ارزیابی روایات تطبیق آیات بر اهل‌بیت(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

== اصل تطبیق آیات بر اهل بیت ==

محققان معتقدند اصل تطبیق آیات بر اهل‌بیت یا دیگران هیچ اشکالی ندارد. این قابلیت تطبیق بر افراد، لازمه [[قاعده جری و تطبیق]] است. اصل موضوع تطبیق، را یک امر عقلایی دانسته‌اند که کسی نمی‌تواند منکر این موضوع باشد؛ مگر آن که قرآن را کتابی مخصوص زمان خاص بوده و در زمان‌های دیگر نقش هدایت‌گری ندارد.

علامه طباطبایی، در کتاب قرآن در اسلام گفته است:

{{نقل قول| قرآن؛ کتابی است همگانی و همیشگی، در غایب مانند حاضر جاری است و به آینده و گذشته، مانند حال منطبق می‌شود. بنابر این هرگز مورد نزول آیه‌ای مخصّص آن آیه نخواهد بود و اگر آیه‌ای که درباره شخص یا اشخاص معینی نازل شده، در مورد نزول خود منجمد نشده، به هر موردی که صفات و خصوصیات با مورد نزول آیه شریک است، سرایت خواهد نمود.}}

محققان معتقدند که [[جری و انطباِق]] از ویژگی‌های منحصر به فرد قرآن نیست، بلکه حتی قانون اساسی کشورها نیز این ویژگی را دارند. برخی از قوانین اساسی، ده‌ها سال از عمر آنها می‌گذرد، ولی در مسیر زمان، بر موضوعات مختلف منطبق می‌شوند و قوانین عادی، کار این انطباِق را سامان می‌دهند. قرآن نیز که در آن آیین الهی برای هدایت بشر آمده، باید بتواند در هر زمان بر موضوعات و حوادث مختلف، انطباق یابد.

روایات بسیاری وجود دارد که در آنها الفاظ و آیات قرآن یا بر اهل بیت و ولایت آنها منطبق شده یا بر دشمنان اهل بیت و حکومت آنها. طبق تحقیقی<ref name=":0">. زهرا حسینی، جمع‌آوری روایات تطبیق در تفاسیر روایی شیعه و…، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد).</ref> که در مورد روایات تطبیق به انجام رسیده است، مجموع این دسته از روایات به دو هزار و یکصد و سی روایت می‌رسد که تعداد احادیث نقل شده از پیامبر (صلی الله علیه وآله) و هر یک از ائمه(ع) به تفکیک به این شرح است:

 

ذکر این نکته لازم است که این تعداد روایت، یک ششم از مجموع روایاتی است که در مجموعه‌های بزرگ اثری شیعه، نظیر تفسیر برهان و تفسیر نورالثقلین جمع‌آوری شده است. مجموع روایات مربوط به تفسیر سوره‌های قرآن در تفسیر برهان به یازده هزار و هشتصد و شصت و چهار و در تفسیر نورالثقلین به سیزده هزار و پانصد و هفتاد و دو روایت می‌رسد. در این‌جا این پرسش مطرح است که چرا بخش قابل توجهی از روایات مأثور ما، به موضوع انطباِ آیات بر اهل بیت یا دشمنانشان اختصاص یافته است؟ پاسخ آن است که، گر چه به نظر ما تعدادی از این روایات، جعلی است ـ که بعداً در بارهٔ آن صحبت خواهیم کرد ـ امّا اصل این موضوع یک امر طبیعی است.

 

علت آن که در روایات، آیات زیادی از قرآن بر امامان اهل بیت و امامت و ولایت آنها تأویل شده، آن است که بعد از رحلت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) مسئلهٔ خلافت و ولایت، مهم‌ترین موضوع سیاسی، اجتماعی و مذهبی بوده است و جریان حق و باطل، روشن‌ترین نمود خود را در جریان درگیری بین طرف داران اهل بیت و مخالفان آنها داشته است. طبیعی است که در چنین شرایطی، امامان شیعه که از آگاه‌ترین افراد به تأویل و تفسیر قرآن هستند، آیاتی از قرآن را بر جریانات زمان خویش منطبق سازند. البته عده ای هم از این موضوع سوء استفاده کرده و مطالب ناروایی را تحت این عنوان به ائمه نسبت داده‌اند.

و امّا وضعیت سندی و محتوایی روایات تطبیق؛ در بارهٔ وضعیت سندی، طی تحقیقی که به عمل آمده است،<ref name=":0" /> از مجموع دو هزار و صد و سی روایت، تعداد نهصد و پنجاه و یک روایت به صورت مقطوع السند یا مرسل و یک هزار و یکصد و هفتاد و نه روایت به صورت مستند نقل شده است. در سند ششصد و چهل و نُه روایت از این روایات، افرادی وجود دارند که در کتاب‌های معتبر رجالی، متهم به غلوّ و فساد عقیده هستند.

از نظر من بسیاری از این روایات دارای مشکل هستند. برخی از آنها مخالف نصّ و ظاهر آیات است؛ برخی در واقع توهین به اهل بیت به شمار می‌آید. بعضی از آنها مخالف قواعد ادبی است و برخی مخالف واقعیت‌های تاریخی. در این‌جا به ذکر چند نمونه از این روایات و نقد آنها می‌پردازیم:<ref>. برای مطالعه بیشتر ر.ک. محمد کاظم شاکر، روش‌های تأویل قرآن.</ref>