حدیث مباهته: تفاوت میان نسخه‌ها

۴٬۶۴۷ بایت اضافه‌شده ،  ‏۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۳
اصلاح برخی از آدرس‌ها و آوردن آن از منع اصلی و حذف منبع دست دوم.
بدون خلاصۀ ویرایش
(اصلاح برخی از آدرس‌ها و آوردن آن از منع اصلی و حذف منبع دست دوم.)
(۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
آیا حدیث مباهته اعتبار دارد؟
آیا حدیث مباهته اعتبار دارد؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{جعبه اطلاعات حدیث
{{جعبه اطلاعات حدیث
  | عنوان = مباهته
  | عنوان = مباهته
خط ۱۰: خط ۱۰:
  | اندازه تصویر =
  | اندازه تصویر =
  | نام‌های دیگر =
  | نام‌های دیگر =
  | موضوع  = بهتان به مخالفان
  | موضوع  = بهتان به مخالفان دین
  | به نقل از  =
  | به نقل از  = پیامبر اکرم(ص)
  | روایات مشابه =
  | روایات مشابه =
  | راوی اصلی =
  | راوی اصلی =امام صادق(ع)
  | دیگر راویان =
  | دیگر راویان =محمد بن یحیی، محمد بن حسین، احمد بن محمد، داود بن سرحان
  | اعتبار سند =
  | اعتبار سند =صحیح
  | منابع شیعه =
  | منابع شیعه =الکافی
  | منابع سنی =
  | منابع سنی =
  | وابسته =
  | وابسته =
}}
}}
{{پاسخ}}
{{درگاه|واژه‌ها}}
حدیث مباهته، تهمت زدن و دشنام دادن به اهل بدعت را جایز می‌داند. هرچند این حدیث در اعتبارسنجی روایات صحیح تلقی می‌شود اما در تضاد با آیات قرآن و سنت پیامبر اکرم(ص) و روایات متواتری است که رعایت عدل و انصاف و تقوا را توصیه می‌کند. برخی در معنای بهتان در این حدیث مناقشه کرده‌اند و آن را بمعنای تحیر دانسته‌اند. بیشتر علمای اسلام و فقها با این برداشت از این حدیث که می‌توان به مخالفان دین، دروغ بست مخالفت کرده‌اند.


== متن روایت ==
== متن روایت ==
{{متن عربی|إذا رَأَیتُم أهلَ الرَّیبِ وَ البِدَعِ مِن بَعدی، فَأَظهِرُوا البَراءَةَ مِنهُم وَ أَکثِروا مِن سَبِّهِم وَ القَولِ فیهِم وَ الوَقیعَةِ وَ باهِتوهُم کی لایطمَعوا فِی الفَسادِ فِی الإِسلامِ وَ یحذَرَهُمُ النّاسُ وَ لایتَعَلَّمونَ مِن بِدَعِهِم، یکتُبِ اللّهُ لَکم بِذلِک الحَسَناتِ وَ یرفَع لَکم بِهِ الدَّرَجاتِ فِی الآخِرَةِ|ترجمه=پس از من، هر گاه شکاکان و بدعتگذاران را دیدید، از آنان بیزاری جوئید و بسیار به آنان دشنام دهید و درباره‌شان بدگویی و افشاگری کنید و به آنان تهمت بزنید تا به تباه کردن اسلام، طمع نکنند و مردم از آنها بر حذر باشند و از بدعت‌هایشان چیزی نیاموزند. برای این کار، خداوند برایتان ثواب‌ها می‌نویسد و در آخرت بر درجات شما می‌افزاید.}}
پیامبر خدا(ص) فرمود:
{{عربی بزرگ|إِذَا رَأَيْتُمْ أَهْلَ الرَّيْبِ وَ الْبِدَعِ مِنْ بَعْدِي فَأَظْهِرُوا الْبَرَاءَةَ مِنْهُمْ وَ أَكْثِرُوا مِنْ سَبِّهِمْ وَ الْقَوْلَ فِيهِمْ وَ الْوَقِيعَةَ وَ بَاهِتُوهُمْ‏  كَيْلَا يَطْمَعُوا فِي الْفَسَادِ فِي الْإِسْلَامِ وَ يَحْذَرَهُمُ النَّاسُ وَ لَا يَتَعَلَّمُوا مِنْ بِدَعِهِمْ يَكْتُبِ اللَّهُ لَكُمْ بِذَلِكَ الْحَسَنَاتِ وَ يَرْفَعْ لَكُمْ بِهِ الدَّرَجَاتِ فِي الْآخِرَةِ<ref>كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۷۵.</ref>
|ترجمه=پس از من، هر گاه شکاکان و بدعتگذاران را دیدید، از آنان بیزاری جوئید و بسیار به آنان دشنام دهید و درباره‌شان بدگویی و افشاگری کنید و به آنان تهمت بزنید تا به تباه کردن اسلام، طمع نکنند و مردم از آنها بر حذر باشند و از بدعت‌هایشان چیزی نیاموزند. برای این کار، خداوند برایتان ثواب‌ها می‌نویسد و در آخرت بر درجات شما می‌افزاید.}}


