۶٬۸۱۴
ویرایش
فهرست کتاب‌های آموزشی ریاضیات در تاریخ حوزهٔ علمیه (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۴۴
، ۱ ژوئن ۲۰۲۳بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
کتاب‌هایی که برای دروس | کتاب‌هایی که برای دروس ریاضیات در حوزه به‌عنوان متن درسی مورد استفاده قرار می‌گرفته چه بوده است؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
آموزش ریاضیات در حوزه‌های علوم دینی، به دلیل مناسبتی که این علوم با برخی از احکام داشتند، اهمیت داشت.<ref>.</ref> علم ریاضیات شامل علومی چون حساب، هندسه، هيئت و اسطرلاب بود.<ref>.</ref> | آموزش ریاضیات در حوزه‌های علوم دینی، به دلیل مناسبتی که این علوم با برخی از احکام داشتند، اهمیت داشت.<ref>.</ref> علم ریاضیات شامل علومی چون حساب، هندسه، هيئت و اسطرلاب بود.<ref>.</ref> | ||
قبل از تفکیک علوم انسانی و تجربی و تخصصی‌شدن آنها، مراکز علمی در جهان اسلام منحصر در حوزه‌های دینی بود که | قبل از تفکیک علوم انسانی و تجربی و تخصصی‌شدن آنها، مراکز علمی در جهان اسلام منحصر در حوزه‌های دینی بود که دانش‌دوستان کتاب‌های علوم عقلی و نقلی را در آن فرا می‌گرفتند.<ref>.</ref> پس از ورود دانش مدرن در ایران و رواج مدارس جدید این علوم از یکدیگر تفکیک شدند و آموزش دانش‌های تجربی به دانشگاه‌ها منتقل شد.<ref>.</ref> | ||
پیش از تفکیک این | پیش از تفکیک این علوم، کتاب‌هایی در مورد علوم ریاضی در تمدن اسلامی به‌نگارش در آمد. به برخی از از مشهورترین متون درسی حوزه‌ها در این زمینه در ادامه اشاره خواهد شد: | ||
'''حساب''' | |||
در این علم کتاب شمسیه الحساب<ref>شمسیه الحساب: (الرساله الشمسیه فی الاصول الحسابیه). کتابی است مختصر شامل مقدمه و دو فن. مقدمه در تعریف حساب و موضوع آن و صور اعداد و فن اول دراصول حساب و فن دوم در فروغ آن. این رساله را عبدالعلی بیرجندی شرح کرده است. (الذریعه، ج۱۴، ۲۲۹).</ref> از نظام الدین حسن بن محمد نیشابوری و مفتاح الحساب<ref>مفاتیح الحساب مؤلف دراین کتاب به استنباط بسیاری از قواعد هندسی و حسابی و جبر نائل آمده است. این کتاب شامل یک مقدمه و پنج مقاله است. غیاث الدین خود خلاصه ای از آن به سال ۸۲۴ ترتیب داد بنام: (تلخیص المفتاح) و آنگاه شرحی بر آن نگاشت با عنوان: (تنویرالمصباح فی شرح تلخیص المفتاح) تاریخ ادبیات در ایران، ج۴. ص۱۰۴.</ref> غیاث الدین جمشید کاشانی در حوزه‌ها متداول بوده است. ولیکن در اعصار اخیر، کتاب خلاصه الحساب<ref>خلاصه الحساب کتابی است در حساب هندسه جبر و مقابه مباحث دیگر مختصر و جامع عمیق و پر مطلب. این کتاب از آغاز نگارش و نشرش مورد تعلیم و تعلم بوده است. عالمان و ریاضیدانان بسیاری بر آن شرح نوشته یا حاشیه زده‌اند. ر.ک. الذریعه، ج۷، ص۲۲۵ و ج۶، ص۸۴ و ج۲، ص۴۹۳ و ج۱۳، ص۲۲۷. تاریخ ادبیات در ایران، ج۵، ص۳۵۰.</ref> از مصنفات شیخ بهایی متداول گشته و تدریس می‌شده است. | |||
* الفوائد البهائیة فی القواعد الحسابیة: کتابی نگاشته عمادالدین ابن خوام (۶۴۳-۷۲۸ق) که در یک مقدمه و پنج مقاله با موضوعاتی درباره قواعد حساب، معاملات، مساحت، جبر و مقابله و استخراج مسائل سامان یافته است. | |||
* شمسیة الحساب: با عنوان اصلی الرسالة الشمسیة فی الاصول الحسابیة از نظام‌الدین حسن بن محمد نیشابوری. کتابی است مختصر شامل مقدمه و دو فن. مقدمه در تعریف حساب و موضوع آن و صور اعداد و فن اول دراصول حساب و فن دوم در فروغ آن. این رساله را عبدالعلی بیرجندی شرح کرده است. (الذریعه، ج۱۴، ۲۲۹). در این علم کتاب شمسیه الحساب<ref>شمسیه الحساب: (الرساله الشمسیه فی الاصول الحسابیه). کتابی است مختصر شامل مقدمه و دو فن. مقدمه در تعریف حساب و موضوع آن و صور اعداد و فن اول دراصول حساب و فن دوم در فروغ آن. این رساله را عبدالعلی بیرجندی شرح کرده است. (الذریعه، ج۱۴، ۲۲۹).</ref> از نظام الدین حسن بن محمد نیشابوری و | |||
* مفتاح الحساب<ref>مفاتیح الحساب مؤلف دراین کتاب به استنباط بسیاری از قواعد هندسی و حسابی و جبر نائل آمده است. این کتاب شامل یک مقدمه و پنج مقاله است. غیاث الدین خود خلاصه ای از آن به سال ۸۲۴ ترتیب داد بنام: (تلخیص المفتاح) و آنگاه شرحی بر آن نگاشت با عنوان: (تنویرالمصباح فی شرح تلخیص المفتاح) تاریخ ادبیات در ایران، ج۴. ص۱۰۴.</ref> غیاث الدین جمشید کاشانی در حوزه‌ها متداول بوده است. ولیکن در اعصار اخیر، کتاب خلاصه الحساب<ref>خلاصه الحساب کتابی است در حساب هندسه جبر و مقابه مباحث دیگر مختصر و جامع عمیق و پر مطلب. این کتاب از آغاز نگارش و نشرش مورد تعلیم و تعلم بوده است. عالمان و ریاضیدانان بسیاری بر آن شرح نوشته یا حاشیه زده‌اند. ر.ک. الذریعه، ج۷، ص۲۲۵ و ج۶، ص۸۴ و ج۲، ص۴۹۳ و ج۱۳، ص۲۲۷. تاریخ ادبیات در ایران، ج۵، ص۳۵۰.</ref> از مصنفات شیخ بهایی متداول گشته و تدریس می‌شده است. | |||
در میان متاخرین، سید محمد علی شهرستانی (۱۲۸۰–۱۳۴۴ق) از فقهای نامدار شیعه، کتاب کنزالحساب را نوشت و مفتاح الحساب غیاث الدین را شرح کرد<ref>اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۲۱.</ref> و خلاصه الحساب پس از تأسیس مراکز آموزشی جدید کنار گذاشته شد. | در میان متاخرین، سید محمد علی شهرستانی (۱۲۸۰–۱۳۴۴ق) از فقهای نامدار شیعه، کتاب کنزالحساب را نوشت و مفتاح الحساب غیاث الدین را شرح کرد<ref>اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۲۱.</ref> و خلاصه الحساب پس از تأسیس مراکز آموزشی جدید کنار گذاشته شد. | ||