی شیعه، چون [[بصائر الدرجات الکبری]]<ref>محمد بن الحسن الصفار القمی، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، محسن بن عباسعلی کوچهباغی، قم، مكتبة آية الله المرعشي النجفي، ص ۱۷۰-۱۸۱.</ref> و [[الکافی]]<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۱، ص ۵۹۲-۶۰۲.</ref> آمده است. بیشترین روایات مربوط به این مصحف را [[جایگاه علامه مجلسی|علامه مجلسی]] در بابهای مربوط به علوم اهلبیت(ع) آورده است.<ref>محمدباقر المجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ج ۲۶، ص ۴۹.</ref> | روایات مربوط به وجود مصحف فاطمه(س) در قدیمیترین منابع روایی شیعه، چون [[بصائر الدرجات الکبری]]<ref>محمد بن الحسن الصفار القمی، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، محسن بن عباسعلی کوچهباغی، قم، مكتبة آية الله المرعشي النجفي، ص ۱۷۰-۱۸۱.</ref> و [[الکافی]]<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۱، ص ۵۹۲-۶۰۲.</ref> آمده است. بیشترین روایات مربوط به این مصحف را [[جایگاه علامه مجلسی|علامه مجلسی]] در بابهای مربوط به علوم اهلبیت(ع) آورده است.<ref>محمدباقر المجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ج ۲۶، ص ۴۹.</ref> | ||
بنا بر روایات اهلبیت(ع)، این مصحف به دست کسی نرسیده و نزد امامان شیعه محفوظ است.<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۱، ص ۵۹۳.</ref> در برخی از این روایات حجم این مصحف سه برابر قرآن برشمرده شده است.<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۱، ص ۵۹۵.</ref> از وجود چنین مصحفی در | بنا بر روایات اهلبیت(ع)، این مصحف به دست کسی نرسیده و نزد امامان شیعه محفوظ است.<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۱، ص ۵۹۳.</ref> در برخی از این روایات حجم این مصحف سه برابر قرآن برشمرده شده است.<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۱، ص ۵۹۵.</ref> از وجود چنین مصحفی در زمینهٔ معارف باطنی شیعی استفاده شده است.<ref>سید حسین مدرسی طباطبایی، میراث مکتوب شیعه، قم، نشر مورخ، ص ۴۱.</ref> | ||
اختلاف در محتوای برخی روایات پیرامون مصحف فاطمه و گاه تعارض ظاهری آنها موجب شده تا داوریهای محققان در مورد جزئیات این مصحف یکسان نباشد.<ref>محمدعلی مهدویراد، «مصحف فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی، زیرنظر علیاکبر رشاد، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج ۳، ص ۶۵.</ref> | اختلاف در محتوای برخی روایات پیرامون مصحف فاطمه(س) و گاه تعارض ظاهری آنها موجب شده تا داوریهای محققان در مورد جزئیات این مصحف یکسان نباشد.<ref>محمدعلی مهدویراد، «مصحف فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی، زیرنظر علیاکبر رشاد، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج ۳، ص ۶۵.</ref> | ||
==املاکننده و کاتب== | ==املاکننده و کاتب== | ||
دربارهٔ املاکنندهٔ مصحف فاطمه(س)، در روایت از افراد مختلفی یاد شده است؛ خدا، فرشته، جبرئیل و رسول خدا(ص) از جمله افراد ذکر شده در روایات هستند.<ref>محمدعلی مهدویراد، «مصحف فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی، زیرنظر علیاکبر رشاد، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج ۳، ص ۶۸.</ref> علامهٔ مجلسی میان این روایات جمع کرده است. برخی محققان آنرا بهترین وجه جمع میان این اقوال دانستهاند.<ref>محمدعلی مهدویراد، «مصحف فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی، زیرنظر علیاکبر رشاد، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج ۳، ص ۷۲.