۳۱۰
ویرایش
←مراتب تجرد
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
آیت الله جوادی آملی در کیفیت افزایش علم برای ملائکه بیانی دارند که نشان دهنده وجود مراتب مختلفی از تجرد برای ملائکه است: | آیت الله جوادی آملی در کیفیت افزایش علم برای ملائکه بیانی دارند که نشان دهنده وجود مراتب مختلفی از تجرد برای ملائکه است: | ||
«احتمال دارد چنان‌که روح انسان، در عین تجرد، بر اثر تعلق تدبیری به بدن، افزایش علم برایش ممکن است، فرشتگان نیز در عین تجرد نفسانی، چون مدبرات آسمان‌ها و زمین و به منزله ارواح آسمان‌ها و زمین هستند، راه برای فراگیری علوم جدید برای آنان نیز باز است و به بیان دیگر، احتمال دارد دست کم بعضی از فرشتگان از تجرد نفسی (در برابر تجرد عقلی) برخوردار باشند؛ یعنی همانند روح انسان، دارای قوه‌ای باشند که از طریق ابزار بدن (که عبارت از همان آسمان و زمین یا بدن خاص خود آنان است) به فعلیت می‌رسد.<ref>عبدالله، جوادی آملی، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، ج۳، ص۲۴۲</ref> | «احتمال دارد چنان‌که روح انسان، در عین تجرد، بر اثر تعلق تدبیری به بدن، افزایش علم برایش ممکن است، فرشتگان نیز در عین تجرد نفسانی، چون مدبرات آسمان‌ها و زمین و به منزله ارواح آسمان‌ها و زمین هستند، راه برای فراگیری علوم جدید برای آنان نیز باز است و به بیان دیگر، احتمال دارد دست کم بعضی از فرشتگان از تجرد نفسی (در برابر تجرد عقلی) برخوردار باشند؛ یعنی همانند روح انسان، دارای قوه‌ای باشند که از طریق ابزار بدن (که عبارت از همان آسمان و زمین یا بدن خاص خود آنان است) به فعلیت می‌رسد.<ref>عبدالله، جوادی آملی، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، ج۳، ص۲۴۲</ref> | ||
ذکر دو نکته در این زمینه: | |||
#آنچه از افزایش و کاهش مصون است موجود مجرد و عقلی است که از هر گونه قوه، منزه است و تطبیق آن بر هر فرشته‌ای نیازمند به برهان است. | |||
#تکامل، منحصر در موجود مرکب از نفس و بدن نیست، بلکه معیار تکامل پذیری، همراهی قوه و عدم تجرد تام عقلی است، هر چند آن موجود دارای بدن نباشد.»<ref>عبدالله، جوادی آملی، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، ج۳، ص۲۴۲</ref> | |||
آیت الله جوادی آملی در جای دیگری می‌گویند: «فرشتگان درجاتی دارند: و ما منا الا له مقام معلوم، برخی از آنان در عالم تجرد تام و برخی در علم مثال و گروه سومی در عالم ماده و مسیطر بر زمین زمینیان هستند.»<ref>همان، ص۲۷۹</ref> | |||
پس فرشتگان از نگاه فلاسفه دارای مراتبی هستند که در بعض مراتب، آثار مادّه را با خود دارند. به عقیده برخی از علما، تنزل فرشتگان در شب قدر مختص به گروهی از آن هاست که تجرّد تام ندارند؛ بلکه آثار مادّه را به همراه دارند. آیت الله مصباح یزدی (ره) در این باره می‌گویند: | |||
