سرنوشت انسان: تفاوت میان نسخه‌ها

آیا سرگذشت هر فرد نزد خداوند تعیین شده است؟ آیا قابل تغییر است؟ و اگر خداوند به همه چیز دانا و به عاقبت هر فرد آگاه است، چرا او را خلق می‌نماید؟

یکی از اوصاف [[خدا]]وند سبحان، [[علم الهی|علم]] است. به این معنا که به تمام امور دنیا دانا است، و از هر چیزی آگاه است. علم خداوند مراتب مختلفی دارد که برخی از آن‌ها [[صفات ذات]] خداوند است و برخی [[صفت فعل]]ی.

علم و دانایی خداوند، از نقایص و کاستیهایی که علم ما انسان‌ها دارد، منزه و پیراسته است. علم ما انسان‌ها حادث و پس از جهل است و آن هم به صورت ناقص و محدود که به وسیله ابزار و آلات نظیر چشم و گوش و… حاصل می‌شود، اما علم الهی، مطلق، نامحدود و ازلی است که به ابزاری نیازمند نیست.

حضرت [[امام علی بن موسی الرضا(ع)]] درباره [[علم خدا]] متعال می‌فرماید: خداوند پیش از آنکه اشیاء را بیافریند، از آنها همان‌طور با خبر و آگاه بود که بعد از آفرینش آنها.<ref>وافی، باب صفات الذات، به نقل از مکارم شیرازی، ناصر، کتاب خدا را چگونه بشناسیم.</ref> بنابراین روایت، خداوند از قبل می‌دانسته هر کس چه راهی را انتخاب می‌کند و این را هم می‌دانسته که هر کس آنچه را انتخاب می‌کند، با آزادی اراده و [[اختیار]] انتخاب می‌کند، همان‌طور که اصل انجام فعل با علم خدا بوده، شرط آزادی اراده هم بوده است؛ اگر ما با آزادی، کار خود را انجام دهیم، علم خداوند مطابق واقع خواهد بود و اگر مجبور باشیم خلاف واقع.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، خدا را چگونه بشناسیم، کانون انتشارات محمدی، چاپ سوم، ص۱۵۴.</ref>

توضیح روایت این است که خود را از خطر دور نگهداشتن، پرهیز از امر خداست به امر خدا، و فرار از قدر الهی است به قضاء الهی.<ref>مطهری، مرتضی، انسان و سرنوشت، ص۶۲.</ref> و تغییر سرنوشت به حکم سرنوشت است، خلاصه اینکه سرنوشت قابل تغییر است.

پاسخ این است که [[قضا و قدر]] علمی خداوند به افعال انسان، به صورت مطلق تعلق نمی‌گیرد؛ بلکه با تمام خصوصیات آن تعلق می‌گیرد که از آن جمله آنها [[اختیار]]<nowiki/>ی بودن است، بدین معنا که انسان با اختیار خود چنین عملی را انجام می‌دهد، و افعال اختیاری انسان با وصف اختیاری برای خداوند معلوم است<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، دوره سه جلدی، تهران، نشر بین‌الملل، چاپ هفدهم، ۱۳۸۴، ص۱۴۷ - ۱۷۸؛ و سعیدی مهر، پیشین، ص۳۴۰-۳۴۲.</ref> و این به معنای عبث بودن آفرینش انسان نیست، چون انسان برای گزینش راه [[هدایت]] یا [[ضلالت]] مختار است، که اگر راه هدایت را برگزید، [[پاداش]] داده می‌شود و اگر راه گمراهی را انتخاب کرد، و به حق و حقوق دیگران تجاوز کرد [[عقاب]] داده می‌شود؛ و علم خداوند به افعال آدمی با وصف اختیاری اعمال او، موجب عبث بودن خلقت انسان نمی‌شود، چون هدف هدایت، رشد و کمال انسان است و خداوند راه کمال را به او معرفی نموده است، و حال او با اختیار خود تحطی کرده، باید خود تاوانش را بپردازد، که هر کس مسؤول اعمال اختیاری خود می‌باشد. {{قرآن|انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا}} (انسان/۳) {{قرآن|من عمل صالحا فلنفسه و ما اساء فعلیها، و ما ربک بظلام للعبید}} (فصلت ۴۶).

  | نمایه =