</ref> او مراد از رسول الله(ص) در این روایات را همان جبرئیل دانسته است.<ref>محمدباقر المجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ج ۲۶، ص ۴۲.</ref> عالمان دیگری از جمله [[سید محسن امین عاملی]]<ref>السید محسن الامین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ج ۱، ص ۳۵۷.</ref>، [[سید جعفر مرتضی عاملی]]<ref>السید جعفر مرتضی العاملی، مأساة الزهراء(س) شبهات و ردود، بیروت، دارالسیرة، ج۱، ص ۱۱۶.</ref> و [[سید محمدحسین فضلالله]]<ref>السید هاشم الهاشمی، حوار مع فضلالله حول الزهراء(س)، بیروت، دارالهدی، ص ۱۵۱.</ref> راهی برای جمع این روایات ابراز داشتهاند. | |||
همهٔ عالمان شیعه و تمام روایاتی که از این مصحف نام بردهاند کاتب و تدوینکنندهٔ این مصحف را امام علی(ع) معرفی کردهاند.<ref>محمدعلی مهدویراد، «مصحف فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی، زیرنظر علیاکبر رشاد، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج ۳، ص ۷۳.</ref> | |||
==محتوا== | ==محتوا== | ||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
مصحف فاطمه(س) را مشتمل بر مطالبی دانستهاند: | مصحف فاطمه(س) را مشتمل بر مطالبی دانستهاند: | ||
* جایگاه رسول خدا(ص) و | * جایگاه رسول خدا(ص) و آیندهٔ فرزندان حضرت فاطمه(س)<ref>محمد بن الحسن الصفار القمی، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، محسن بن عباسعلی کوچهباغی، قم، مكتبة آية الله المرعشي النجفي، ص ۱۷۴.</ref>؛ | ||
* بیان رویدادهای آینده<ref>محمد بن احمد الفتال النیسابوری، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، منشورات الرضی، ج ۱، ص ۲۱۱.</ref> | * بیان رویدادهای آینده<ref>محمد بن احمد الفتال النیسابوری، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، منشورات الرضی، ج ۱، ص ۲۱۱.</ref>؛ | ||
* یادکرد از [[انبیاء الهی(ع)]] و نام آنان و اوصیای آنان<ref>محمدباقر المجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ج ۲۶، ص ۱۸.</ref> | * یادکرد از [[انبیاء الهی(ع)]] و نام آنان و اوصیای آنان<ref>محمدباقر المجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ج ۲۶، ص ۱۸.</ref>؛ | ||
* نام تمامی پادشاهان و حاکمان تا روز قیامت | * نام تمامی پادشاهان و حاکمان تا روز قیامت<ref>محمد بن احمد الفتال النیسابوری، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، منشورات الرضی، ج ۱، ص ۲۱۱.</ref>؛ | ||
* [[عبدالحسین شرفالدین]] از عالمان شیعه، به وجود مطالب دیگری در این | * [[عبدالحسین شرفالدین]]، از عالمان شیعه، به وجود مطالب دیگری در این مصحف، از جمله امثال و حِکَم و موعظه و اخبار اشاره کرده است.<ref>السید عبدالحسین شرف الدین، المراجعات، قم، المجمع العالمی لاهل البیت(ع)، ص ۶۰۳.</ref> این نظر توسط بعضی محققان رد شده است.<ref>السید هاشم الهاشمی، حوار مع فضلالله حول الزهراء(س)، بیروت، دارالهدی، ص ۱۷۲.</ref> | ||
* برخی دیگر از محققان با استناد به روایتی<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۷، ص ۳۷-۴۱.</ref> (که در آن از کتابی با عنوان [[کتاب فاطمه(س)]] مشتمل بر جزئیات احکام شرعی یاد شده) تصریح کردهاند که این مصحف مشتمل بر تمام احکام تفصیلی شرعی و جزئیات قوانین جزائی نیز بوده است.<ref>محمدکاظم القزوینی، فاطمة الزهراء(س) من المهد الی اللحد، بیجا، بینا، ص ۹۶.</ref> سید محمدحسین فضلالله این نظر را تأیید کرده و کتاب فاطمه(س) را با مصحف فاطمه(س) یکی دانسته است.<ref>السید هاشم الهاشمی، حوار مع فضلالله حول الزهراء(س)، بیروت، دارالهدی، ص ۱۶۷.</ref> عدهای از محققان این نظر را رد کردهاند.