«دسته‌ای از ملائکه، در قرآن به نام «عالین»، نامیده شده‌اند. وقتی شیطان بر آدم سجده نکرد، به او گفتند: «أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعالِینَ»؛ آیا تو از روی استکبار سجده نکردی یا اینکه از فرشتگان عالین بودی، که [مأمور به سجده نبودند؟] در روایتی نقل شده است که «عالین»؛ دسته‌ای از ملائکه مقرّب و ممتاز و عالی‌رتبه‌ای هستند که جز مقام ربوبی، به هیچ چیز دیگری توجّه ندارند. این فرشتگان به اینکه انسان خلق و به او مقام داده شده، توجهی نداشتند و تنها به مقام ربوبی توجه داشته و او را عبادت می‌کردند. از همین رو از سجده به آدم، مستثنا شده بودند. در برخی روایات این فرشتگان به نام «مُهَیمین»؛ نیز نامیده شده‌اند. به نظر می‌رسد که در شب قدر فرشتگان عالین نازل نمی‌شوند و فرشتگانی که مأموریت اجرایی دارند، به همراه روح، که گویا فرمانده ملائکه و بزرگ‌ترین آن‌ها به حساب می‌آید، در شب قدر نازل می‌شوند.»<ref>سخنان حضرت آیت اللّه علامه مصباح یزدی (دامت برکاته) در دفتر مقام معظم رهبری است که در تاریخ ۲۰/۰۶/۸۷ مطابق با شب دهم ماه مبارک؛ رمضان ۱۴۲۹</ref> | |||
«دسته‌ای از ملائکه، در قرآن به نام «عالین»، نامیده شده‌اند. وقتی شیطان بر آدم سجده نکرد، به او گفتند: «أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعالِینَ»؛ آیا تو از روی استکبار سجده نکردی یا اینکه از فرشتگان عالین بودی، که مأمور به سجده نبودند؟ در روایتی نقل شده است که «عالین»؛ دسته‌ای از ملائکه مقرّب و ممتاز و عالی‌رتبه‌ای هستند که جز مقام ربوبی، به هیچ چیز دیگری توجّه ندارند. این فرشتگان به اینکه انسان خلق و به او مقام داده شده، توجهی نداشتند و تنها به مقام ربوبی توجه داشته و او را عبادت می‌کردند. از همین رو از سجده به آدم، مستثنا شده بودند. در برخی روایات این فرشتگان به نام «مُهَیمین»؛ نیز نامیده شده‌اند. به نظر می‌رسد که در شب قدر فرشتگان عالین نازل نمی‌شوند و فرشتگانی که مأموریت اجرایی دارند، به همراه روح، که گویا فرمانده ملائکه و بزرگ‌ترین آن‌ها به حساب می‌آید، در شب قدر نازل می‌شوند.»<ref>سخنان حضرت آیت اللّه علامه مصباح یزدی (دامت برکاته) در دفتر مقام معظم رهبری است که در تاریخ ۲۰/۰۶/۸۷ مطابق با شب دهم ماه مبارک؛ رمضان ۱۴۲۹</ref> | |||
اما بعضی دیگر از محققان پرسش حاضر را به این صورت پاسخ گفته‌اند که نزول فرشتگان به معنای مادّی آن یعنی نزول از مکان بالاتر به مکان پایین نیست؛ بلکه همچون آنچه در مورد نزول قرآن گفته می‌شود به معنای تنزل از مراتب معنوی است<ref>ر. ک. http://www.erfan.ir/farsi/36434.html</ref> که اینجا هم بحث مفصلی است در اینکه آیا خود ملائکه تنزل می‌کنند یا معارف را تنزل می‌دهند و به هر صورت این تنزل، مادی نیست تا با زمان و مکان تطبیق داده شود. | اما بعضی دیگر از محققان پرسش حاضر را به این صورت پاسخ گفته‌اند که نزول فرشتگان به معنای مادّی آن یعنی نزول از مکان بالاتر به مکان پایین نیست؛ بلکه همچون آنچه در مورد نزول قرآن گفته می‌شود به معنای تنزل از مراتب معنوی است<ref>ر. ک. http://www.erfan.ir/farsi/36434.html</ref> که اینجا هم بحث مفصلی است در اینکه آیا خود ملائکه تنزل می‌کنند یا معارف را تنزل می‌دهند و به هر صورت این تنزل، مادی نیست تا با زمان و مکان تطبیق داده شود. | ||
خلاصه اینکه با نسبت سنجی بین ما و موجودات زمانی و امور عالی چه فرشتگان چه خود خداوند می‌توان زمان و مکان را به کار برد؛ مثلاً می‌گوییم خداوند دیروز به من در بیابان لطف کرد. یا فرشته رقیب دیروز در فلان مجلس اعمال من را ضبط کرد. اگر هم ملائکه مجرد باشند، چنین جملاتی صحیح است و معنایش الزاماً زمانمند و مکانمند بودن خدا یا ملک نیست. | |||
== منابع == | == منابع == | ||