عوامل ریا

سؤال
عوامل ریا چیست؟ برای درمان آنها چه باید کرد؟

عوامل ریا احساس حقارت، جلب منفعت و دفع ضرر، ستایش‌خواهی و برخی از اختلال‌های شخصیتی است. مهمترین عامل ریا، احساس حقارت دانسته شده که گاه واقعی و گاه خیالی است. توجه به استعدادها و فراموشی خاطرات تلخ گذشته از راه‌های درمان احساس حقارت شمرده شده است.

اختلال شخصیت نمایشی و اختلال شخصیت خودشیفته، از جمله اختلال‌های شخصیتی است که باعث خودنمایی می‌شود و برای درمان آن باید به مشاوره‌های روانشانسی مراجعه کرد.

احساس حقارت

یکی از مهمترین عوامل خودنمایی، احساس حقارت دانسته شده است. گاهی احساس حقارت، چه احساس حقارتِ خیالی و یا واقعی، باعث می‌شود فرد برای رهایی از آن، خود را به دیگران بزرگ نشان دهد.[۱] فرد در این حالت تلاش می‌کند به دیگران بنمایاند چیزی کم ندارد. خودنمایی فرد ممکن است در لباس، رفتار، گفتار، کارهای نیک و عبادات بروز کند. بر اساس روایتی، امام علی(ع) ‌ علت دورویی را احساس حقارت دانسته است.[۲]

اگر احساس حقارت درمان نشود، فرد آن را پذیرفته و به عقده حقارت تبدیل می‌شود. از منظر روان‌شناسی، عقده حقارت از وجود نقص در بدن، محرومیت روحی و مادی، رفتار خشن اطرافیان، لغزش‌های اخلاقی و تداعی خاطرات آنها و یا وجود یک خاطره تلخ رخ می‌دهد.[۳]

ارزیابی استعدادها و توجه به آنها، فراموشی خاطرات تلخ گذشته، تلقین مثبت و کاردرمانی از راه‌های درمان احساس حقارت شمرده شده است.[۴]

ستایش خواهی و جلب منفعت

یکی از عوامل ریا، ستایش‌خواهیِ انسان است. میل به خودنمایی، جلب توجه، مقبولیت اجتماعی و سرشناس شدن، از نیازهای عاطفی و روانی انسان به شمار رفته که در سن جوانی، زنده‌تر و فعال‌تر است.[۵]

کسب منفعت و دفع ضرر نیز،‌ از عوامل ریا شمرده شده است. گاهی انسان برای دفع ضرری از خود یا به دست آوردن منفعتی، خودنمایی و ریا می‌کند.

اختلال شخصیت نمایشی

اختلال شخصیت نمایشی، نوعی اختلال رفتاری است که فرد در آن رفتاری توجه‌طلبانه از خود نشان داده و هیجان‌پذیریِ افراطی و فراگیر دارد. این اختلال یکی از عوامل خودنمایی و ریا دانسته شده است.

از جمله اختلال‌های دیگری که جنبه خودنمایی دارد، اختلال شخصیت خودشیفته و اختلال ساختگی (تمارض) است.[۶]

این بیماری‌ها با مراجعه به مشاوره‌های روان‌شناسی و انجام تمرین‌های خودیاری که مشاور به فرد می‌دهد، درمان می‌شود.

منابع

  1. اکبری، محمود، نشر سماء ۱۳۸۱ش، ص۱۵۴
  2. محمدی ری شهری، میزان الحکمه، چهار جلدی، دارالحدیث، قم ج۴، ص۳۳۳۸.
  3. نیازهای جوان، ص۲۳۲.
  4. نیازهای جوان، ص۲۴۹–۲۴۵.
  5. دنیای جوان، دکتر قائمی، علی ، انتشارات سازمان ملی جوانان، ص۱۴۰.
  6. اختلال‌های روانی DSM-4-IR، دکتر محمدرضا نیکخو، ۱۳۸۱ش، انتشارات سخن، ص۷۶۸۰ و ۱۰۴۴ و ۱۰۳۹ اقتباس.