<ref>السید محسن الامین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ج ۱، ص ۳۵۶.</ref> همچنین، احتمال داده شده که کتاب فاطمه(س) غیر از مصحف فاطمه(س) باشد و مراد از فاطمه در عنوان کتاب فاطمه(س) [[فاطمه بنت الحسین(ع)]] باشد.<ref>السید هاشم الهاشمی، حوار مع فضلالله حول الزهراء(س)، بیروت، دارالهدی، ص ۱۸۱.</ref> | * برخی دیگر از محققان با استناد به روایتی<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۷، ص ۳۷-۴۱.</ref> (که در آن از کتابی با عنوان [[کتاب فاطمه(س)]] مشتمل بر جزئیات احکام شرعی یاد شده) تصریح کردهاند که این مصحف مشتمل بر تمام احکام تفصیلی شرعی و جزئیات قوانین جزائی نیز بوده است.<ref>محمدکاظم القزوینی، فاطمة الزهراء(س) من المهد الی اللحد، بیجا، بینا، ص ۹۶.</ref> سید محمدحسین فضلالله این نظر را تأیید کرده و کتاب فاطمه(س) را با مصحف فاطمه(س) یکی دانسته است.<ref>السید هاشم الهاشمی، حوار مع فضلالله حول الزهراء(س)، بیروت، دارالهدی، ص ۱۶۷.</ref> عدهای از محققان این نظر را رد کردهاند.<ref>السید محسن الامین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ج ۱، ص ۳۵۶.</ref> همچنین، احتمال داده شده که کتاب فاطمه(س) غیر از مصحف فاطمه(س) باشد و مراد از فاطمه در عنوان کتاب فاطمه(س) [[فاطمه بنت الحسین(ع)]] باشد.<ref>السید هاشم الهاشمی، حوار مع فضلالله حول الزهراء(س)، بیروت، دارالهدی، ص ۱۸۱.</ref> | ||
* [[سیدحسین مدرسی طباطبایی]]، شیعهشناس و استاد حقوق اسلامی دانشگاه پرینستون، مصحف فاطمه(س) را مشتمل بر مطالبی دانسته که تقریباً در تمام موارد در | * [[سیدحسین مدرسی طباطبایی]]، شیعهشناس و استاد حقوق اسلامی دانشگاه پرینستون، مصحف فاطمه(س) را مشتمل بر مطالبی دانسته که تقریباً در تمام موارد در زمینهٔ اندیشههای باطنی شیعه از آن یاد شده است.<ref>سید حسین مدرسی طباطبایی، میراث مکتوب شیعه، قم، نشر مورخ، ص ۴۱.</ref> این نظر او مورد نقد قرار گرفته است.<ref>محمدعلی مهدویراد، «مصحف فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی، زیرنظر علیاکبر رشاد، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج ۳، ص ۸۲.</ref> | ||
== شبهات | == شبهات دربارهٔ مصحف == | ||
برخی | برخی [[اهلسنت]]، با توجه به وجود لفظ مصحف در عنوان مصحف فاطمه(س) و محدود کردن این لفظ به قرآن، شیعه را متهم کردهاند که قرآن دیگری غیر از قرآن موجود در میان مسلمانان دارند. از جمله این افراد میتوان به عبدالله القصیمی، نویسنده [[سلفی]] عربستانی، اشاره کرد.<ref>ثامر هاشم حبيب العميدي، دفاع عن الكافي: دراسة نقدية مقارنة لأهم الطعون والشبهات المثارة حول كتاب الكافي للشيخ الكليني، قم، مرکز الغدیر للدرسات الاسلامیة، ج ۲، ص ۳۵۳.</ref> در پاسخ به این نظر برخی محققان مدعی شدهاند که علمای شیعه اتفاق نظر دارند که مصحف فاطمه(س) مشتمل بر قرآن نیست.<ref>محمدعلی مهدویراد، «مصحف فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی، زیرنظر علیاکبر رشاد، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ج ۳، ص ۷۵.</ref> مستند این عدم اشتمال از نظر آنان روایات بسیاری است که دربارهٔ مصحف فاطمه(س) از امامان شیعه(ع) نقل شده و در قریب به اتفاق آنان با تعابیر گوناگون تصریح شده است که مصحف فاطمه(س) مشتمل بر قرآن نیست.<ref>محمد بن الحسن الصفار القمی، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، محسن بن عباسعلی کوچهباغی، قم، مكتبة آية الله المرعشي النجفي، ص ۱۷۰؛ نیز: محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، قم، دارالحدیث، ج ۱، ص ۵۹۵.</ref> | ||
== مطالعه بیشتر == | == مطالعه بیشتر == |