== معنای لغوی بهتان ==
== معنای لغوی بهتان ==
مباهته، بهت و بهتان هم بمعنای تهمت آمده است هم بمعنای تحیر. بهتان دروغی است که شخص را مبهوت می‌کند.<ref>قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب  الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۳۹. راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار الشامية، چاپ اول، ۱۴۱۲ق، ص۱۴۸.</ref>


== دو برداشت از معنای بهتان ==
=== دو برداشت از معنای بهتان ===
[[علامه مجلسی]] می‌نویسد: مراد از مباهته در روایت این است که با دلایل محکم اهل بدعت را مجاب کنید و آنها را متحیر سازید.<ref>مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۸۱.</ref> ملاصالح مازندرانی بهت را معنای حیرت می‌داند.<ref>مازندرانى، محمد صالح بن احمد، شرح الكافي-الأصول و الروضة، تهران، المکتبه الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۸۲ق، ج۱۰،ص۳۴.</ref> [[شهید ثانی]] می‌گوید در مقابله با اهل بدعت نمی‌توان نسبت ناروا و دروغ به ایشان داد.<ref>مشهورات بی اعتبار، مهدی سیمایی، ص ۱۷۶</ref> شهید مطهری میگوید بعضی آدم های بی سواد این باهتوهم را اینطور معنا کرده اند که به آنها تهمت بزنید و دروغ ببندید و بعد می‌گویند اعل بدعت دشمن خداست و من دروغ علیه او جعل می‌کنم... آن وقت است که شما می‌بینید دروغ اندر دروغ جعل می‌شود.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ج۲۶، ص۴۱۷، به نقل از مشهورات بی اعتبار، مهدی سیمایی، ص ۱۷۹</ref>


== بررسی سند ==
== بررسی سند ==
این روایت در کتاب کافی آمده است و حدیث صحیح است.  
[[سلسله حدیث| سند]] روایت در کتاب کافی صحیح است.<ref>مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۷۴.</ref> صحت سند تلازمی با قطعیت صدور حدیث از معصوم ندارد. سندشناسی یکی از راه‌ها برای تصحیح و اعتبارسنجی حدیث است. آیت الله شبیری زنجانی در مورد این روایت می‌فرماید: «اگر بخواهیم معنای بهتان و تهمت برداشت کنیم باید تمام روایات اخلاقی و آیات آمره به رعایت عدل را دور بریزیم»<ref>مشهورات بی اعتبار، مهدی سیمایی، ص ۱۷۶</ref>
 
== تعارض با آیات قرآن و روایات ==
[[قرآن]] مومنان را به رعایت عدالت و تقوا امر می‌کند:
 
{{قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّـهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ ۖ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَىٰ أَلَّا تَعْدِلُوا ۚ اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ ۖ وَاتَّقُوا اللَّـهَ ۚ إِنَّ اللَّـهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ|ترجمه=اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، براى خدا به داد برخيزيد [و] به عدالت شهادت دهيد، و البته نبايد دشمنى گروهى شما را بر آن دارد كه عدالت نكنيد. عدالت كنيد كه آن به تقوا نزديكتر است، و از خدا پروا داريد، كه خدا به آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است.|سوره=مائده|آیه=۸}}


اگرچه سند حدیث مباهته صحیح است، صحت سند تلازمی با قطعیت صدور حدیث از معصوم ندارد. سندشناسی یکی از راه ها برای تصحیح و اعتبارسنجی حدیث است. آیت الله شبیری زنجانی در مورد این روایت می‌فرماید: «اگر بخواهیم معنای بهتان و تهمت برداشت کنیم باید تمام روایات اخلاقی و آیات آمره به رعایت عدل را دور بریزیم»<ref>مشهورات بی اعتبار، مهدی سیمایی، ص ۱۷۶</ref>
قرآن به پیامبرش دستور می‌دهد مردم را با حکمت و موعظه به راه خدا دعوت کند و به شیوه‌ای نیکو با آنها مجادله کند: {{قرآن|ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَ‌بِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ ۖ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ|ترجمه=با حكمت و اندرز نيكو به راه پروردگارت دعوت كن و با آنان به [شيوه‌اى‌] كه نيكوتر است مجادله نماى.|سوره=نحل|آیه=۱۲۵}}


