|
|
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
| تاريخچه ي تفسير موضوعي را بيان كرده و ادله ي مخالفين و موافقين اين تفسير را بيان كنيد؟
| | تفسیر موضوعی قرآن چگونه است؟ ادله ي مخالفين و موافقين اين تفسير را بيان كنيد؟ |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| منظور از تفسير موضوعي، آن است كه آيات مختلفي كه درباره ي يك موضوع در سراسر قرآن کریم در حوادث و فرصت هاي مختلف نازل شده است، جمع آوري و جمع بندي شده تا از مجموع آن، نظر قرآن کریم درباره ي آن موضوع روشن گردد.
| | '''تفسیر موضوعی قرآن'''، به معنای گردآوری آیاتی است که در یک موضوع در حوادث و فرصتهای مختلف نازل شده است، تا از مجموع آنها نظر [[قرآن]] درباره آن موضوع مشخص شود. در روایاتی از [[اهل بیت(ع)]]، برای بیان موضوعی، آیات مختلفی که در آن موضوع در قرآن آمده است، ذکر شده است. برخی از مخالفان تفسیر موضوعی، عدم توجه به قبل و بعد آیات برای فهم یک موضوع را زیان بار میدانند. در مقابل موافقین تفسیر موضوعی، استفاده اهل بیت(ع) از این شکل تفسیر را، با استناد به روایاتی اثبات میکنند. |
|
| |
|
| در مورد تاريخچه ي تفسير موضوعي مي توان به دو ديدگاه اشاره نمود. | | ==تعریف و تاریخچه== |
| | منظور از تفسير موضوعي، آن است كه آيات مختلفي كه درباره ي يك موضوع در سراسر قرآن در حوادث و فرصتهاي مختلف نازل شده است، جمع آوري و جمع بندي شده تا از مجموع آن، نظر قرآن درباره آن موضوع روشن گردد. |
|
| |
|
| الف: در تفاسير گذشته، اگر چه تفسير به اين نام كمتر به چشم مي خورد ولي مي توان مشابه حركت معاصر در تفسير موضوعي را در زمان هاي گذشته نيز جستجو نمود.
| | این تفسیر را به دو قسم میتوان لحاظ کرد: |
| | *منظور از تفسير موضوعي قرآن، تفسير تمامي قرآن به روش موضوعي و احصاء تمامي موضوعات اين كتاب مقدّس باشد. مانند تفسير موضوعي قرآن كريم، اثر آيت الله جوادي آملي. این شکل از تفسیر در زمان معاصر ایجاد شده است. |
| | *تفسير موضوعي به معناي فراهم آوردن آيات مشابه و هم مضمون كه مجموع آن در يك جا دسته بندي شده و درباره آن بحث و بررسي شود. این نوع تفسیر سابقه ي طولاني دارد مثل آيات الاحكام محمد بن صائب كلبي متوفاي ۱۴۶ هجري قمري. |
|
| |
|
| ب: اين كه بگوييم به طور كلّي تفسير موضوعي يك اصطلاح مستحدث و پديده ي نوظهوري است، مطلب ناصوابي است.<ref>ر.ك: علوي مهر، حسين، روش ها و گرايش هاي تفسيري، انتشارات اسوه، ص۳۶۵.</ref> البتّه تفسير موضوعي را به دو قسم مي توان لحاظ نمود:
| | ==تفسیر موضوعی در روایات== |
| | روایتی در [[کتاب اصول کافی]]، از [[حضرت موسي بن جعفر(ع)]] نقل شده است که حضرت خطاب به [[هشام بن الحكم]]، در موضوع اهل عقل و فهم، استناد به آياتي از قرآن ميكنند.<ref>كليني، الكافي، تحقيق علي اكبر غفاري، تهران: دارالكتب الاسلاميه، ج۱، ص۱۳.</ref> در حديث ديگري در [[كتاب بحار الانوار]] از [[پيامبر اكرم(ص)]] نقل شده است که ایشان، به بررسي چند موضوع با استناد به آيات قرآن مي پردازند.<ref>مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، چاپ بيروت، ج۷۴، باب ۵، حديث ۱ ، ص۹۲.</ref> |
|
| |
|
| ۱.منظور از تفسير موضوعي قرآن کریم، تفسير تمامي قرآن کریم به روش موضوعي و احصاء تمامي موضوعات اين كتاب مقدّس باشد. بديهي است كه اگر مراد از تفسير موضوعي، همين قسم باشد مي توان گفت كه تاريخچه ي اين گونه از تفسير مربوط به همين عصر مي باشد. مانند تفسير موضوعي قرآن كريم، اثر آيت الله جوادي آملي.
