|
|
خط ۱۶: |
خط ۱۶: |
|
| |
|
| ==نگاه عمومی به مخاطبین== | | ==نگاه عمومی به مخاطبین== |
| پاسخی که نسبت به هر دو اشکال از سوی شارحان نهج البلاغه و به ویژه این نامه مطرح شده این است که؛ قصد و انگیزه حضرت امیر –(ع)- از نگارش این نامه صرفاً این نبوده که وصیت و مواعظی را به فرزند خود امام حسن –(ع)- بنمایند، بلکه هدف اصلی و اساسی ایشان آن است که عموم مردم از آن نامه استفاده کنند.<ref>عزالدین ابوحامد، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۳۳۷، ج۱۶، ص۶۶.</ref>
| | به گفته شارحان امام علی(ع) در نامه ۳۱ نهجالبلاغه اگرچه امام حسن(ع) را مخاطب قرار داده، ولی هدف او مخاطب قرار دادن همه انسانها است. به باور آنان، امام علی(ع) خواسته است عموم مردم از این نامه استفاده ببرند.<ref>عزالدین ابوحامد، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۳۳۷، ج۱۶، ص۶۶.</ref> |
|
| |
|
| اینگونه سخن گفتن که در ابتدا موقعیت وصیت کننده را معین میکند، سپس موقعیت وصیت شونده را تبیین مینماید، این معنا را میرساند که من به عنوان امام معصوم، برای معصوم دیگری وصیت نمیکنم، بلکه فقط به عنوان پدری پیر که عمری را سپری کرده و مُشرف به مرگ است و با معلومات و تجربیات فراوان از زندگانی خود و گذشتگان، برای مخاطبی وصیت میکند که هنوز همه مشکلات زندگی را درک نکرده و مصائب فراوان دیگری بر سر راه اوست که باید با آنها دست و پنجه نرم کند. اگر حضرت علی –(ع)- میفرمود: این وصیت از جانب من (که امامی معصوم هستم) به فرزندم (که او نیز معصوم است)، میباشد، دیگران انگیزهای برای گوش سپردن به چنین وصیتی نداشتند؛ چرا که میگفتند، صحبتی بین دو امام معصوم رد و بدل شده و به ما ربطی ندارد. پس حضرت خود را تنزل میدهند و در موقعیتی خاص فرض میکند و در قالب گفتگویی که بین پدری پیر و پسر جوان او انجام گرفته است، سخن میگویند تا همه جوانهای دیگر نیز بتوانند از این وصیت استفاده کنند.<ref>مصباح یزدی، محمدتقی، پند حاوید، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم، ۱۳۸۰، ص۱۷.</ref> چه بسا بتوان گفت که این نامه، مکاتبهای نمادین بین یک پدر با تجربه و سرد و گرم دوران چشیده، با فرزندی کم تجربه و نیازمند راهنمایی است.
| | در این نامه ابتدا موقعیت وصیتکننده و پس از آن موقعیت وصیتشونده بیان شده است. از این مطلب استفاده شده که امام علی(ع) به عنوان امامی معصوم برای معصومی دیگر نامه ننوشته است. چه اینکه اگر اینگونه میبود مردم رغبتی به خواندن آن نداشتند و نامه مربوط به دو معصوم میدانستند.<ref>مصباح یزدی، محمدتقی، پند حاوید، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم، ۱۳۸۰، ص۱۷.</ref> به باور برخی، این نامه مکاتبهای نمادین بین یک پدر باتجربه با فرزندی کمترجمه و نیازمند راهنمایی است. |
|
| |
|
| البته همانگونه که اشاره شد بنابر برخی نقلها مخاطب نامه محمد بن حنفیه است و از آنجا که ایشان صاحب مقام عصمت نبوده، از این رو سؤال و اشکال مطرح شده به خودی خود منتفی خواهد شد.
| | اگر نقلی که مخاطب نامه را محمد بن حنفیه معرف کرده بپذیریم، این اشکال از ابتدا وارد نیست. |
|
| |
|
| به هر حال این روایت بهطور فراوان در منابع حدیثی گوناگون نقل شده و با توجه به مضامین بلند و عمیق آن و نیز اسناد قابل قبول، میتوان نسبت به صدور آن از سوی حضرت امیر –(ع)- اطمینان حاصل کرد و اشکالات مطرح شده را نیز یا با توضیحاتی که ذکر شد مرتفع نمود یا اینکه از ابتدا مخاطب نامه را محمد بن حنفیه بدانیم که دیگر با این اشکالات مواجه نگردیم. در هر صورت این اشکالات نباید ما را نسبت به محتوای عالی نامه غافل نماید. علاوه بر آن در تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۱ص۳۰. قرآن هم به روش خطابه به در میگوید تا دیوار بشنود نازل شده است برخی از احادیث معصوم نیز از باب به در میگوید تا دیوار بشنود است.
| |
|
| |
|
|
| |
|