علم در روایت طلب العلم فریضه: تفاوت میان نسخه‌ها

از مهم‌ترین دعوت انبیاء به خصوص پیامبر اسلام، دعوت به فراگیری علم و دانش و جهل گریزی بوده‌ است، در قرآن اهمیت علم و عالمان بیان شده‌ و در روایات اسلامی تعبیراتی دیده می‌شود که در اهمیت علم و دانش تصویری رسا و گویا را بیان می‌کنند. پیامبر(ص) فرمود: {{متن عربی|لا خیرَ فی تعَیُّشٍ الّا لرجلیْن عالِمٍ مطاعِ، او مُستَمَعِ داعٍ؛|ترجمه=زندگی جز برای دو کس خیر ندارد، دانشمندی که نظرات او اجرا گردد، و دانش طلبانی که گوش به سخنان دانشمندی دهد.}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، علمیّه اسلامیّه، ج۱، ص۴۰، ح۷.</ref>

از نظر اسلام علم نه محدودیت سنی و زمانی دارد و نه محدودیت مکانی. پیامبر(ص) فرمود: {{متن عربی|اطْلُبُوا الْعِلْمَ‏ وَ لَوْ بِالصِّينِ؛|ترجمه=به دنبال دانش، حتی تا چین هم بروید.‏}}<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، ۲۰ جلدی، ج۱۸، ص۱۴؛ و ر.ک. بحار الانوار، ج۱، ص۱۰۸.</ref> همچنین طلب علم از نظر استاد و صاحب دانش نیز محدودیت ندارد و حتی دستور داده شده‌ که دانش را اگر نزد بدترین افراد (حتی منافق) یافتید آن را فراگیرید، چنان‌که امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «حکمت را هرکجا که باشید فراگیرید، گاهی حکمت در سینه منافق است و بی‌تابی کند تا بیرون آمده و با همدمانش در سینه مؤمن آرام گیرد».<ref>نهج البلاغه، محمد دشتی، ص۶۴۰، حکمت۷۰.</ref> در جای دیگر فرمود: {{متن عربی|الْحِكْمَةُ ضالَّةُ المُؤْمِنِ، فخُذِ الحِكْمَةَ و لَو مِن أهلِ النِّفاقِ؛|ترجمه=حکمت گمشده مؤمن است، حکمت را فراگیرید هر چند از منافقان باشد.}}<ref>نهج البلاغه، حکمت۸۰.</ref>

* در نقلی که از پیامبر (ص) رسیده‌ است، می‌فرماید: {{متن عربی|اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّينِ فَإِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِم‏؛|ترجمه=به دنبال دانش حتی به چین بروید؛ زیرا فراگیری دانش بر هر مسلمانی واجب و لازم است.}}<ref>وسائل الشیعه، همان، ج۱۸، ص۱۴؛ و بحارالانوار، ج۱، ص۱۸۰.</ref> در ابتدای حدیث دستور داده که برای فراگیری علم به چین هم که شده سفر کنید، هر چند چین به عنوان مثال است اما این نکته را می‌رساند که مراد از علم، علوم رایج حوزوی نیست بلکه علوم دیگر بیش‌تر به ذهن می‌آید، چون در چین و امثال آن بیش‌تر علوم غیردینی مطرح بوده تا علوم دینی.

* در آیاتی از قرآن و برخی روایات، به علم خاصی سفارش شده‌ که نشان‌دهنده عمومیت و فراگیر بودن علم در اسلام است.

علم سیاسی و زمانه‌شناسی نییز جزء علوم ضروری شمره شده است. امام علی(ع) فرمود: {{متن عربی|مَنْ عَرَفَ الْأَيَّامَ لَمْ يَغْفُلْ عَنِ الِاسْتِعْدَادِ؛|ترجمه=آن کس که زمان را بشناسد، از برخورد با رویدادهای آن غافل نمی‌ماند.}}<ref>علی بن شعبه، تحف العقول، ص۹۸.</ref> و فرمود: {{متن عربی|مَنْ جهِلَ موضعَ قدَمِه زَلَّ؛|ترجمه=کسی که ناآگاهانه در مسایل زمانه قدم بردارد، می‌لغزد».<ref>برادران حکیمی، الحیاه، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ هفتم، ج۱، ص۱۵۷.</ref>

* امام علی(ع) فرمود: {{متن عربی|العِلمُ أكثَرُ مِن أن يُحاطَ بِهِ ، فخُذوا مِن كُلِّ عِلمٍ أحسَنَهُ؛|ترجمه=علوم بیش از آن است که به آن دسترسی پیدا کنیم پس از هر علمی نیکوی آن را فرا گیرید.}} این روایت با صراحت بیان می‌کند از هر علمی که مفید به حال جامعه و افراد است فراگیرید و مقید به علم خاصی نیست، در نتیجه می‌تواند {{متن عربی|طَلَبُ العِلمِ ...}} را توسعه دهد.

== برای مطالعه بیشتر ==

* علوم اسلامی، منطق و فلسفه، شماره ۱، مرتضی مطهری، مقدمه کتاب، ص۱–۱۵.

* خدمات متقابل اسلام و ایران، همان بخش سوّم.

* کارنامه اسلام، دکتر عبدالحسین زرین کوب.

* ترجمه اصول کافی (مصطفوی) ج۱، ص۳۵–۹۰.

* ترجمه الحکم الزاهره، علی رضا صابری یزدی، ج۱، فصل دوّم.

== منابع ==