== تعارض با آیات قرآن و روایات ==
خدا در [[سوره انعام]] صراحتا می‌گوید به مشرکین دشنام ندهید: {{قرآن|وَلَا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّـهِ فَيَسُبُّوا اللَّـهَ عَدْوًا بِغَيْرِ‌ عِلْمٍ|ترجمهآنهايى را كه جز خدا مى‌خوانند دشنام مدهيد كه آنان از روى دشمنى [و] به نادانى، خدا را دشنام خواهند داد.|سوره=انعام|آیه=۱۰۸}}
آیات زیادی در قرآن وجود دارد که امر به رعایت عدالت و تقوا می‌کند:


{{قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّـهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ ۖ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَىٰ أَلَّا تَعْدِلُوا ۚ اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ ۖ وَاتَّقُوا اللَّـهَ ۚ إِنَّ اللَّـهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ|ترجمه=اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، براى خدا به داد برخيزيد [و] به عدالت شهادت دهيد، و البته نبايد دشمنى گروهى شما را بر آن دارد كه عدالت نكنيد. عدالت كنيد كه آن به تقوا نزديكتر است، و از خدا پروا داريد، كه خدا به آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است.|سوره=مائده|آیه=۸}} در جایی دیگر می گوید با حکمت و موعظه به راه خدا دعوت کن به شیوه‌ای نیکو مجادله کن: {{قرآن|ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَ‌بِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ ۖ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ|ترجمه=با حكمت و اندرز نيكو به راه پروردگارت دعوت كن و با آنان به [شيوه‌اى‌] كه نيكوتر است مجادله نماى.|سوره=نحل|آیه=۱۲۵}} در سوره انعام صراحتا میگوید به مشرکین دشنام ندهید: {{قرآن|وَلَا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّـهِ فَيَسُبُّوا اللَّـهَ عَدْوًا بِغَيْرِ‌ عِلْمٍ|ترجمه=و آنهايى را كه جز خدا مى‌خوانند دشنام مدهيد كه آنان از روى دشمنى [و] به نادانى، خدا را دشنام خواهند داد.|سوره=انعام|آیه=۱۰۸}}
در [[سوره بقره]] می‌فرماید با مردم با سخن خوش سخن بگویید.{{قرآن|وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا|ترجمه=و با مردم [به زبانِ‏] خوش سخن بگویید.|سوره=بقره|آیه=۸۳}}


۸۳ بقره
خداوند در قرآن فرد دروغگو را مورد عتاب قرار می‌دهد: {{قرآن|وَيْلٌ لِّكُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ|ترجمه=وای بر هر دروغزن گناه‌پیشه|سوره=جاثیه|آیه=۷}}


۷ جاثیه
مطابق این آیات، نمی‌توان صرف دشمن دانستن فردی، به او تهمت زد و دروغ گفت. حتی اگر با هدف خیر باشد.


=== تعارض با روایات ===
=== تعارض با روایات ===
حدیث مزبور با روایات فراوان و دارای تواتر معنوی درباره شیوه مواجهه با مخالفان و دشمنان و رعایت اخلاق و عدالت در خصوص ایشان در تعارض بیّن و آشکار است. تعارض بین یک خبر واحد با روایات قطعی الصدور و متواتر باعث می‌شود حدیث مذکور از حجیت ساقط شود.در کتب حدیثی ابواب زیادی به گناهان زبان همچون غیبت و توهین و فحش اختصاص داده شده است.<ref>مشهورات بی اعتبار، مهدی سیمایی، ص۱۷۵و ۱۷۶</ref> حضرت علی در میانه جنگ صفین را که شیعیان و لشکریانش در حال توهین و ناسزاگویی به لشکریان شام و معاویه بودند، از خیمه بیرون آمد و گفت: «من بدم می آید که شما دشنام دهنده باشید. ولی اگر شما اعمال آنان را بگویید و چگونگی حالشان را بیان نمایید به گفتار صواب و راست نزدیکتر و در عذر رساتر است.»<ref>نهج البلاغه ص۱۲۳</ref>
حدیث مزبور با روایات فراوان درباره شیوه مواجهه با مخالفان و دشمنان و رعایت اخلاق و عدالت در خصوص ایشان در تعارض آشکار است. تعارض بین یک خبر واحد با روایات متواتر باعث می‌شود حدیث مذکور از حجیت ساقط شود. در کتب حدیثی ابواب زیادی به گناهان زبان همچون غیبت و توهین و فحش اختصاص داده شده است. اگر چنین دستوری در این حدیث درست بود، امامان شیعه خود به آن عمل می کردند یا در طول تاریخ زندگی شان در بیش از ۲۵۰ سال به شیعیان و پیروان و اصحاب خود این دستور را منتشر و تکرار می‌کردند. در حالی که هیچ کدام از اینها دیده نشده است.<ref>مشهورات بی اعتبار، مهدی سیمایی، ص۱۷۵.</ref>


اگر چنین دستوری در این حدیث درست بود، امامان شیعه خود به آن عمل می کردند یا در طول تاریخ زندگی شان در بیش از ۲۵۰ سال به شیعیان و پیروان و اصحاب خود این دستور را منتشر و تکرار می کردند. در حالی که هیچ کدام از اینها دیده نشده و یک مرتبه هم نقل نشده است.
[[حضرت علی(ع)]] در میانه [[جنگ صفین]] که شیعیان و لشکریانش در حال توهین و ناسزاگویی به لشکریان شام و معاویه بودند، از خیمه بیرون آمد و گفت: {{متن عربی|من بدم می آید که شما دشنام‌دهنده باشید. ولی اگر شما اعمال آنان را بگویید و چگونگی حالشان را بیان نمایید به گفتار صواب و راست نزدیکتر و در عذر رساتر است.}}<ref>نهج البلاغه ص۱۲۳</ref>


== نقد محتوایی ==
== نقد محتوایی ==
این حدیث با حسن و قبح ذاتی و عقلی که شیعه بدان معتقد است در تضاد است. شهید مطهری در این باره می‌فرماید: « برای حق باید از حق استفاده کرد. یکی از راه‌هایی که از آن راه بر دین از جنبه‌های مختلف ضربه وارد شده است، رعایت نکردن این اصل است که ما همان طور که هدفمان باید مقدس باشد، وسایلی هم که برای این هدف مقدس استخدام می‌کنیم باید مقدس باشد. مثلا نباید دروغ بگوییم، نباید غیبت کنیم، نباید تهمت بزنیم...»<ref>مجموعه آثار شهید مطهری(سیری در آثار نبوی) ج۱۶،ص۱۱۰ و ۱۱۱. به نقل از کتاب مشهورات بی اعتبار، مهدی سیمایی، ص۱۷۴</ref>{{پایان پاسخ}}
این حدیث با حسن و قبح ذاتی و عقلی که شیعه بدان معتقد است در تضاد است. شهید مطهری در این باره می‌فرماید: «برای حق باید از حق استفاده کرد. یکی از راه‌هایی که از آن راه بر دین از جنبه‌های مختلف ضربه وارد شده است، رعایت نکردن این اصل است که ما همان طور که هدفمان باید مقدس باشد، وسایلی هم که برای این هدف مقدس استخدام می‌کنیم باید مقدس باشد. مثلا نباید دروغ بگوییم، نباید غیبت کنیم، نباید تهمت بزنیم...»<ref>مجموعه آثار شهید مطهری(سیری در آثار نبوی) ج۱۶،ص۱۱۰ و ۱۱۱. به نقل از کتاب مشهورات بی اعتبار، مهدی سیمایی، ص۱۷۴</ref>
 
اگر باب دروغگویی و تهمت باز شود، این یک امر عادی بین مسلمانان تلقی می‌گردد و قبح دروغ که یکی از بزرگترین گناهان است، شکسته می‌شود. یکی از اهداف دین‌داری، گسترش دایره اخلاق در جامعه است. قرآن آمده تا انسان‌ها را از رذایل اخلاقی دور کند؛ حال اگر به بهانه‌ای بتوان رذایل اخلاقی را انجام داد، با اصل و فلسفه وجودی دین و قرآن در تضاد است.
 
{{پایان پاسخ}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۶۲: خط ۷۵:


{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه =شد
  | تیترها =
  | تیترها =شد
  | ویرایش =
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
خط ۷۳: خط ۸۶:
  | بازبینی نویسنده =
  | بازبینی نویسنده =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت =ج
  | کیفیت =
  | کیفیت =ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}


[[رده:فقه الحدیث]]
[[رده:فقه الحدیث]]
trustworthy
۲٬۵۶۵

ویرایش