automoderated، ناظمان (CommentStreams)
۱۵٬۱۶۱
ویرایش
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
||
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۵: | خط ۵: | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|حوزه و روحانیت}} | {{درگاه|حوزه و روحانیت}} | ||
'''کتب اربعه شیعه'''، به چهار کتاب حدیثی شیعه گفته میشود که از اعتبار و اهمیت زیادی | '''کتب اربعه شیعه'''، به چهار کتاب حدیثی شیعه گفته میشود که از اعتبار و اهمیت زیادی برخوردار هستند. [[الکافی]] نوشته کلینی (درگذشته ۳۲۹ق)، [[من لایحضرالفقیه|مَن لایَحضرالفقیه]] نوشته شیخ صدوق (درگذشته ۳۸۱ق)، [[تهذیب الحکام]] و [[الاستبصار]] نوشته شیخ طوسی (درگذشته ۴۶۰ق)، به عنوان کتب اربعه شیعه شناخته میشوند. | ||
حدیثپژوهان اعتقاد دارند تمامی روایات کتب اربعه صحیح نیست و نویسندگان این کتب نیز چنین عقیدهای نداشتند. اخباریان مدعی هستند که همه اخباری که در کتب اربعه آمده صحیح و معتبر بلکه قطعی الصدور است. عنوان کتب اربعه برای چهار کتاب حدیثی | بسیاری از حدیثپژوهان اعتقاد دارند تمامی روایات کتب اربعه صحیح نیست و نویسندگان این کتب نیز چنین عقیدهای نداشتند. اخباریان مدعی هستند که همه اخباری که در کتب اربعه آمده صحیح و معتبر بلکه قطعی الصدور است. عنوان کتب اربعه برای چهار کتاب حدیثی شیعی از اوایل دوره صفویه و گویا برای نخستین بار توسط [[شهید ثانی]] به کار رفته است. | ||
== جایگاه == | == جایگاه == | ||
خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
در اواسط سدهٔ ۵ قمری، شیخ طوسی (د ۴۶۰ق) با طرح دیدگاههای اصولی خود دربارهٔ حجیت خبر واحد، موجب برکشیدن جایگاه حدیث در محافل فقیهان شد و همین موضع، شخص او را به تألیف دو مجموعهٔ مهم در احادیث فقهی برانگیخت. این دو اثر، یعنی تهذیب الاحکام که هدف آن گردآوری گسترده از احادیث فقهی است و الاستبصار که کوچکتر بوده و با رویکرد اختلاف الحدیث نوشته شده است، سومین و چهارمین کتاب از کتب اربعه شناخته میشوند.<ref>پاکتچی، احمد، «حدیث»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۲۰، ذیل مدخل.</ref> | در اواسط سدهٔ ۵ قمری، شیخ طوسی (د ۴۶۰ق) با طرح دیدگاههای اصولی خود دربارهٔ حجیت خبر واحد، موجب برکشیدن جایگاه حدیث در محافل فقیهان شد و همین موضع، شخص او را به تألیف دو مجموعهٔ مهم در احادیث فقهی برانگیخت. این دو اثر، یعنی تهذیب الاحکام که هدف آن گردآوری گسترده از احادیث فقهی است و الاستبصار که کوچکتر بوده و با رویکرد اختلاف الحدیث نوشته شده است، سومین و چهارمین کتاب از کتب اربعه شناخته میشوند.<ref>پاکتچی، احمد، «حدیث»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۲۰، ذیل مدخل.</ref> | ||
اشتهار این چهار کتاب، به عنوان جوامع حدیثی، در سنت متأخر صورت گرفته است. گفته شده الکافی توصیفی قانونی ـ فقهی است، من لایحضره الفقیه، آمیزهای از حدیث و فقه استدلالی، التهذیب شرح احادیث و الاستبصار اثر هرمنوتیکی با رویکرد انتقادی است.<ref>گلیو، رابرت، «پیوند حدیث و فقه: مجموعههای رسمی اخبارِ امامیه»، ترجمه علی راد، آینه پژوهش، اردیبهشت ۱۳۸۹ش، شماره ۱۲۱، ص۴.</ref> | |||
از حدود سدهٔ ۱۰ق، التفات به این آثار منظری دیگر یافته است.<ref>حاج منوچهری، فرامرز، و احمد پاکتچی، «جزایری، سیدنعمتالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۸، ذیل مدخل.</ref> نوشتن شرح بر كتب اربعه، جریانی است كه تنها از سدۀ ۱۱ ق آغاز شده است.<ref>پاکتچی، احمد، «امامیه»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ذیل مدخل.</ref> تدوین کتب اربعه گامی مهم در رفع نابسامانیها در حیطه حدیث و زدودن تعارض از آن بهشمار میرود.<ref>معارف، مجید، «تدوین حدیث»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۶، ذیل مدخل.</ref> برخی محققان و نسخهپژوهان بر ضرورت تصحیح انتقادی کتب اربعه تأکید کردهاند.<ref>انصاری، حسن، «[https://ansari.kateban.com/post/3835 ضرورت تصحیح مجدد کتب اربعه]»، بررسیهای تاریخی، تاریخ درج مطلب: تاریخ درج مطلب: ۱۱ آذر ۱۳۹۷ش.</ref> | |||