| | از جمله علمايي كه در اين موضوع پيشگام بودهاند؛ [[علامه مجلسي]] است، كه در ابتداي هر يك از فصول کتاب بحار الانوار، آيات مربوط به آن موضوع را جمع آوري كرده است، و در برخي موارد نظرات مفسّران را نیز نقل كرده است.<ref>ايزدي مباركه، كامران، شروط و آداب تفسير و مفسر،تهران: انتشارات امير كبير، ص۳۶۸.</ref> |
|
| |
|
| ۲.اگر پرداختن به يكي از موضوعات قرآني را بتوان تفسير موضوعي نام نهاد در اين صورت بايد گفت: تفسير موضوعي به معناي فراهم آوردن آيات مشابه (در لفظ و محتوا) و هم مضمون كه مجموع آن ها را در يك جا دسته بندي نموده و درباره ي آن به بحث و بررسي پرداخته شود، امري است كه سابقه ي طولاني دارد مثل آيات الاحكام محمد بن صائب كلبي متوفاي ۱۴۶ هجري قمري.<ref>ر.ك: همان.</ref>
| | ==آراء موافقین و مخالفین تفسیر موضوعی== |
| | عمده دليل مخالفين، اين است كه اگر جايگاه آيه را در نظر گرفته نشود و بدون توجه به ما قبل و ما بعد آیه، به آن پرداخته شود، و با آيات ديگري در این موضوع كنار هم قرار گیرد، آيا همان معنايي را خواهد رساند كه اين آيه را در ارتباط با طرح كلّي و تربيتي قرآن کریم در نظر گرفته میشود. توجّه به همبستگي آيات سورهها در تفسير قرآن، بسيار حائز اهميّت است؛ زيرا تجزيه ي آيات قرآن و تفسير هر يك جداي از تمامي آن، بيش از هر چيز براي قرآن کریم زيان آور است.<ref>مقالات و بررسي ها، دفتر ۴۸ ـ ۴۷، ص۱۲۴، مقاله ي نطق و تكلّم در قرآن.</ref> |
|
| |
|
| هم چنين اگر پرداختن به يك موضوع از موضوعات قرآني را، تفسير موضوعي بدانيم بايد گفت كه تاريخچه ي آن حتّي به روايات معصومين(ع) مي رسد. چنان كه در حديث شريفي در اصول كافي، حضرت موسي بن جعفر(ع) خطاب به هشام بن الحكم، در موضوع اهل عقل و فهم، استناد به آياتي از قرآن كريم مي كند.<ref>كليني، الكافي، تحقيق علي اكبر غفاري، تهران: دارالكتب الاسلاميه، ج۱، ص۱۳.</ref> و نيز در حديث ديگري در كتاب بحارالانوار از وجود مقدّس پيامبر اكرم(ص) كه خطاب به ابن مسعود مي باشد به بررسي چند موضوع با استناد به آيات قرآن مي پردازد.<ref>مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، چاپ بيروت، ج۷۴، باب ۵، حديث ۱ ، ص۹۲.</ref> و نيز از جمله علمايي كه در اين موضوع پيشگام بوده¬اند؛ مرحوم مجلسي است كه در ابتداي هر يك از فصول بحارالانوار، آيات مربوط به آن موضوع را جمع آوري كرده، سپس يك ديد كل،ي به همه ي آن ها مي افكند و در برخي موارد نظرات مفسّران بزرگ را نقل كرده و در تفسير آن آيات مي كوشد.<ref>ايزدي مباركه، كامران، شروط و آداب تفسير و مفسر،تهران: انتشارات امير كبير، ص۳۶۸.</ref> ولي با اين همه، بايد اعتراف كرد كه هر يك از اين كتاب ها، ناظر به تفسير موضوعي در يك زمينه ي محدود و معيّن است و هيچ كدام تفسيري جامع پيرامون تمام يا بيشتر موضوعات مهم قرآني به حساب نمي آيد. امّا در مورد مخالفين و موافقين تفسير موضوعي قرآن کریم، اگرچه احصاء نمودن همه ي آن ها مشكل است ولي از بين مخالفين نظرات سه نفر بيان مي شود كه بر اين روش از تفسير اشكالاتي وارد نموده اند.
