منازل آخرت
منازل و مراحل آخرت وچگونگی عالم پس از مرگ را توضيح دهيد؟
منازل آخرت، به مواقف و منزل‌گاه‌های انسان بعد از مرگ اشاره دارد. منازل سکرات مرگ، قبر، برزخ، نفخ صور، سنجش اعمال و پل صراط از منازل مشهور و مورد اتفاق بزرگان است که در قرآن و روایات نیز مطالبی در مورد آن‌ها وارد شده است. بر اساس حدیثی از امام صادق(ع)، مواقف آخرت ۵۰ موقف است. با توجه به برخی روایات وارده در مورد سؤال از برخی اعمال خاص مانند نماز، اینطور فهمیده می‌شود که هر منزلی دارای چندین موقف است.
سکرات مرگ
نخستين منزل انسان پس از مرگ، سكرات مرگ و سختي جان دادن است. اميرالمؤمنين(ع) در تبيين سكرات مرگ مي‌فرمايند: «مرگ را ورطه‌ها و دشواري‌هايي است، سخت تر از آن كه بتوان وصفش كرد، يا عقل‌هاي مردم بتواند آن را بفهمد.»[۱]
طبق اين كلام، سكرات مرگ بگونه اي سخت است كه اساساً قابل وصف نيست، و اگر بتوان آن را وصف كرد، كساني كه در دنيا هستند توان درك و فهم آن را ندارند.
قبر
اميرالمؤمنين(ع) درباره اين منزل مي‌فرمايند:«فيا لَهُ مِن بيتِ وحده، و منزل وحشهٍ و مفرد غربَه؛ يعني وای براو از خانه تنهايي، و سراي وحشت، و جايگاه بي كسي و غربت.»[۲]
در روايتي آمده است که روزي رسول خدا(ص) بر سر ميتي كه او را دفن مي‌كردند حاضر شد، و در حالي كه اشك از چشمان حضرت به شدّت سرازير بود به مردم فرمود: «اخواني لمثل هذا فاعدّوا؛ يعني اي برادرانِ من، از براي همچو منزلي خود را آماده سازيد.»[۳]
برزخ
برزخ واسطه ميان دنيا و آخرت است. انسان پس از مرگ از جهت اعتقاداتي كه داشته و اعمال نيك و بدي كه در اين دنيا انجام داده مورد بازپرسي قرار مي‌گيرد و پس از محاسبه اجمالي طبق نتيجه اي كه گرفته شده به يك زندگي شيرين و گوارا يا تلخ و ناگوار محكوم گرديده و با همان زندگي در انتظار روز رستاخيز عمومي بسر مي‌برد. انسان اگر از نيكان است از سعادت و نعمت و جوار پاكان و مقربان درگاه خدا برخوردار مي‌شود و اگر از بدان است در نقمت و عذاب و مصاحبت شياطين و پيشوايان ضلال مي‌گذراند.[۴]
نفخ صور
منزل ديگر مرحله اي است كه از آن در آموزه هاي ديني به نفخ صور ياد شده است. بنابر تصریح قرآن، دو بار در صور دميده مي شود، يك بار در پايان جهان و اين نفخه مرگ است، و بار ديگر در آستانه رستاخيز كه همه مردگان زنده مي شوند که نفخه حيات نامیده می‌شود. در حقيقت توقف و از كار افتادن اين جهان و آغاز حركت جهان ديگر تشبيه به توقف و حركت لشكرها شده است كه با صداي شيپور مخصوص يا صداي بلند ديگري همگي با هم از راه رفتن باز مي‌ايستند و متوقف مي‌شوند و با صداي ديگر به پا مي‌خيزند و حركت مي‌كنند.[۵] در قرآن درباره اين مرحله و منزل انسان چنين آمده: ﴿وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْري فَإِذا هُمْ قِيامٌ يَنْظُرُونَ؛ يعني و در صور دميده مي شود و تمام كساني كه در آسمان ها و زمين هستند مي ميرند مگر كساني كه خدا بخواهد، سپس بار ديگر در صور دميده مي شود ناگهان همگي به پا مي خيزند و در انتظار هستند.﴾(زمر:۶۸)
سنجش اعمال
منزل ديگر كه جزء مواقف آخرت است، منزل سنجش اعمال است. در قرآن بحث‌هاي گسترده‌اي درباره اين مرحله از سفر آخرت مطرح شده و با تعبيرات گوناگون از آن موقف و مرحله ياد شده است. در قرآن آمده است: ﴿وَ تَري كُلَّ أُمَّه جاثِيَه كُلُّ أُمَّه تُدْعي إِلي كِتابِهَا الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛ يعني هر امتي را به زانو در آمده مي بيني، هر امتي به سوي كارنامه خود فرا خوانده مي شود و بديشان مي گويند: آنچه را مي كرديد امروز پاداش مي يابيد.﴾(جاثیه:۲۸) در آیات فراوانی در مورد کتاب اعمال، مشاهده اعمال و دادن کتاب به دست راست و چپ اشاره شده است.