[[پرونده:استبصار.jpg|بندانگشتی| «الاستبصار» نوشته شیخ طوسی از کتب اربعه شیعه|298x298پیکسل]] | |||
== اعتبار کتب اربعه == | == اعتبار کتب اربعه == | ||
{{نوشتار اصلی|اعتبار کتب اربعه شیعه}} | {{نوشتار اصلی|اعتبار کتب اربعه شیعه}} | ||
حدیثپژوهان اعتقاد دارند تمامی روایات کتب اربعه صحیح نیست و نویسندگان این آثار نیز چنین عقیدهای نداشتند. | حدیثپژوهان اعتقاد دارند تمامی روایات کتب اربعه صحیح نیست و نویسندگان این آثار نیز چنین عقیدهای نداشتند. نویسندگان میخواستند حدیث را مدوّن سازند، از این رو احادیث متناقض را هم نقل کردهاند.<ref>صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، ج۴، ص ۲۸۴. به نقل از: مهریزی، مهدی، حدیث پژوهی، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۱۰۷.</ref> اصولیان، و برخی [[عالمان مشهور اخباری|اخباریان]]، ادعای [[تواتر]] کتب اربعه را نیز قبول ندارند.<ref>بهشتی، ابراهیم، اخباریگری، تاریخ و عقاید، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۲۱۶. و ۲۱۵.</ref> | ||
[[محمد حسین کاشف الغطاء]] (درگذشته ۱۳۷۳ق) معتقد است بهطور کل احادیث جعلی بیش از روایات صحیح است و نمیتوان بر کتب حدیث شیعه اطمینان کرد؛ و نیز در کتب اربعه که معتبرترین کتب حدیثی است صحیح و سقیم وجود دارد؛ چه از جهت متن و چه از ناحیه سند و چه هر دو.<ref>کاشف الغطاء، محمد حسین، الأرض والتربة الحسینیة (ترجمه فارسی: زمین و تربت حسینی)، ترجمه عزیزالله عطاردی، تهران، جهان نو، ۱۳۸۵ق، ص ۵۱.</ref> | [[محمد حسین کاشف الغطاء]] (درگذشته ۱۳۷۳ق) معتقد است بهطور کل احادیث جعلی بیش از روایات صحیح است و نمیتوان بر کتب حدیث شیعه اطمینان کرد؛ و نیز در کتب اربعه که معتبرترین کتب حدیثی است صحیح و سقیم وجود دارد؛ چه از جهت متن و چه از ناحیه سند و چه هر دو.<ref>کاشف الغطاء، محمد حسین، الأرض والتربة الحسینیة (ترجمه فارسی: زمین و تربت حسینی)، ترجمه عزیزالله عطاردی، تهران، جهان نو، ۱۳۸۵ق، ص ۵۱.</ref> | ||
خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
== الکافی == | == الکافی == | ||
الکافی نوشته محمد بن یعقوب کلینی، مشهور به [[کلینی]] از کتب اربعه و از معتبرترین [[کتب حدیثی شیعه]] است. کلینی در دوران غیبت صغری میزیسته و ولادت او در سال ۲۵۵ قمری و وفاتش سال ۳۲۹ است. | [[اعتبار کتاب کافی|الکافی]] نوشته محمد بن یعقوب کلینی، مشهور به [[کلینی]] از کتب اربعه و از معتبرترین [[کتب حدیثی شیعه]] است. کلینی در دوران غیبت صغری میزیسته و ولادت او در سال ۲۵۵ قمری و وفاتش سال ۳۲۹ است. کلینی برای نگارش این کتاب بیست سال وقت صرف کرد. مجموع روایات کافی ۱۶۱۹۹ حدیث میباشد که از این تعداد ۱۱۱۸ حدیث صحیح، ۱۱۱۸ حدیث موثق، ۳۲۲ قوی و حسن، ۹۴۸۷ حدیث ضعیف میباشد.<ref>مدیر شانه چی، کاظم، «کتب اربعه حدیث شیعه»، نامه آستان قدس، ۱۳۴۷ش، شماره ۳۸، ص۱۷۴ و ۱۸۰.</ref> | ||
کلینی در کتاب الکافی از شماری از مهمترین منابع مکتوب حدیثی امامیه بهره گرفته است. دو منبع مهم او: یک: کتاب [[المحاسن|المحاسنِ]] ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد بَرْقی، محدث و دانشمند ذو فنون بزرگ امامی در نیمه دوم قرن سوم قمری و دو: کتاب [[النوادر]] ابو جعفر احمد بن محمد بن عیسی اشعری (درگذشته پس از ۲۷۴ یا ۲۸۰ ق)، محدث و فقیه برجسته امامی از خاندان اشعریان قم، بوده است.<ref>انصاری، حسن، «[https://ansari.kateban.com/post/3226 دو منبع مهم الکافی]»، بررسیهای تاریخی، تاریخ درج مطلب: ۸ اردیبهشت ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۲ش.