نقش مردم در نظام ولایت فقیه: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۶: خط ۶:
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}


امروزه در فلسفه‌های سیاسی نوع تلقی از نقش مردم در حکومت‌ها و نظریه‌های سیاسی در تعیین نوع حکومت‌ها نقش اساسی و تعیین‌کننده دارد. این نقش و دخالت مردم در حکومت‌ها از دو جنبه و جهت قابل بررسی است: یکی از جهت مشروعیّت و حقانیّت حکومت و حاکمان و دیگری از جهت مقبولیّت.


از دیدگاه اسلام اصل اوّلی عدم ولایت کسی بر دیگری است و خروج از این اصل نیازمند دلیل است. بر اساس اعتقاد توحیدی، خداوند ربّ و صاحب اختیار هستی و انسان‌هاست و او تکویناً و تشریعاً بر همه عالم و آدم ولایت دارد و ولایت دیگران باید مستند به اذن و اراده الهی باشد و الّا مشروعیت نخواهد داشت؛ بنابراین «از دیدگاه اسلام منبع ذاتی مشروعیت و حقانیّت، اعتبار خداوند متعال است، زیرا که حاکمیت مطلق عالم و آدم از آن اوست و اقتدار و سیادت ذاتاً به او اختصاص دارد و توحید در خالقیّت و ربویّت و توحید در قانونگذاری و حاکمیت عقلاً و نقلاً برای او ثابت شده است و آنگاه از آن اصل اولی با دلیل خارج می‌شویم که ثابت کند حق حاکمیت از ناحیه خداوند به دیگران تفویض می‌گردد.»<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، حکومت و مشروعیت، کتاب نقد، شماره ۷، ص۱۱۸</ref>
==حکومت و جایگاه مردم==
در فلسفه‌های سیاسی، نوع تلقی از نقش مردم در حکومت‌ها و نظریه‌های سیاسی در تعیین نوع حکومت‌ها نقش اساسی و تعیین‌کننده دارد. نقش و دخالت مردم در حکومت‌ها از دو جنبه و جهت قابل بررسی است:
* از جهت مشروعیت حقانیت حکومت و حاکمان: انواع مختلفی از حکومت و حاکمان در جوامع انسانی متصور است. در برخی از حکومت‌ها و حاکمان، مشروعیت وابسته به تایید مردمی است و در برخی دیگر، حکومت و حاکم مشروعیت خود را از راه دیگری کسب می‌کند.
* از جهت مقبولیت: برخی از حکومت‌ها و حاکمان دارای مقبولیت مردمی هستند و یا به دنبال کسب این مقبولیت‌اند و در پاره ای دیگر، نه حکومت و نه حاکم ارزشی برای مقبولیت مردمی قائل نیستند.


به نظر همه مسلمانان مشروعیّت حکومت رسول‌الله از سوی خداوند متعال بوده است یعنی این حق را خداوند به آن حضرت اعطا فرموده بود. و در خصوص مشروعیّت حکومت امامان معصوم(ع) اعتقاد شیعه بر آن است که حکومت آنها با نصب الهی است یعنی خداوند متعال حق حکومت به آنان واگذار کرده و پیامبر(ص) واسطه در تبلیغ این مسئله بوده‌اند.
==مشروعیت حکومت از دیدگاه اسلام==


در عصر غیبت نیز اغلب فقهای شیعه بر این عقیده‌اند که در زمان غیبت، فقیه حق حاکمیت دارد و حکومت از سوی خدا به وسیله امامان معصوم(ع) به فقها واگذار شده است؛ بنابراین در زمان غیبت نیز مشروعیت حکومت از سوی خداست و مردم هیچ نقشی در مشروعیت حکومت ندارند.
در نقش مردم در مشروعیت از دیدگاه اسلام، بر اساس اعتقاد توحیدی، خداوند رب و صاحب اختیار انسان‌هاست و او تکویناً و تشریعاً بر همه عالم و آدم ولایت دارد. در این نظام، ولایت دیگران باید مستند به اذن و اراده الهی باشد و الّا مشروعیت نخواهد داشت.
 
از دیدگاه اسلام منبع ذاتی مشروعیت و حقانیت حکومت، اعتبار خداوند است، زیرا که حاکمیت مطلق عالم و آدم از آن اوست و اقتدار و سیادت ذاتاً به او اختصاص دارد. توحید در خالقیت و ربوبیت و توحید در قانون‌گذاری و حاکمیت، عقلاً و نقلاً برای او ثابت شده است. ولایت و حاکمیت بر دیگران، تنها در صورت تایید الهی به دیگران واگذار می‌شود.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، حکومت و مشروعیت، کتاب نقد، شماره ۷، ص۱۱۸</ref>
 
===مشروعیت حکومت پیامبر(ص) و امامان(ع)===
در اسلام مشروعیت حکومت پیامبر(ص) از سوی خداوند بوده است، یعنی این حق را خداوند به وی اعطا فرموده بود. در خصوص مشروعیّت حکومت امامان معصوم(ع) اعتقاد شیعه بر آن است که حکومت آنها با نصب الهی است یعنی خداوند متعال حق حکومت به آنان واگذار کرده و پیامبر(ص) واسطه در تبلیغ این مسئله بوده‌اند.
===مشروعیت حکومت ولایت فقیه===
در عصر غیبت نیز اغلب فقهای شیعه بر این عقیده‌اند که در زمان غیبت، فقیهان، حق حاکمیت دارند و حکومت از سوی خدا به وسیله امامان معصوم(ع) به فقها واگذار شده است؛ بنابراین در زمان غیبت نیز مشروعیت حکومت از سوی خداست و مردم هیچ نقشی در مشروعیت حکومت ندارند.


نقش اصلی و کلیدی مردم در مرحله تحقق حکومت ولایی می‌باشد چون بدون مردم و استقبال و خواست آنها و مشارکت همه‌جانبه مردم حکومت تحقق نمی‌یابد اگر چه حاکم شخصی مانند علی بن ابیطالب باشد چنان‌چه امام شرط ایجاد حکومت خود را در گرو حضور مردم می‌داند. «لولا حضور الحاضر و قیام الحجّه بوجود الناصر…»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳</ref>
نقش اصلی و کلیدی مردم در مرحله تحقق حکومت ولایی می‌باشد چون بدون مردم و استقبال و خواست آنها و مشارکت همه‌جانبه مردم حکومت تحقق نمی‌یابد اگر چه حاکم شخصی مانند علی بن ابیطالب باشد چنان‌چه امام شرط ایجاد حکومت خود را در گرو حضور مردم می‌داند. «لولا حضور الحاضر و قیام الحجّه بوجود الناصر…»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳</ref>
۷٬۲۳۰

ویرایش