فلسفه نماز: تفاوت میان نسخه‌ها

انسان فطرتاً نیاز به ارتباط با آفریدگارش دارد و باید این نیاز درونی را با شیوه‌ای مفید و سازنده ارضاء کند و به آن پاسخ مثبت دهد،<ref>محمدی اشتهاردی، محمد، نماز از دیدگاه قرآن و عترت، ناشرانتشارات نبوی، ص۶.</ref>چون هر موجودی که لباس هستی پوشیده و از عدم، پای به عرصه وجود و حیات نهاد به‌طور ناخودآگاهی خواستار و پویای آفریدگار و صانع خویش است تا پاس حرمت و احترام لازم را بنماید و فطرت یک شعور باطنی است که انسان را به‌طور ناخودآگاه به سوی خالق و آفریدگارش رهبری می‌نماید و در این هدایت به سوی خدا به هیچ گونه استدلال و برهانی نیاز ندارد.

دانشمندان غربی هم بر این مسئله اذعان دارند از جمله ژان ژاک روسو می‌گوید: راه خداشناسی منحصر به عقل نیست بلکه شعور فطری بهترین راهی است که برای اثبات این موضوع که همه موجودات غیر انسان با شعور، خدا را می‌پرستند.<ref>موسوی راد لاهیجی، حسین، نماز از دیدگاه قرآن و حدیث، قم، ناشر جامعه مدرسین حوزه علمیه ص۷–۸.</ref>

اگر این ارتباط با خدا که یک نیاز درونی است، رها شود و بدان توجه نگردد، هرگز نابود نمی‌شود بلکه در میان سردرگمی یا سر از الحاد درمی‌آورد یا خدایان باطل را جایگزین خدای حقیقی می‌کند.

نماز در اسلام برنامه جامع و زنده توحیدی است که انسان را از سر درگمی بیرون آورده و نیاز ارتباط با آفریدگار را برای انسان به صورت صحیح هدایت می‌نماید و تکرار نماز در هر شبانه روز این ارتباط را هموارتر و تازه نگه داشته و کامل می‌نماید.

مهم‌ترین فلسفه نماز، بلکه همه عبادات، درس عبودیت و بندگی خدا است. در دستور نماز شرایط و وظائف متعددی وجود دارد مانند وضو، غصبی نبودن مکان، لباس، آب و پاک بودن بدن و روبه قبله بودن و… که انسان مسلمان خود را روزی پنج نوبت مسئول و موظف به انجام آنها می‌داند و فرمان الهی را با کمال تسلیم و تواضع انجام می‌دهد و همین مراقبت درس بندگی را به انسان آموزش می‌دهد و بر همین اساس است که در تشهد نماز، اول به عبودیت و بندگی پیامبر و بعد به رسالت و نبوت پیامبر اقرار می‌کنیم.<ref>محمدی اشتهاردی، محمد، نماز از دیدگاه قرآن و عترت، ناشرانتشارات نبوی، ص۹۰–۹۱.</ref>

== مایه آرامش و اطمینان ==

یاد خدا مایه حیات قلوب و آرامش دل‌ها و رفع پریشانی و اضطراب است، همچنان‌که خدا می‌فرماید: {{قرآن|الا بذکر الله تطمئن القلوب}} «آگاه باشید که یاد خدا مایه اطمینان دل‌هاست».<ref>رعد/۲۸.</ref> یاد خدا بسیاری از فضائل انسانی را در درون انسان زنده می‌کند و انسان را به انجام مسئولیت‌ها وامی‌دارد و همه عبادات ذکر خداست و چون نماز نقش بارزتری در زنده نگه داشتن یاد خدا در دل‌ها دارد خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: نماز را بر پا دار تا به یاد من باشی<ref>طه/۱۴.</ref> و تکرار نماز در هر شبانه روز، غفلت را از سر راه بیرون رانده و برنامه ارتباط و پیوند با خدا را شکوفا می‌کند.

و جای هیچ شک و تردیدی وجود ندارد که یکی از مشکلات اساسی بشر امروزی، فراموشی خدا و روی آوردن به ظواهر دنیا است و هر چه هم بیشتر غرق در لذات زود گذر دنیا می‌شوند از خدا دورتر و مشکلات آنها بیشتر می‌شود و همین سردرگمی و پوچی بشر امروز بهترین دلیل بر اهمیت یاد خدا است که در پرتو پیروی از دین مترقی اسلام به دست می‌آید.

== بازدارندگی از گناهان ==

نماز پرورنده روح و پاک کننده آن از زشتی‌ها و ناپاکی‌ها است، نماز در روح انسان اراده قوی و نیروی خداترسی می‌آفریند و انسان را عبد و بنده حق می‌کند و از اسارت و بندگی نفس و هوای شهوانی آن آزاد می‌کند و در پرتو چنین اراده و نیرویی است که انسان از پلیدی‌ها دور می‌شود و استعدادهای خود را در جهت ترقی و کمال الهی و انسانی خود به کار می‌گیرد؛ و لذا با توجه به همین اراده و قدرت معنوی در برابر معاصی، به زانو در نمی‌آید و آلوده به آنها نمی‌شود و چنانچه آلودگی هم حاصل شود در پرتو نماز آن آلودگی‌ها را از روح خود پاک می‌کند.

نماز انسان را با پناهگاهی مطمئن و یاری مهربان آشنا می‌کند که در برابر سختی‌ها و مشکلات زندگی به او اتکاء می‌کند و در برابر آنها ذلیل و خوار نمی‌گردد بر همین اساس، خداوند متعال در دو جای قرآن می‌فرماید: از خصلت صبر و نماز کمک بجوئید.<ref>بقره/۴۵–۱۵۳.</ref>

انجام نماز در اوقات معین و مخصوص، آداب نماز در مورد نیت و قیام و رکوع و سجود و و جای گرفتن هر موضوعی در محل خودش، علاوه بر آثار مفیدی که در روح انسان می‌گذارد، موجب نظم و انضباط در زندگی خواهد شد، همان‌طور که در زندگی بزرگان ما، این امر به وضوح مشهود بود و با توجه به این که یکی از عوامل پیشرفت و بسیار مهم در تکامل، نظم و انضباط است و مسائل تربیتی در پرتو نظم و انضباط است که به نتیجه می‌رسد، جایگاه نماز درتکامل انسان بهتر معلوم می‌شود.

== درس تواضع در پرتو نماز ==

یکی از اسرار نماز این است که انسان خودبینی و تکبّر را درهم می‌شکند و درس تواضع و فروتنی در برابر خدا می‌آموزد. زیرا در هر شبانه روز در هفده رکعت نماز واجب، ۳۴ بار پیشانی بر خاک و زمین می‌نهد و به سجده می‌افتد که نشانه نهایت تواضع است و در سجده خود را همچون پرکاهی در میان اقیانوس بزرگ می‌نگرد و خود را ناچیز و بنده کوچک خدا دانسته و هرگونه خودخواهی و غرور را از خود دور می‌سازد. در این رابطه امام علی(ع) می‌فرمایند: خداوند ایمان را به جهت پاک ساختن از شرک و آلودگی شرک و نماز را به خاطر دور شدن از تکبّر واجب کرده است.<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۵۲.</ref>

۲. سجاده عشق، ص۵۲تا ص۶۲، صالحی حاجی‌آبادی، ناشر مؤلف، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، قم.