automoderated
۶٬۳۴۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
(ابرابزار) |
||
خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
== خود تربیتی == | == خود تربیتی == | ||
خود تربیتی یکی از روشهای تربیت اخلاقی در اسلام است، که به آن «خود کنترلی» یا «نظارت بر خود» نیز گفته میشود.<ref>ر. ک. فرهنگ شیوههای رفتار درمانی، ترجمه ایزدی، دکتر سیروس، تهران، نشر رشد، شیوه درمانی کنترل خود، ص۲۷۷.</ref> مراد از این روش، این است که فرد با هوشیاری و مراقبت نسبت به ارزشهای اخلاقی تلاش کند مرتکب رفتارهای | خود تربیتی یکی از روشهای تربیت اخلاقی در اسلام است، که به آن «خود کنترلی» یا «نظارت بر خود» نیز گفته میشود.<ref>ر. ک. فرهنگ شیوههای رفتار درمانی، ترجمه ایزدی، دکتر سیروس، تهران، نشر رشد، شیوه درمانی کنترل خود، ص۲۷۷.</ref> مراد از این روش، این است که فرد با هوشیاری و مراقبت نسبت به ارزشهای اخلاقی تلاش کند مرتکب رفتارهای غیراخلاقی از او سر نزده و باعث از میان رفتن ویژگیهای خوب اخلاقی او نشود. | ||
=== مراحل === | === مراحل === | ||
برای خود کنترلی، سه مرحله گفته شده است: | برای خود کنترلی، سه مرحله گفته شده است: | ||
'''مشاهده خود''': فرد در این مرحله، به ثبت و ضبط رفتارهای خود به صورت جزئی میپردازد. | '''مشاهده خود''': فرد در این مرحله، به ثبت و ضبط رفتارهای خود به صورت جزئی میپردازد. | ||
'''خودسنجی''': در مرحله خودسنجی، رفتارهای فرد با الگوهای ایدهآل مقایسه و ارزیابی میشود. | '''خودسنجی''': در مرحله خودسنجی، رفتارهای فرد با الگوهای ایدهآل مقایسه و ارزیابی میشود. | ||
'''خود تقویتی''': در این مرحله، به رفتارهایی که هدف را نزدیکتر میکند پاداش داده میشود؛ و رفتارهای بد، با تنبیه کنترل میشوند. بدین ترتیب، با استفاده از پیامدهای رفتاری (پاداش و تنبیه) یک نظارت و مراقبت دائمی بر خود، به عمل میآوریم. شیوه دیگری که برای کنترل خویش و ضبط نفس در همین زمینه ارائه میشود عبارتنداز: تضییق و تسهیل شرایط و وسایل (مثلاً فرد ولخرج، پول کمتری در جیبش بگذارد)، محرومیت، تسلط بر شرایط عاطفی، استفاده از محرک رنج آور (مثل ساعت زنگ دار و…) و پرداختن به کار دیگر.<ref>دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵، ص۲۲۳.</ref> | '''خود تقویتی''': در این مرحله، به رفتارهایی که هدف را نزدیکتر میکند پاداش داده میشود؛ و رفتارهای بد، با تنبیه کنترل میشوند. بدین ترتیب، با استفاده از پیامدهای رفتاری (پاداش و تنبیه) یک نظارت و مراقبت دائمی بر خود، به عمل میآوریم. شیوه دیگری که برای کنترل خویش و ضبط نفس در همین زمینه ارائه میشود عبارتنداز: تضییق و تسهیل شرایط و وسایل (مثلاً فرد ولخرج، پول کمتری در جیبش بگذارد)، محرومیت، تسلط بر شرایط عاطفی، استفاده از محرک رنج آور (مثل ساعت زنگ دار و…) و پرداختن به کار دیگر.<ref>دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵، ص۲۲۳.</ref> | ||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
نمونههایی از روش «جریمه رفتاری» چنین است: | نمونههایی از روش «جریمه رفتاری» چنین است: | ||
* اعمال جریمه مالی در مورد خود؛ مانند صدقه و انفاق | * اعمال جریمه مالی در مورد خود؛ مانند صدقه و انفاق | ||
* محروم ساختن خود از امتیاز؛ مانند محروم کردن خود از تماشای تلویزیون و لباس نو | * محروم ساختن خود از امتیاز؛ مانند محروم کردن خود از تماشای تلویزیون و لباس نو | ||
خط ۳۴: | خط ۳۳: | ||
=== شرایط === | === شرایط === | ||
تنبیه خود، حتماً باید در برنامه سه مرحله ای خود تربیتی یاد شده انجام شود و در کنار آن حتماً از شیوههای تشویق و تقویت خود کمک بگیریم. (تقویت و تشویق مقدم است). | تنبیه خود، حتماً باید در برنامه سه مرحله ای خود تربیتی یاد شده انجام شود و در کنار آن حتماً از شیوههای تشویق و تقویت خود کمک بگیریم. (تقویت و تشویق مقدم است). | ||
# تنبیه و جریمه باید متناسب باشد، خارج از توان نباشد و آن قدر هم سبک نباشد که جنبه تنبیهی نداشته باشد؛ و متناسب با نوع کار بد و ارزش آن باشد. مثل تنبیهی که در دین است: کفاره، قضا، دیه، قصاص. | # تنبیه و جریمه باید متناسب باشد، خارج از توان نباشد و آن قدر هم سبک نباشد که جنبه تنبیهی نداشته باشد؛ و متناسب با نوع کار بد و ارزش آن باشد. مثل تنبیهی که در دین است: کفاره، قضا، دیه، قصاص. | ||
# جریمه و تنبیه خیلی با اصل کار فاصله زمانی نداشته باشد. چون احتمال این که تنبیهها و جریمهها انباشته شود و فرد نسبت به حجم زیاد آن بیانگیزه شود، زیاد است. | # جریمه و تنبیه خیلی با اصل کار فاصله زمانی نداشته باشد. چون احتمال این که تنبیهها و جریمهها انباشته شود و فرد نسبت به حجم زیاد آن بیانگیزه شود، زیاد است. | ||
خط ۴۲: | خط ۴۰: | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
* [[برنامه عملی محاسبه نفس]] | * [[برنامه عملی محاسبه نفس]] | ||