</ref> | کلینی در کتاب الکافی از شماری از مهمترین منابع مکتوب حدیثی امامیه بهره گرفته است. دو منبع مهم او: یک: کتاب [[المحاسن|المحاسنِ]] ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد بَرْقی، محدث و دانشمند ذو فنون بزرگ امامی در نیمه دوم قرن سوم قمری و دو: کتاب [[النوادر]] ابو جعفر احمد بن محمد بن عیسی اشعری (درگذشته پس از ۲۷۴ یا ۲۸۰ ق)، محدث و فقیه برجسته امامی از خاندان اشعریان قم، بوده است.<ref>انصاری، حسن، «[https://ansari.kateban.com/post/3226 دو منبع مهم الکافی]»، بررسیهای تاریخی، تاریخ درج مطلب: ۸ اردیبهشت ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۲ش.</ref> | ||
خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
== الاِستبصار == | == الاِستبصار == | ||
[[الااستبصار|اَلااِستِبصار]]، عنوان مجموعهای در حدیث از شیخ طوسی، چهارمین کتاب از کتب اربعه. نام کامل کتاب | [[الااستبصار|اَلااِستِبصار]]، عنوان مجموعهای در حدیث از شیخ طوسی، چهارمین کتاب از کتب اربعه. نام کامل کتاب الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار است. شیخ طوسی در بیان انگیزهٔ تألیف، در مقدمه چنین آورده است که پس از تألیف مجموعهٔ مفصل ''تهذیب الاحکام''، از او خواسته شد تا مجموعهای مختصرتر تهیه کند که تنها احادیث «مختلف» (ناهمخوان) در آن مقایسه شده باشند. وی نیز در پی این درخواست برآن شد تا اثری پدیدآورد که محل رجوع دانشوران و در عین حال راهنمای مناسبی برای مبتدیان باشد. از اینرو به تألیف ''الاستبصار'' همت گماشت. طوسی در این اثر علاوه بر اینکه احادیث مربوط به هر باب را در یکجا فراهم آورده، به نقد و بررسی سندی و محتواییِ آنها نیز عنایت داشته، و در باب باب آن پیشنهاد خود را برای رفع ناهمخوانی ظاهری میان احادیث، یا ترجیح گروهی از روایات بر گروهی دیگر ارائه کرده است. شیوههای جمع بین احادیث و رفع ناهمخوانیها که در فقه شیخ طوسی جایگاهی ویژه دارد، بهخصوص در کتاب ''الاستبصار'' او بازتاب یافته است.<ref>جمعی از نویسندگان، «الاستبصار»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ذیل مدخل.</ref> | ||
الاستبصار، شیوه متفاوتی از دستهبندی احادیث را تا دوره خودش نمایش میدهد. آنگونه که از معنی عنوان کامل آن (تأمل در اختلافات درونی اخبار) برمی آید، شیخ طوسی در الاستبصار تلاش میکند در عین گزارش و ارائه احادیث، آنها را تبیین و تفسیر نموده، تضاد احتمالی روایات را خنثی نماید. هدف مؤلف در این کتاب، تنها گزارش احادیث نیست، بلکه افزون بر این، شیخ میخواهد نشان دهد چگونه میتوان مطابق این اخبار به ظاهر متعارض، حکم فقه را تعیین نمود.<ref>گلیو، رابرت، «پیوند حدیث و فقه: مجموعههای رسمی اخبارِ امامیه»، ترجمه علی راد، آینه پژوهش، اردیبهشت ۱۳۸۹ش، شماره ۱۲۱، ص۴.</ref> این کتاب مشتمل بر ۵۵۱۱ (پنج هزار و پانصد و یازده) حدیث است.<ref>مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، بیجا، بینا، بیتا، ص۴۷۳.</ref> | الاستبصار، شیوه متفاوتی از دستهبندی احادیث را تا دوره خودش نمایش میدهد. آنگونه که از معنی عنوان کامل آن (تأمل در اختلافات درونی اخبار) برمی آید، شیخ طوسی در الاستبصار تلاش میکند در عین گزارش و ارائه احادیث، آنها را تبیین و تفسیر نموده، تضاد احتمالی روایات را خنثی نماید. هدف مؤلف در این کتاب، تنها گزارش احادیث نیست، بلکه افزون بر این، شیخ میخواهد نشان دهد چگونه میتوان مطابق این اخبار به ظاهر متعارض، حکم فقه را تعیین نمود.<ref>گلیو، رابرت، «پیوند حدیث و فقه: مجموعههای رسمی اخبارِ امامیه»، ترجمه علی راد، آینه پژوهش، اردیبهشت ۱۳۸۹ش، شماره ۱۲۱، ص۴.</ref> این کتاب مشتمل بر ۵۵۱۱ (پنج هزار و پانصد و یازده) حدیث است.<ref>مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، بیجا، بینا، بیتا، ص۴۷۳.</ref> |