نماز جماعت: تفاوت میان نسخه‌ها

در قرآن آیاتی هست که مشروعیت و استحباب نماز جماعت را ثابت می‌کند. در روایات اسلامی فضیلت‌هایی برای نماز جماعت برشمرده‌ شده است؛ از جمله چندین برابر بودن ثواب نماز جماعت نسبت به نماز فرادی. روایاتی مبنی بر مکروه‌بودن عدم شرکت در نماز جماعت آمده است.

[[پرونده:نماز جماعت مرعشی.jpg|بندانگشتی|تصویری از نماز جماعت در حرم حضرت معصومه(س) به امامت آیت‌الله مرعشی نجفی]]

== وجوب و استحباب ==

برای ادای [[نمازهای واجب روزانه]] برگزاری نماز به‌صورت دسته‌جمعی مستحب دانسته شده است. [[نماز جمعه]]، نماز عید فطر و [[نماز عید قربان]]، در صورت تحقق شرایط آنها، واجب است به جماعت برگزار شوند. در نمازهای مستحب، به جز [[نمازِ استسقاء]]، برگزاری نماز به جماعت حرام است.<ref>جمعی از نویسندگان، «اسلام»، بخش «نماز جماعت»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج ۳، ذیل مدخل.</ref>

با استناد به آیات [[قرآن]]<ref>سورهٔ نساء، آیهٔ ۱۰۲، سورهٔ بقره، آیهٔ ۴۳.</ref>، احادیث متواتر و [[سنت پیامبر(ص)]]، [[اهل بیت(ع)]] و [[صحابه]] مشروعیت نماز جماعت در نمازهای واجب روزانه اثبات شده است. برخی مشروعیت آن را از ضروریات دین دانسته‌اند. به گفتهٔ برخی فقها، از پاره‌ای احادیث بر می‌آید که نماز از آغاز به‌صورت جماعت تشریع شده است.<ref>رحمان ستایش، محمدکاظم، «نماز جماعت» دانشنامهٔ جهان اسلام، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، ج ۱۰، ذیل مدخل.</ref>

مستحب است نمازهای یومیه را با جماعت بخوانند. خواندن نماز صبح، مغرب و عشاء به جماعت، خصوصاً برای همسایهٔ مسجد و کسی که صدای اذان مسجد را می‌شنود، بیشتر سفارش شده است. مستحب است سایر نمازهای واجب را به جماعت بخوانند؛ ولی مشروعیت جماعت در نماز طواف و نماز آیات، در غیر خسوف و کسوف، ثابت نیست.<ref>[https://www.sistani.org/persian/book/50/62/ «نماز جماعت»، توضیح المسائل]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>

 

در میان [[اهل‌سنت]]، حنبلیان و برخی از حنفیان نماز جماعت را واجب عینی دانسته‌اند. بیشتر فقهای اهل‌سنت خواندن تمامی نمازهای مستحب را به جماعت مجاز می‌دانند. به نظر مشهور فقهای امامیه، [[نماز عید فطر]] و نماز عید قربان در صورت وجود همهٔ شرایط وجوب، از جمله حضور امام‌ معصوم، باید به جماعت خوانده شوند.<ref>رحمان ستایش، «نماز جماعت»، ج ۱۰، ذیل مدخل.</ref>  

 

در فضیلت نماز جماعت احادیث فراوانی در کتابهای فریقین (شیعه و سنی) ذکر شده‌است.<ref>جمعی از نویسندگان، «اسلام»، بخش «نماز جماعت»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref>

 

نماز جماعت را اولین سنگ بنای عمل جمعی مسلمانان می‌دانند. اهمیت نماز جماعت در شریعت مقدس اسلام به حدی است که هنگام رودررویی دو لشکر با هم در جنگ و در شرایط مشکل نیز تأکید شده به جماعت خوانده شود.<ref>منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه و تقریر محمود صلواتی، تهران، سرایی، ۱۳۷۹، ج۱، ص۱۹۱.</ref>

نماز جماعت علاوه بر آثار عبادی و اخلاقی، یعنی اظهار اخلاص بیشتر، بروز و ظهور همگانی عبادت خدا، همیاری برای انجام دادن کارهای نیک و دوری از گناهان، فواید سیاسی و اجتماعی بسیاری دارد؛ از جمله هویت‌یافتن جامعه اسلامی، آگاهی بیشتر مردم از یکدیگر، ایجاد الفت و ارتباط بین مسلمانان و تحقق برادری دینی در میان مردم.<ref>رحمان ستایش، محمدکاظم، «نماز جماعت» دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱۰، ذیل مدخل.</ref>

بنابر روایات متعدد [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، فضیلت نماز جماعت چندین برابر نماز فُرادی است. محدّثان اهل سنت و شیعه از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند که هر رکعت نماز جماعت، بیست و پنج برابر نماز فرادی پاداش دارد. در برخی احادیثِ اهل سنّت این فضیلت بیست و هفت برابر و در برخی دیگر بیست و چند برابر نقل شده است. برخی احادیث، حضور نیافتن در نماز جماعت را، جز در موارد خاص، مکروه دانسته‌اند.<ref>رحمان ستایش، محمدکاظم، «نماز جماعت» دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱۰، ذیل مدخل.</ref>

