ریا در عبادت
آیا ریا در عبادت، باعث باطل شدن آن می‌شود؟
ریا در عبادت حرام و باعث باطل شدن عبادت می‌شود، اگر چه میزان و درجه ریا اندک باشد.
در عبادت‌هایی مانند قرائت قرآن، که صحیح بودن جزئی از آن بستگی به صحیح بودن دیگر اجزاء ندارد، فقط همان جزء که با ریا انجام شده باطل است. برخلاف عبادت‌هایی مانند نماز و حج که ریا در جزئی از آن، باعث باطل شدن تمام عبادت می‌شود.
البته گاهی مراقبت در انجام عمل بدون ریا، از حالت عادی خارج شده و به صورت وسواس در می‌آید. در این صورت، سفارش شده که فرد به تصور ریا اعتنا نکرده و عبادت خود را ادامه دهد.
بطلان عبادت در صورت ریا
ریا در عبادت را بسته به شدت آن، به درجاتی تقسیم کرده‌اند، که همه این درجات حرام بوده و باعث باطل شدن عبادت می‌شود.[۱] این درجات چنین است:
ریا در جزء عبادت
عبادات به نسبت ارتباط اجزاء آن با همدیگر، به دو دسته تقسیم شده است. حکم ریا در عبادت، با توجه به این که در کدام قسم رخ داده، متفاوت است. آن دو دسته و حکم ریا در آنها چنین است:
- عبادات مرکبی که دارای اجزاء هستند و صحیح بودن یک جزء از آن بستگی به صحیح بودن جزءهای دیگر آن دارد؛ مانند نماز و حج. اگر فرد در بین چنین عبادتی دچار ریا شود، عبادت او باطل است. برای نمونه، کسی که نماز را در ابتدا با اخلاص شروع کرده؛ ولی در بین نماز دچار ریا شود، نماز وی باطل است.
- عباداتی که دارای اجزاء مستقل هستند و صحیح بودن یک جزء از آن، بسته به صحیح بودن دیگر جزءهای آن نیست؛ مانند تلاوت قرآن. اگر فرد در بین چنین عملی دچار ریا شود، تنها همان جزء که آن را با ریا انجام داده باطل است.[۳]
حکم ریا در عبادت در صورت پیشمانی
به گفته محمدمهدی نراقی، عالم شیعه و نویسنده کتاب جامع السعادات، اگر فرد در بین عبادت دچار ریا شد و همزمان با آن احساس پیشیمانی و ندامت کرد، به شرطی که برای درمان ریا در تلاش باشد، عبادت او باطل نیست.[۴] البته احتیاط آن است که در هر ریایی، عبادت دوباره انجام شود.
وسواس در ریا
گاهی مراقبت در انجام عمل بدون ریا، از حالت عادی خارج شده و به صورت وسواس در می‌آید؛ به‌ویژه برای کسانی که در آغاز مبارزه با نفس هستند. در اینگونه موارد سفارش شده فرد به وسوسه اعتنا نکند. گفته شده همین که شخص از تصور اینکه ریاکار است ناراحت است، دلیلی است بر اینکه عمل او همراه با ریا انجام نشده است. بر اساس برخی از روایات، شیطان می‌خواهد او را با این تصورات از عبادت بازدارد.
پیامبر اسلام(ص) در روایتی، به کسی که شیطان او را در حال نماز به ریاکاری متهم کرده سفارش می‌کند، نمازش را طولانی کند.[۵] در روایتی دیگر، توصیه شده فرد هنگامی که دچار این وسوسه می‌شود این عبارت را گفته: «خدایا به تو پناه می‌برم و تو از حال من آگاه‌تری» و به عبادت ادامه دهد.[۶]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ سید عبدالحسین، قلب سلیم، انتشارات دارالکتب، ۱۳۵۱ش، ص۳۸۲.
- ↑ نراقی، مهدی، جامع السعادات، علم اخلاق اسلامی، ترجمه دکتر سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، چاپ دوّم، ۱۳۶۶، صص ۵۰۳–۵۰۵.
- ↑ دستغيب، سيد عبدالحسين، قلب سليم، انتشارات دارالكتب، ۱۳۵۱ش، ص۱۵۸.
- ↑ اقتباس از جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، ص۵۲۰ و ۵۲۱.
- ↑ بحارالانوار، ج۶۹، ص۲۹۵.
- ↑ بحارالانوار، ج۶۹، ص۲۹۵.