مفهوم غیبت امام زمان(ع)
مفهوم غیبت امام زمان(عج) را بیان کنید.
غیبتِ امام زمان(ع) را به دو صورت دانسته‌اند:
غیبت معرفتی:
غیبت شخصیتی و حقوقی است. امام زمان(عج) به‌طور عادی زندگی می‌کند و مردم عادی او را ملاقات کرده و با او معاشرت می‌کنند. حضرت با مردم هم‌صحبت می‌شود ولی مردم او را نمی‌شناسند و نمی‌دانند که او امام زمان(عج) است. حکمت الهی چنین اقتضا کرده که امام زمان(ع) با ناشناس ماندن، از خطرات احتمالیِ ستمگران و ظالمان در امان بماند.
روایاتی بر این نظریه دلالت می‌کند از جمله امام صادق(ع) امام زمان(ع) را دارای خصلتی مانند یوسف(ع) دانستند؛ به این صورت که مردم او را می‌بینند ولی او را نمی‌شناسند و نمی‌دانند او چه کسی است.[۱]
غیبت جسمانی:
امام زمان(ع) روی زمین است و به جاهای مختلف می‌رود، از احوال و رفتار شیعیان اطلاع می‌یابد و آنها را مورد لطف خود قرار می‌دهد، ولی هیچ‌کس، امام را با چشمان ظاهری نمی‌بیند، چنان‌که حضرت خضر چنین است. امام رضا(ع) فرمود: خضر آب حیات نوشیده، تا نفخ صور زنده است، او نزد ما می‌آید و سلام می‌دهد ما صدای او را می‌شنویم… و در هر سال در مراسم حج حاضر است … ولی ما او را نمی‌بینیم.[۲]
این نوع اختفاء که همان ناپیدائیست، با اختفا به صورت ناشناس بودن، فرق دارد، زیرا اختفا به صورت ناشناسی به‌طور عادی صورت می‌گیرد و هیچ گونه اتفاق خارق‌العاده ای رخ نمی‌دهد و اما استتار به شکل نامرئی بودن نیاز به اعجاز دارد، تا حضرت در حین حضور، ظهور نداشته باشد…
- تصرف در چشم مردم: در این فرض ناپیدائی حضرت مهدی(ع) به خاطر دخل و تصرف ایشان در چشمان مردم است. در این مورد نیز نیاز به اعجاز و قدرت الهی است تا در حین حضور و ظهور امام در میان مردم و حضور و ظهورشان در اجتماعات و تجمعات، دیده نشود. در قرآن کریم و روایات به مواردی اشاره شده که با معجزه الهی، افرادی نمی‌توانستند یک موجود قابل دیدن را مشاهده نمایند مثل این آیه شریفه که می‌فرماید: «پیش روی آنان سدی قرار دادیم، و در پشت سرشان سدی و چشمانشان را پوشانده‌ایم، لذا نمی‌بینند»[۳] از عبد الله بن مسعود نقل شده که قریش کنار در خانه رسول اکرم(ص) جمع شدند، آن حضرت از منزل بیرون آمدند و بر سر آنان خاک پاشید و آن حضرت را نمی‌دیدند.[۴] و در آیه دیگر می‌فرماید: وقتی قرآن می‌خوانی، بین تو و کسانی که به آخرت ایمان نمی‌آورند پرده‌ای پوشیده قرار می‌دهیم.[۵]
مطالعه بیشتر
- ماهنامه مبلغان شماره ۲۴ از معاونت تبلیغ و آموزش‌های کاربردی حوزه علمیه تهران ۱۴۲۲، چگونگی غیبت امام زمان، ص۳۶.
- امامت و مهدویت، صافی گلپایگانی جلد ۳.
- منتخب الاثر، صافی گلپایگانی مؤسسه سیده معصومه چاپ اول.