نبودن جزئیات نماز در قرآن
چرا تفصیل نماز در قرآن نیامده است؟
قرآن، کتاب هدایت و تربیت معنوی بشر است و کلیات هدایت در آن آمده است و خداوند جزییات احکام را به پیامبر اسلام سپرده است.
تفاوت آیات اعتقادی و آیات مربوط به احکام شرعی
آیات قرآن در دسته بندی بین احکام شرعی مثل نماز، و بین دیگر آیات مثل آیات اعتقادی، تاریخی و غیره، دو دسته هستند. در آیات مربوط به احکام شرعی خداوند در قرآن فقط به بیان اصل آن احکام اشاره می‌کند و مثلا می‌فرماید نماز و روزه بر شما واجب است، اما تفصیل، کیفیت و تبیین آن را به پیامبر سپرده است تا خارج از چارچوب قرآن برای مردم بیان کند. پس از پیامبر نیز، امامان معصوم وظیفه تبیین و تشریح احکام شرعی از قرآن را به عهده دارند:
پیامبر روشنگر و تبیینگر آیات قرآن
خداوند در قرآن پیامبر اکرم(ص) را مبیِّن و روشنگر قرآن معرفی کرده‌است که باید احکام و آیات قرآن را برای مردم تشریح و تبیین نماید:
- :﴿وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ؛ و قرآن را [هم] به سوی تو نازل کردیم به خاطر اینکه برای مردم آنچه را که برای [هدایتشان] به سویشان نازل شده بیان کنی﴾(نحل:۴۴)
علامه طباطبایی در ذیل این آیه می‌نویسد: جمله «لتبین» غایت است برای انزال و مراد از «تفکر» تفکر در ذکر است، تا به این وسیله بفهمند که ذکر حق است و بنا بر این تقدیر معنای آیه چنین می‌شود: ما بسویت ذکر، یعنی قرآن را فرستادیم تا برای همه مردم آنچه را که در این ذکر برای‌شان نازل شده و آنچه این ذکر از اصول معارف و احکام و شرایع و تاریخ احوال امت‌های گذشته و آنچه از سنت خدا بر آنان جریان یافته را دربردارد، بیان کنی و دیگر برای این امید بود که در ذکر، تفکر کنند، تا باشد که به حقانیت و از طرف خدا بودن آن واقف گردند یا برای اینکه در آنچه برای‌شان بیان می‌کنی، تفکر کنند.[۱]
- :﴿هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ؛ اوست خدایی که میان عرب امّی (یعنی قومی که خواندن و نوشتن نمی‌دانستند) پیغمبری بزرگوار از همان مردم برانگیخت که بر آنان آیات وحی خدا تلاوت می‌کند و آنها را (از لوث جهل و اخلاق زشت) پاک می‌سازد و شریعت و احکام کتاب سماوی و حکمت الهی می‌آموزد﴾(جمعه:۲)
این آیه می‌گوید یکی از وظایف و مسؤولیت‌های پیامبر(ص) تعلیم کتاب و حکمت است. بنابراین قرآن کتابی است که نیاز به تعلیم دارد و این‌طور نیست، هر کسی بتواند قرآن را بفهمد و مطالب و احکام آن را درک کند.
- :﴿وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا؛ آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید (و اجرا کنید)، و از آنچه نهی کرده خودداری نمایید﴾(حشر:۷)
قرآن دستور می‌دهد که باید از دستورات پیامبر اطاعت کرد. قرآن کتاب هدایت و تربیت انسان است و کلیات هدایت در آن آمده است. از این رو خداوند جزییات احکام را به پیامبر اسلام سپرده است.
قرآن و رسول خدا(ص) مکمّل یکدیگرند؛ با نبود هر یک، امر تبلیغ و رسالت کامل نمی‌شود. از حکمت‌های وجود ائمه(ع) بعد از رسول اکرم(ص) نیز همین است.
امام صادق(ع) فرمودند: «إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نَزَلَتْ عَلَيْهِ اَلصَّلاَةُ وَ لَمْ يُسَمِّ اَللَّهُ لَهُمْ ثَلاَثاً وَ لاَ أَرْبَعاً حَتَّى كَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ هُوَ اَلَّذِي فَسَّرَ ذَلِكَ لَهُمْ؛ آیه نماز بر رسول الله نازل شد ولی رکعات آن که سه رکعت یا چهار رکعت نازل نشد و تعیین رکعات و تفسیر نماز را به عهده رسول الله گذاشتند»[۲]