از پیامبر(ص) روایت است هر که نمازهای پنج‌گانه را با جماعت بخواند، به او گمان نیک برید.<ref>ری شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، سازمان چاپ و نشر دار الحدیث، ۱۳۷۶، ج۶، ص۳۲۸.</ref>

== شرایط امام جماعت ==

امام جماعت باید بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، عادل، و حلال‌زاده باشد؛ و نماز را به‌طور صحیح بخواند. و نیز اگر مأموم مرد است امام او هم باید مرد باشد. عدالت امام جماعت این است که واجبات انجام دهد، و محرمات را ترک کند و نشانه آن حسن ظاهر است، اگر انسان اطلاع از خلاف آن نداشته باشد.<ref>[https://www.sistani.org/persian/book/50/62/ «نماز جماعت»، توضیح المسائل]، سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی.</ref>

اگر امام جماعت با امامت خود دنبال امر دنیوی مانند کسب نام و نشان یا به‌دست آوردن حقوق ماهیانه برای امامت جماعت باشد به‌گونه‌ای که این قصد، در نیت قربت او مؤثر باشد، نماز او باطل می‌شود؛ زیرا نماز در این حالت با ضمیمه قصد غیر الهی انجام شده است. اما اگر چیزی را قصد کند که تأثیر منفی در قصد قربت نداشته باشد مثل اینکه قصدش جمع کردن مردم برای نماز و تشویق آنان از طریق جماعت یا احیای مسجد متروک و غیره باشد، اشکال ندارد.<ref>مدرسی، سید محمد تقی، احکام عبادات، قم، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱، ص۳۷۹.</ref>

'''شرایط نماز جماعت'''

* نبودن حایل.

* جلوتر نایستادن مأموم از امام.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=27263 نماز جماعت]، سایت آیت الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref>

در نماز فرادی نمازگزار حمد و سورهٔ نماز را خودش می‌خواند. در نماز جماعت، حمد و سوره را امام جماعت قرائت می‌کند و افرادی که به او اقتدا کرده‌اند به قرائت او گوش می‌دهند. مأموم (اقتداکنندهٔ به امام جماعت) خود حمد و سوره را نمی‌خوانند، ولی سایر ذکرهای نماز را می‌خوانند. مأموم در نماز جماعت نباید پیش از امام تکبیرة الاحرام بگوید بلکه بنابر احتیاط واجب بعد از تمام شدن تکبیرِ امام، آن را بگوید و باید پیش از امام به رکوع و سجده نرود و احتیاط آن است که مأموم پیش از امام سلام ندهد؛ ولی گفتن ذکرهای دیگر نماز پیش از امام جماعت اشکالی ندارد اگرچه احتیاط مستحب آن است که آنها را نیز پیش از امام نگوید.<ref>منتظری، حسینعلی، معارف و احکام نوجوان، تهران، تفکر، سرایی، ۱۳۸۲، ص۲۶۷.</ref>

# امام جماعت در وسط صف بایستد و اهل علم و کمال و تقوی در صف اول قرار گیرند.

# صف‌های نماز جماعت منظم باشد و بین کسانی که در یک صف ایستاده‌اند فاصله نباشد و شانه‌های آنها در ردیف همدیگر باشد.

# پس از گفتن «قد قامت الصلاة» مأمومین برخیزند.

# امام جماعت حال فردی را که از همه ضعیفتر است رعایت نماید و عجله نکند تا افراد ضعیف و ناتوان به او برسند و همچنین قنوت و رکوع و سجود را طول ندهد مگر این که بداند همه نمازگزاران به این امر تمایل دارند.

# امام جماعت در حمد و سوره و ذکرهایی که بلند می‌خواند، به قدری صدای خود را بلند کند که مأمومین آن ذکرها را بشنوند ولی بیش از اندازه معمول نباید صدایش را بلند نماید.

# هنگام رکوع اگر امام جماعت متوجه شد فردی تازه رسیده است و می‌خواهد اقتدا نماید رکوع را دوبرابر همیشه طول دهد و سپس سر از رکوع بردارد.<ref>منتظری، حسینعلی، معارف و احکام نوجوان، تهران، تفکر، سرایی، ۱۳۸۲، ص۲۶۷ و ۲۶۸.</ref>

=== مکروهات نماز جماعت ===

* اگر در صف‌های جماعت جا باشد، مکروه است انسان تنها بایستد. ‏

* مسافری که نماز ظهر و عصر و عشا را دو رکعت می‌خواند مکروه است در این نمازها به کسی که مسافر نیست اقتدا کند و کسی که مسافر نیست مکروه است در این نمازها به مسافر اقتدا نماید. ‏<ref>خمینی، روح‌الله، رساله توضیح المسائل، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، تهران، ۱۳۹۱، ص۳۰۴.</ref>

<gallery heights="150px" mode="packed" style="">

پرونده:طالقانی.jpg|نماز جماعت به امامت آیت الله طالقانی

پرونده:نماز جماعت در قطر.jpg|نماز جماعت در حاشیه یکی از بازی‌های جام جهانی فوتبال در قطر

پرونده:بروجردی نماز جماعت.jpg|نماز جماعت با امامت آیت الله بروجردی