عبور از صراط
در وصف مرحله عبور از صراط گفته شده است که صراط پُلي است كه بر روي جهنم كشيده شده و تا كسي از آن نگذرد داخل بهشت نمي‌شود. در روايات آمده است كه از مو باريك تر و از شمشير برنده تر و از آتش گرم‌تر است، و مؤمنان خالص در كمال آرامش، و به سرعت و بدون ترس از آن عبور مي كنند. اما برخي با دشواري و همراه ترس و نگراني بالاخره از آن مي گذرند و عده اي از روي آن پل به جهنم مي افتند.
نمونه آن صراط در دنيا نيز وجود دارد كه در واقع گذر از اين صراط پي آمدش عبور آسان از صراط ياده شده در آخرت است و آن عبارت است از دين حق و راه ولايت و متابعت از اميرمؤمنان و ساير امامان معصوم(ع) ، هر كسي كه در دنيا از اين صراط يعني راه ولايت عدول كند و به انحراف كشيده شود و مسير غير ولايت را برگزيند و با گفتار يا كردار خود در جهت خلاف آن حركت نمايد، در آخرت از پل نمي تواند عبور كند و بالاخره در هنگام عبور از آن پايش مي لرزد و در جهنم سقوط مي كند.[۶]
مواقف دیگر
مواقف ذکر شده از مواقف معروف است که در قرآن و روایات در مورد آن بحث شده است. بر اساس حدیثی از امام صادق(ع)، مواقف قیامت ۵۰ موقف معرفی شده است. «ان في القيامه خمسين موقفاً لكل موقفٍ الف سنه؛ در قيامت پنجاه موقف وجود دارد كه هر موقف آن هزار سال است.»[۷]
علاوه بر این در برخی از روایات، سؤال از برخی از اعمال مانند نماز به صورت خاص ذکر شده است. برخی از بزرگان بنابر این روایات، هر یک از این اعمال را یک موقف به شمار آورده‌اند. عده‌ای دیگر نیز هر یک از منازل را دارای چند موقف دانسته‌اند، مثلا منزل سنجش اعمال دارای چندین موقف است.
منابع
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۲۱.
- ↑ همان، خطبه ۱۵۸.
- ↑ قمي، شيخ عباس، منارل الآخره، نشر مؤسسه در راه حق، قم، ۱۳۶۵ ش، ص۲۰.
- ↑ طباطبايي، سيد محمد حسين، شيعه در اسلام، تهران، نشر دارالكتب الاسلاميه، ۱۳۴۸ ش، ص۱۰۰.
- ↑ مكارم شيرازي، ناصر، پيام قرآن، تهران، نشر دارالكتب الاسلاميه، ۱۳۷۷ ش، ج۶، ص۴۶.
- ↑ قمي، شيخ عباس، منازل الآخره، نشر پيشين، ص۱۱۸؛ و موسوي خميني، سيد روح الله، چهل حديث، نشر مؤسسه آثار امام (ره), ۱۳۷۸ ش، ص۹۸، مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، نشر دارالكتب الاسلاميه، ۱۳۷۹ ش، ج۱۳، ص۱۱۹.
- ↑ بحارالانوار، بيروت، نشر دار الاحياء التراث العربي، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۱۲۷، باب ۶، ح ۵.