| | عمده ادله موافقين تفسير موضوعي اين است که، اين تفسير در خود روايات [[ائمه(ع)]] ريشه دارد و به این شکل استفاده شده است. |
|
| |
|
| ۱.دكتر سيّد محمد باقر حجتي.<ref>ر.ك: كيهان فرهنگي، سال ۶، شماره ۱، ص۵.</ref>
| |
|
| |
| ۲. حميد زنجاني.<ref>زنجاني، حميد، مباني و روش هاي تفسير قرآن،تهران: انتشارات وزارت ارشاد، چاپ اول، ص۱۸۸.</ref>
| |
|
| |
| ۳. سيّد محمد موسوي خوئيني ها.<ref>مجله ي حوزه، قم: دفتر تبليغات اسلامي، شماره ۳۷ ـ ۳۸، ص۷۳، مصاحبه با حجه الاسلام سيّد محمد موسوي خوئيني ها.</ref>
| |
|
| |
| عمده دليل مخالفين، اين است كه: اگر جايگاه آيه را در نظر نگيريم و مجرد از ماقبل و مابعد به آن بپردازيم و با آيات ديگري كه آن ها هم مجرد از ماقبل و مابعد خود شده، كنار هم قرار دهيم آيا همان معنايي را خواهد رساند كه اين آيه را در ارتباط با طرح كلّي و تربيتي قرآن کریم در نظر مي گيريم؟<ref>مجله ي حوزه، همان.</ref>
| |
|
| |
| استاد عبدالكريم بي آزار شيرازي در اين زمينه به مقاله ي پروفسور عرفان شهيد، استناد مي نمايدكه: توجّه به همبستگي آيات سوره در تفسير قرآن کریم، بسيار حائز اهميّت است؛ زيرا تجزيه ي آيات قرآن کریم و تفسير هر يك جداي از تمامي آن، بيش از هر چيز براي قرآن کریم زيان آور است.<ref>مقالات و بررسي ها، دفتر ۴۸ ـ ۴۷، ص۱۲۴، مقاله ي نطق و تكلّم در قرآن.</ref>
| |
|
| |
| و از ميان موافقين اين نوع تفسير، نيز سه نفر را نام برده كه خود صاحب تفسير موضوعي در اين عصر مي باشند. البتّه ادله ي موافقين تفسير موضوعي اين است که اين گونه از تفسير در خود روايات ائمه معصومين(ع) ريشه دارد.
| |
|
| |
| اهمّ تفاسير موضوعي اين دوره عبارتند از:
| |
|
| |
| ۱.مفاهيم القرآن، اثر آيت الله جعفر سبحاني و ترجمه ي آن با عنوان منشور جاويد قرآن.
| |
|
| |
| ۲. تفسير موضوعي قرآن، اثر آيت الله عبدالله جوادي آملي.
| |
|
| |
| ۳.تفسير پيام قرآن، اثر آيت الله ناصر مكارم شيرازي و ديگران.
| |
| {{پایان پاسخ}} | | {{پایان پاسخ}} |
| {{مطالعه بیشتر}} | | {{مطالعه بیشتر}} |
| ==مطالعه بيشتر== | | ==مطالعه بيشتر== |
| | | * تفسير موضوعي قرآن، ج۱، اثر استاد عبدالله جوادي آملي. |
| ۱.روش ها و گرايش هاي تفسيري، اثر حسين علوي مهر.
| | * پيام قرآن، ج۱، اثر استاد ناصر مكارم شيرازي و همكاران. |
| | | * درباره ي شناخت قرآن، اثر محمد علي گرامي. |
| ۲. تفسير موضوعي قرآن، ج۱، اثر استاد عبدالله جوادي آملي.
| | * منشور جاويد، ج۱، اثراستاد جعفر سبحاني. |
| | |
| ۳. پيام قرآن، ج۱، اثر استاد ناصر مكارم شيرازي و همكاران.
| |
| | |
| ۴. درباره ي شناخت قرآن، اثر محمد علي گرامي.
| |
| | |
| ۵. منشور جاويد، ج۱، اثراستاد جعفر سبحاني.
| |
| {{پایان مطالعه بیشتر}} | | {{پایان مطالعه بیشتر}} |
|
| |
|
خط ۶۱: |
خط ۴۱: |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه = شد |
| | تیترها = | | | تیترها = شد |
| | ویرایش = | | | ویرایش = شد |
| | لینکدهی = | | | لینکدهی = شد |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه = |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر = شد |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | بازبینی = | | | بازبینی = |
| | تکمیل = | | | تکمیل = |
| | اولویت = | | | اولویت = ب |
| | کیفیت = | | | کیفیت = ج |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |