|
|
| خط ۵: |
خط ۵: |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| در آغاز نزول قرآن کریم، پیامبر اکرم با بهره‌گیری از حافظه‌های قوی و تشویق و ترغیب یاران گرامی خود به حفظ قرآن همت گماردند.
| | پیامبر اسلام تعدادی از صحابه را مسئول کتابت قرآن کرد تا با دقت به ثبت، ضبط و نگارش قرآن کریم بپردازند. امام علی(ع) جزو کاتبان وحی بود و ابوبکر، عمربن خطاب، عثمان بن عفان، زید بن ثابت، ابی بن کعب، عبدالله به سعد بن ابی سرح، حنظله بن ربیع، معاویه، خالد بن ولید، ثابت بن قیس و… از کاتبان مشهور قرآن کریم در زمان پیامبر بودند.<ref>ر. ک. صبحی صالح، مباحث فی علوم القرآن، ص۱۰۱–۱۰۲.</ref> |
|
| |
|
| ولی از آن‌جا که اعتماد بر حفظ قرآن در حافظه‌ها نمی‌توانست اطمینان بر صیانت قرآن را فراهم سازد، لذا پیامبر گرامی از تعداد اندکی از باسوادان مکه درخواست کرد تا با دقت به ثبت، ضبط و نگارش قرآن کریم بپردازند.
| | اما در مورد جمع‌اوری قرآن در زمان پیامبر، دو نظریه وجود دارد. برخی معتقدند پس از رحلت پیامبر(ص) ترتیب سوره‌ها و آیات، بر اساس اجتهاد و رأی صحابه انجام گرفت.<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص۱۲۷–۱۲۸.</ref> |
|
| |
|
| حضرت علی بن ابی‌طالب در رأس کاتبان وحی قرار داشت و ابوبکر، عمربن خطاب، عثمان بن عفان، زید بن ثابت، ابی بن کعب، عبدالله به سعد بن ابی سرح، حنظله بن ربیع، معاویه، خالد بن ولید، ثابت بن قیس و… از کاتبان مشهور قرآن کریم در زمان پیامبر اکرم بودند؛ حتی در زمان پیامبر اکرم برخی مانند: عبدالله بن مسعود، اُبی بن کعب، مقداد و… مصاحفی را نوشتند.<ref>ر. ک. صبحی صالح، مباحث فی علوم القرآن، ص۱۰۱–۱۰۲.</ref>
| | در مقابل برخی معتقدند ترتیب سوره‌ها و آیات در زمان پیامبر تنظیم شده است. از ابن‌عباس نقل شده که پیامبر با نزول بسم الله الرحمن الرحیم می‌دانست که سوره قبلی پایان یافته و سوره دیگری آغاز گشته است.<ref>التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۷۵.</ref> |
|
| |
|
| قرآن کریم در زمان رسول خدا جمع‌آوری و تألیف گردید. کاتبان وحی آیات را پی در پی و به ترتیب نزول می‌نوشتند، امام صادق می‌فرماید:
| | آیت الله خویی معتقد است قرآن در عصر آن حضرت جمع‌آوری و تنظیم گردیده است.<ref>البیان فی تفسیر القرآن، ص۲۵۰.</ref> آیت الله معرفت معتقد بود، جمع و تألیف قرآن به شکل کنونی در یک زمان صورت نگرفته، بلکه به مرور زمان و به دست افراد و گروه‌های مختلف انجام شده است. ترتیب، نظم و عدد آیات در هر سوره در زمان حیات پیامبر اکرم و با دستور ایشان انجام شده و توقیفی است و باید آن را تعبداً پذیرفت.<ref>ر. ک. محمد هادی معرفت، علوم قرآنی، ص۱۱۹.</ref> |
| | |
| کان یعرف انقضاء السوره بنزول بسم الله الرحمن الرحیم ابتداء لاُخری؛<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۸۹، ص۲۳۶.</ref> پایان هر سوره‌ای به واسطهٔ نزول بسم الله الرحمن الرحیم در آغاز سورهٔ دیگر شناخته می‌شد.
| |
| | |
| آیت الله خویی می‌گوید: | |
| | |
| با مطالعهٔ احوال پیامبر اکرم و یاران او به این نتیجه می‌رسیم که قرآن کریم در عصر آن حضرت جمع‌آوری و تنظیم گردیده است.<ref>البیان فی تفسیر القرآن، ص۲۵۰.</ref>
| |
| | |
| ابن‌عباس می‌گوید:
| |
| | |
| پیامبر با نزول بسم الله الرحمن الرحیم می‌دانست که سورهٔ قبلی پایان یافته و سورهٔ دیگری آغاز گشته است.<ref>التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۷۵.</ref>
| |
| | |
| بنابراین، قرآن کریم به دستور پیامبر اکرم و به ترتیب نزول، نگارش می‌شد.
| |
| | |
| آیت الله معرفت نیز می‌گوید: | |
| | |
| جمع و تألیف قرآن به شکل کنونی در یک زمان صورت نگرفته، بلکه به مرور زمان و به دست افراد و گروه‌های مختلف انجام شده است. ترتیب، نظم و عدد آیات در هر سوره در زمان حیات پیامبر اکرم و با دستور آن بزرگوار انجام شده و توقیفی است و باید آن را تعبداً پذیرفت.<ref>ر. ک. محمد هادی معرفت، علوم قرآنی، ص۱۱۹.</ref> | |
| | |
| برخی نیز معتقدند که بعد از رحلت پیامبر ترتیب سوره‌ها و آیات، بر اساس اجتهاد و رأی صحابه انجام گرفت.<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص۱۲۷–۱۲۸.</ref>
| |
| | |
| پس در زمان پیامبر اکرم و به دستور ایشان، قرآن کریم به دست کاتبان وحی بر روی نوشت‌افزارهایی جمع‌آوری شد و سپس حضرت علی به توصیهٔ پیامبر اکرم مأمور سامان‌دهی آن گردید؛ چنان‌که امام صادق می‌فرماید پیامبر به حضرت علی فرمود:
| |
| | |
| یا علی القرآن خلف فراشی فی المصحف و القراطیس، فخذوه و اجمعوا و لاتضیعوه کما ضیّعت الیهود التوراه؛<ref>بحارالانوار، ج۸۹، ص۴۸.</ref> ای علی! این قرآن در کنار بستر من، میان صحیفه‌ها و حریر و کاغذها قرار دارد، قرآن را جمع کنید و آن را آن‌گونه که یهودیان، تورات خود را از بین بردند، ضایع نکنید.
| |
| ==جستارهای وابسته== | | ==جستارهای وابسته== |
| * [[امام علی(ع) جمع‌کننده قرآن]] | | * [[امام علی(ع) جمع‌کننده قرآن]] |