کلمه لمم در قرآن
«لمم» از نظر قرآن چه گناهي است؟
کلمه لمم در سوره نجم، از فواحش و گناهان کبیره استثناء شده است. در مورد معنای این کلمه احتمالات مختلفی نظیر، گناه صغیره، نیت انجام گناه، گناهی که به صورت اتفاقی و نه از روی عادت انجام شود، داده شده است. در روایات نیز در تفسیر آیه فوق سه معنای گناه صغیره، نزدیک شدن به گناه و انجام ندادن آن و گناهی که گاهی انجام شود ولی فرد به آن عادت نکرده است، در تفسیر معنای کلمه لمم ذکر شده است.
معنای لغوی
«لَمَم» به معني «نزديك شدن به گناه است» و از گناهان صغيره نيز تعبير به «لمم» مي‌شود.[۱] اين واژه در اصل از ماده «اِلمام» گرفته شده كه به معني نزديك شدن به چيزي بدون انجام آن است و گاه به اشياء قليل و كم نيز اطلاق شده است.
در قرآن
كلمه «لمم» در سوره نجم،آمده است ﴿الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلاَّ اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ واسِعُ الْمَغْفِرَه؛ همانا از گناهان كبيره و اعمال زشت، جز صغيره دوري مي‌كنند آمرزش پروردگار تو گسترده است.﴾(نجم:۳۲)
قاموس القرآن در معنای لمم اینچنین آورده است كه «لمم» به گناهي گفته مي‌شود كه شخص به آن عادت نكرده و اصرار هم ندارد و گاهي از روي غفلت مرتكب مي‌شود».[۲]
مفسرين تفسیرهایی بر پایه معنای لغوی براي «لمم» ذكر كرده‌اند:
- منظور از لمم گناه صغيره است.
- منظور نيت انجام گناه بدون انجام آن است.
- منظور معاصي كم اهميت است.
- منظور هرگونه گناه، اعم از صغيره و كبيره است، مشروط به اين‌كه عادت نشده باشد و اگر هم اتفاق افتاد توبه نمايد.
- لمم به معني گناهاني است كه احياناً از انسان سر مي‌زند سپس متوجه مي‌شود و آن را ترك مي‌گويد[۳]
استثناء «لمم» از «كبائر» (با توجّه به اين‌كه ظاهر استثناء استثناء متصل است) دلالت دارد بر اینکه «لمم» گناهی است که احیانا و از روی غفلت از انسان سر می‌زند. به علاوه در جمله بعد، اینطور آمده است که «آمرزش پروردگار تو گسترده است» اين نيز دليل است بر اين‌كه گناهي از او سرزده كه نياز به غفران پروردگار دارد.
در روایات
در روايات اسلامي تفسيرهاي گوناگوني بر اين واژه آمده است. در حديثي از امام صادق(ع) آمده است كه «هو الذنب يلم به الرجل فيمكث ماشاءالله، ثمَّ يلم من بعد؛ لمم، گناهي است كه انسان به سراغ آن مي‌رود و سپس مدتي از گناه خودداري كرده و بار ديگر به آن آلوده مي‌شود.»[۴]
امام صادق(ع) در روایت دیگری می‌فرمایند: «اللمم الرجل يلم به الذنب فيستغفرالله منه؛ لمم، آن است كه انسان به سراغ گناهي رود، سپس از آن استغفار كند.»[۵]
علامه طباطبائي (ره) مي‌فرمايد: روايات اهل‌بيت(ع) براي «لمم» سه معنا ذكر كرده‌اند: ۱. گناهان صغيره. ۲. نزديك شدن به گناه و انجام ندادن آن. ۳. گناهي كه گاهی انجام مي‌شود ولي فرد به آن عادت نكرده است و شامل گناهان كبيره و صغيره مي‌شود. از آنچه از لغت و روايت استفاده مي‌شود اين است كه «لمم» براي هر سه معنا آمده است و شامل آنها مي‌شود.
مطالعه بيشتر
- تفسير نمونه، حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي، ناصر، تهران، دارالکتب اسلاميه، ج۲۲، ص۵۳۷.
- تفسير الميزان، علامه طباطبائي، سيد محمد حسين، تهران، دارالکتب الاسلاميه، ج۱۹، ص۸۱.
- اصول كافي، كليني، محمد بن يعقوب، ج۲، كتاب ايمان و كفر، باب لمم.
منابع
- ↑ راغب اصفهاني، مفردات الفاظ القرآن، بيروت، دارالکتب، مدخل لام؛ و ابن منظور، لسان العرب، قم، نشر ادب حوزه، چاپ اول، ۱۳۶۳، ج۱۲، ص۵۴۹.
- ↑ قرشي، سيد علي‌اكبر، قاموس قرآن، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ج۱۱، ۱۳۷۲ ه ، ج۷ ـ ۶ ـ ۵ ـ ، ص۲۰۸.
- ↑ مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چ ۱۱، ۱۳۶۸، ج۲۲، ص۵۳۷.
- ↑ كليني، محمّد بن يعقوب، اصول كافي، قم، دارالاسوه، چاپ اول، ۱۳۷۶ ه ش، ج۲، باب ايمان و كفر، باب لمم.
- ↑ كليني، محمّد بن يعقوب، اصول كافي، قم، دارالاسوه، چاپ اول، ۱۳۷۶ ه ش، ج۲، باب ايمان و كفر، باب لمم.