وجوه وثاقت حدیث

نسخهٔ تاریخ ‏۸ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۴۹ توسط Fabbasi (بحث | مشارکت‌ها)
سؤال

وجوه وثاقت حديث در نزد شيعه، چيست؟

مسند بودن حدیث از نظر سند؛ ثقه بودن تمام راویان؛ معارض نبودن محتوای حدیث با قرآن، دیگر روایات، ضروریات عقل و اجماع علما، از جمله معیارهای قابل استناد بودن حدیث می‌باشد که از آن به وجوه وثاقت حدیث نیز یاد می‌شود.

ملاك وثاقت حديث

از نظر سند

حديث صحيح: حديثي است كه سلسله سند آن به معصوم(ع) متّصل باشد و ناقل آن در تمام طبقات، شيعة اثني عشري، ضابط و عادل باشد.[۱]

حديث حسن: حديثي است كه سلسله سند آن متصل به معصوم(ع) باشد و راويان آن شيعه و مورد ستايش (نه در حد عدالت) باشند و مذمت هم نشده باشد.[۲]

حديث موثق: حديثي است كه سند آن متصل به معصوم(ع) باشد؛ اما همه يا بعضي از راويان آن غير دوازده امامي باشد که در کتاب‌های رجال به ثقه بودن آنها تصريح شده است.[۳]

حديث ضعيف:حديثي است كه هيچ كدام از شرايط (صحيح، حسن و موثق) را ندارد.[۴]

از نظر متن

عدم مخالفت با قرآن: اگر مضمون و محتوي حديث، برخلاف نص يا ظاهر قرآن باشد، مورد قبول علماء شيعه قرار نمي‌گيرد. از رسول خدا(ص) روايت شده است: اي مردم! آن‌چه از من به شما رسيده در صورت موافقت با كتاب خدا، گفته‌ من است، و آن چه را كه مخالف با قرآن باشد، من نگفته‌ام.» [۵]

عدم مخافت باسنت قطعي: حديث، نبايد با سنّت قطعي رسول الله(ص) و ائمه(ع) و خبر متواتر، مخالف باشد. امام باقر(ع) فرمود: «حديثي را كه از ما به شما برسد اگر با قرآن و سنّت رسول الله موافق نباشد؛ تصديق نكنيد.» [۶]

عدم مخالفت با عقل: هر حديثي كه با بديهيات عقل مخالف باشد، صدور آن از معصوم مورد اشكال است. مانند احاديثي در باره قابل رؤيت بودن خدا، جبر و اختيار، نقض عصمت پیامبران الهی، و ... که باید کنار گذاشته شود.

عدم مخالفت با ضرورت و اجماع: اجماع اتفاق نظر جميع فقهاء را در يك امر شرعي ‌گويند و ملاك حجيت آن، كشف آن از قول معصوم(ع) مي‌باشد. طبق روایات اسلامی، زماني كه به سر حديثي اختلاف پيدا شد؛ آن حديثي مورد قبول قرار می‌گیرد که بر آن اتفاق نظر وجود داند و هيچ شکي در آن حدیث نيست.[۷]

یادگیری و تدریس علم رجال در بين علماء، نشانة اهميت زياد به حديث است؛ از امام صادق(ع) نقل شده است که فهميدن يك حديث، از نقل هزار حديث بهتر است. [۸] از همین‌رو قبل از هر چيز، حديث را باید از جهت ادبيات عرب، علم لغت، عموم و خصوص، اطلاق و تقييد، مجمل و مبين، ظهور و دلالت الفاظ، حقيقت و مجاز و ... مورد بحث قرار داد تا احاديث صحيح را از جعلي جدا شود.

منابع

  1. قرباني لاهيجي، زين العابدين، علم حديث، قم، انصاريان، چاپ اول، 1370، ص111.
  2. عاملی، زين الدين بن علي، الرعاية في علم الدراية، قم، مكتبة آيت الله مرعشي نجفي، چاپ اول، 1413ق، ص81. کلباسی، ابو الهدی، سماء المقال في علم الرجالقم، مؤسسة ولي العصر (ع) للدراسات الإسلامية، چاپ اول، 1419ق، ج2، ص429.
  3. ؛ قرباني لاهيجي، زين العابدين، علم حديث، قم، انصاريان، چاپ اول، 1370، ص111.
  4. زين الدين بن علي بن احمد العاملي، الرعاية في علم الدراية، قم، مكتبة آيت الله مرعشي نجفي، چاپ اول، 1413ق، ص200ـ49؛ امين، سيد محمد، روايت و درايت، ص125ـ94؛ قرباني لاهيجي، زين العابدين، علم حديث، قم، انصاريان، چاپ اول، 1370، ص111.
  5. حرّ عاملي، محمد، وسائل‌الشيعه، تهران، مكتبة الاسلاميه، چاپ هفتم، 1372، ج18، ص15 و 79: «أيها الناس ما جائكم عنّي يُوافِق كتابَ الله فأنا قلتُه و ما جائكم يُخالِف كتابَ الله فلم أقلْه»
  6. حرّ عاملي، محمد، وسائل‌الشيعه، تهران، مكتبة الاسلاميه، چاپ هفتم، 1372، ج18، ص89، ح48: «لا تصدّق علينا إلاّ ما وافَقَ كتابَ الله و سنّةَ نبيِّه».
  7. حرّ عاملي، محمد، وسائل‌الشيعه، تهران، مكتبة الاسلاميه، چاپ هفتم، 1372، ج18، ص88، ح43: «إذا اختلف أحاديثُنا عليكم، فخذوا بما اجتمعتْ عليه شيعتُنا فإنّه لا ريبَ فيه».
  8. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة وفاء، چاپ دوم، 1403هـ ، ج2، ص184: «حديثٌ تَدْريهِ خيرٌ مِنْ ألْفٍ تَرْويه».