حقوق مجرم و زندانی: تفاوت میان نسخه‌ها

۳۲–۳۹ و در قانون مجازات اسلامی در مواد ۵۷۰، ۵۷۲، ۵۷۳، ۵۷۴، ۵۷۸ و … و قانون تبدیل شورای سرپرستی زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور به سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوّب ۱۷/۱۱/۱۳۶۴که ریشه‌های حقوق زندانیان در این قانون را به ویژه در مواد ۲ و ۹ این قانون باید جستجو کرد، امّا حقوق زندانیان را می‌توان در دو قسمت جداگانه تحت عنوان حقوق مادی و حقوق معنوی بررسی کرد.

منظور حقوقی است که جنبه فیزیکی و مادی داشته و به‌طور ملموس و عینی رعایت آنها لازم است و به عبارت دیگر، رعایت این حقوق لازمه ادامه حیات مادی و فیزیولوژیکی است. این حقوق عبارتند از:

از نظر شرع مقدس اسلام، اولاً: محل اسکان زندانی باید محلی متناسب با وضعیت جسمی، روانی و سنّی فرد باشد. ثانیاً: اماکن مورد نیاز جهت امور تربیتی و اصلاحی نیز باید متناسب با شرائط اجتماعی و فرهنگی و مذهبی و … جامعه در نظر گرفته شود. در الخطط المقریزی ابوالعباس تقی الدین احمد بن علی آمده است که حبس شرعی این نیست که شخص را در مکانی تنگ و محدود جای دهند.<ref>به نقل از: شمس، علی، حقوق زندانیان، انتشارات راه تربیت، ص۲۹.</ref> در آئین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌های جمهوری اسلامی ایران نیز به این حق توجه شده است؛ در ماده ۶۶ این آئین‌نامه آمده است: «در صورت امکان به هر زندانی یک اتاق با وسائل لازم داده می‌شود، هرگاه زندانیان به‌طور دسته جمعی نگهداری شوند، باید منتهای کوشش و دقت را در انتخاب افراد یک گروه از حیث تناسب سن و … اعمال کرد». نیز در ماده ۹۶ آمده است: «وضع اماکن زندان عموماً و آسایشگاه زندانیان خصوصاً باید مطابق با اصول بهداشتی باشد». و در ماده ۱۰۱ ذکر شده است: «کلیه اماکن زندان باید حداقل ماهی یکبار ضد عفونی شود …».

در مورد حق درمان زندانی نیز در مواد ۱۰۷، ۹۸ «بهداری زندان مکلّف است حداقل ماهی یکبار نسبت به تست پزشکی کلیه زندانیان اقدام کند».

در کتاب ولایه الفقیه آمده است که بر امام است که به نیازهای زندانی از نظر غذا، دوا، هوای آزاد، لباس زمستانی و سایر امکانات برسد. پیامبر اکرم _ صلّی الله علیه و آله _ نیز زندانیان را در خانه‌های معمولی که سایر مردم در آن سکونت داشتند جای می‌داد و از نظر نور و وسعت کمبودی نداشت.<ref>منتظری، حسین علی، ولایه الفقیه، ج۲، ص۴۶۹.</ref>

در ماده ۸۹ نیز می‌گوید: «غذای روزانه در ۳ وعده به ترتیب زیر به زندانیان داده می‌شود: صبحانه، نهار، شام و اغذیه لازم که دارای کالری و ویتامین‌های کافی باشد …».

ماده ۱۵۱ و ۱۵۳ آئین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها به این مورد اشاره کرده و می‌گوید: «زندانیان می‌توانند از اخبار کشور از طریق وسائل ارتباط جمعی مجاز در داخل زندان مانند رادیو، تلویزیون و حداقل یک روزنامه کثیرالانتشار اطلاع حاصل نمایند». یا «زندانیان می‌توانند در ساعات فراغت خود با رعایت نظم و ترتیب طبق برنامه تنظیمی از برنامه‌های رادیو و تلویزیون استفاده نمایند».

در هر زندان در صورت امکان وسایل و امکانات ورزشی و تربیتی بدنی از قبیل تأمین کادر مربیان ورزشی، تدارک سالن سرپوشیده، زمینی و وسایل لازم برای ورزش‌های فردی و گروهی فراهم می‌گردد. مواد ۱۴۶، ۱۴۷ و ۱۴۸

آئین‌نامه به این حق می‌پردازند.

از دیگر حقوقی که برای زندانیان در نظر گرفته شده است، حق اشتغال و بیمه درمانی آنهاست که آئین‌نامه در

مواد ۱۱۸، ۱۲۱، ۱۱۳ و ۱۲۷ به آن اشاره کرده است.

منظور حقوقی است که می‌تواند با کرامت بشری زندانی به عنوان یک انسان ارتباطی مستقیم یا غیر مستقیم داشته باشد. در این زمینه می‌توان به حق ملاقات و مرخصی زندانی اشاره کرد. از حضرت علی _ علیه السلام _ روایت شده است که ملاقات برای زندانی محفوظ است و حاکم نمی‌تواند بدون عذر مانع از ملاقات با وی شود. مگر اینکه چیزی به او یاد دهند که ضرر جامعه اسلامی باشد.<ref>سپهری، محمد، زندان از دیدگاه اسلام، ص۱۵۰.</ref>

این موارد، بخشی از حقوق شهروندی متهمان بود که بیان گردید.

{{مطالعه بیشتر}}

# حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، نجم الدین طبسی.

# حقوق الانسان فی السّجون، غنّام محمّد غنّام.

== منابع ==