قصاص نفس: تفاوت میان نسخه‌ها

{{پاسخ}}قصاص کیفری است که باید با جرم برابری کند و مجرم به آن محکوم می‌شود. قصاص از احکام اسلامی است که آیاتی از قرآن و روایات به آن اشاره دارند و به قصاص نفس و قصاص عضو تقسیم می‌شود.

"قصاص" از ماده "قص" (بر وزن سد) به معنى جستجو و پیگيرى از آثار چيزى است و هر امرى كه پشت سر هم آيد عرب آن را" قصه" می‌گويد و از آنجا كه" قصاص" قتلى است كه پشت سر قتل ديگرى قرار می‌گيرد اين واژه در مورد آن به كار رفته است.<ref>تفسیر نمونه، جلد ۱، صفحه ۶۰۴</ref>

[[علامه طباطبایی]] ذیل آیه ۳۳ سوره اسراء می‌فرماید: «معناى آيه اين است كه" كسى كه مظلوم كشته شده باشد ما به حسب شرع براى صاحب خون او سلطنت قرار داديم، تا اگر خواست قاتل را قصاص كند، و اگر خواست خونبها بگيرد، و اگر هم خواست عفو كند، حال صاحب خون هم بايد در كشتن اسراف نكند، و غير قاتل را نكشد، و يا بيش از يك نفر را به قتل نرساند.» به این ترتیب قصاص حقی است که ولی دم دارد.»<ref>تفسیر المیزان، جلد ۱۳ صحفه ۱۲۳</ref>

[[شیخ طبرسی]] ذیل آیه ۱۷۸ بقره می فرماید: «كُتِبَ عَلَيْكُمُ: بر شما واجب شد. «قصاص» رعايت برابرى در كشتگان است؛ يعنى همان طور كه قاتل مقتول را كشته است او نيز به قتل می‌رسد.»<ref>ترجمه تفسیر جوامع الجامع، ج ۱، ص۲۳۰</ref>

فقها ادعای اجماع و روایات متواتر در حکم قصاص کرده‌اند. در روایتی از [[امام سجاد(ع)]] آمده است: «درباره آيه «قصاص، براى شما، مايه حيات [و امنيّت] است»، فرمودند: چون اگر كسى تصميم بگيرد كسى را بكشد و بداند كه در اين صورت قصاص خواهد شد، از كشتن، خوددارى می‌كند. پس هم موجب زنده ماندن كسى است كه خواسته او را بكشد، هم موجب زنده ماندن جنايتكارى است كه قصد آدم كشى دارد و هم مايه زنده ماندن ديگرانى است كه می‌دانند قصاص، واجب است و از ترس آن، جرأت آدم كشى پيدا نمی‌كنند.»<ref>تفسير امام عسكرى (ع)، ص 595، ح 354.</ref>

برخی می‌گویند آیه تصریح در عفو هم دارد و خداوند بخشش را تخفیف و رحمت خود دانسته است و چطور می‌شود در عفو رحمت باشد و در قصاص حیات! «اين عفو كردن قصاص و ديت دادن تخفيفى تمام است و رحمتى فراخ از خداوند شما»<ref>کشف الاسرار و عده الابرار، ج۱، ص ۴۷۳</ref> اگر در قصاص حیات باشد همان حیات باید رحمت خداوند باشد نه قصاص نکردن. در همین راستا گفته‌اند در صدر اسلام و میان قبایل عرب، هنگام قصاص زیاده‌روی می‌شد و در برابر یک نفر، ده‌ها یا صدها نفر کشته می‌شدند. از همین جهت حکم قرآن، حکمی سلبی است نه ایجابی. در واقع قرآن توجه‌اش به این است که ده‌ها نفر کشته نشوند و تنها یک نفر در برابر یک نفر کشته شود؛ نه اینکه حتما و می‌بایست باید کسی کشته شود.

این عده می‌گویند حکم قصاص در صدر اسلام حکمی کارساز بوده است و توانسته خشونت را کنترل کند، اما اصرار بر حق قصاص در این دوران، خلاف مقصود قرآن است که توصیه به عفو دارد و عفو را رحمت خود می‌داند. مراد آن است كه در قصاص حياة است يعنى پيش از اسلام به يك مرد ده مرد را بكشتندى به گزاف ، گفت من قصاص نهادم به سويّه تا بنفس بيشتر از نفس نكشند . پس اين قضيه موجب آن بود كه در قصاص حياة باشد<ref>شهابی، محمود، ادوار فقه ( فارسي )، ج۱، ص۱۲۵.</ref>

از منظر اسلام حیات به عنوان یکی از آثار رحمت الهی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. تشریع حکم قصاص و بیان شرایط آن در قرآن کریم<ref>بقره/۱۷۸ و ۱۷۹، نساء/۹۵ و ۹۶، مائده/۳۲ و ۴۵، اسراء/۳۳، شوری/۴۱ و ۴۲.</ref> و ضرورت اجرای آن در حقوق کیفری اسلام، نشانگر اهتمام و عنایتی است که برای حفظ تمامیت جسمی و زندگی انسان‌ها قائل است. فلسفه اصلی تشریع این حکم، برپایی عدالت کیفری در جامعه است .

در کنار توصیه اعتدال، تجویز عفو همراه با قصاص در اسلام یک مجموعه کاملاً منطقی است که آثار و برکات فراوانی بر اجرای آن مترتب است. به این ترتیب اهمیت مرگ و حیات یک انسان از نظر قرآن کاملاً آشکار می‌گردد، با توجه به این نکته که آیات مربوط به قصاص در محیطی نازل گردید که خون انسان مطلقاً در آن ارزشی نداشت، عظمت قانون قصاص آشکار می‌گردد. پس فلسفه تشریع قصاص تأمین حیات انسان‌ها است، و قصاص یک قانون قرآنی است که اجرای آن آثار و برکات فراوانی دارد.<ref>تفسیر نمونه، ج۲، ذیل آیه ۱۷۸ و ۱۷۹ سوره بقره.</ref> در نتیجه قصاص در اسلام تشریع یک قانون است که از جهات گوناگون ضامن حیات و سعادت انسان‌ها است آثار و برکات فراوانی بر اجرای این قانون حکیمانه الهی مترتب است که یکی از آن‌ها جلوگیری از گسترش انتقام است.