عقاید اخباری‌گری: تفاوت میان نسخه‌ها

{{پاسخ}}'''[[اخباری‌گری]]''' رویکردی در مباحث [[فقه|فقهی]] است که در استنباط حکم شرعی، تنها بر اساس نصِّ [[حدیث|احادیث]] عمل می‌شود. اخباریان معتقدند [[عقل]] جایزالخطا است و نباید از آن در شناخت [[اصول دین|اصول]] و [[فروع دین]] بهره برد. به باور آنها، فهم غیر معصوم از [[ظاهر قرآن]] حجت نیست. آنها [[ظنون معتبره]] را نیز نپذیرفته‌اند.  

اخباریان [[عقل]] را جایزالخطا شمرده و به او در شناخت [[اصول دین|اصول]] و [[فروع دین]] نقشی نمی‌دهند. محمدامین استرآبادی بنیان‌گذار اخباری‌گری، مدعی است عقل فقط در اموری که مبدأ حسی یا نزدیک به حس دارند (مانند ریاضیات) حجت است.<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، ج۲۰، ص۱۶۹.</ref> [[شهید مطهری]]، اخباریگری را نهضتی می‌داند بر ضد عقل.<ref>مجموعه آثار، مطهری، مرتضی، ج۲۰، ص۱۷۰.</ref> اخباریان اذعان داشتند عقل انسان توان درك و فهم احكام و نظريات شرعى را ندارد؛ بنابراين، اعتماد بر ادراكات عقلى در فهم اين موارد جايز نيست.<ref>تاريخ حديث شيعه، طباطبايى، محمد كاظم، ص۲۲۲</ref> شیخ حر عاملی از عالمان اخباری معتقد است دليل عقلى قطعى براى كشف احكام شرعى وجود ندارد؛ زيرا حكم شرعى از دسترس عقل بشرى به دور است.<ref>فقه اهل بیت علیهم السلام - فارسی، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ج۶۴، ص۳۹۱.</ref>

گرايش اخبارى، روش اجتهاد و تفكّر تعقّلى و تحليلى را در فقه شيعى محكوم مى‌نمود و به پيروى از ظاهر احاديث مذهبى دعوت مى‌كرد. ملّا محمّد امين استرآبادى، در كتاب الفوائد المدنية، با استدلالاتى حجّيت عقل را براى كشف حقايق، مورد ترديد قرار داد و اصول فقه شيعى را كه بر اساس استدلالات و تحليل عقلى بنا گرديده است، به شدّت رد كرد و منطق ارسطويى را كه اساس اجتهاد و استدلالات و فقهاى اصولى است، بى‌اعتبار شمرد. مى‌توان گفت كه مهم‌ترين اختلاف ميان دو گرايش اخبارى و اصولى در فقه شيعه، همين مسئله اعتبار يا عدم اعتبار عقل در مباحث مذهبى بود.<ref>مقدّمه‌اى بر فقه شيعه، ص ۵۸. به نقل از تاريخ حديث شيعه در سده‌هاى دوازدهم و سيزدهم هجرى، صفره، حسين، ج۱، ص۳۵.</ref>

اخباریان قرآن را به شرط سنت و فقط از طريق سنت قابل فهم می‌دانند.<ref>قرآن و قرآن پژوهي، خرمشاهی، بهاءالدین، ج۱، ص۵۹</ref>

اخباریان فهم غیر معصوم از [[قرآن]] را حجت نمی‌دانند. دلیل آنها روایاتی است که فهم قرآن را مختص [[معصومان(ع)]] شمرده و نیز روایاتی که از [[تفسیر به رأی]] نهی کرده است. اخباریون با انکار حجیت ظواهر قرآن، باب یکی از منابع استنباط احکام شرعی و دین شناسی را بستند.<ref>پيدايش، سير تطور و تداوم اخباری‌گری، فائز قاسم, شريفی محمد، دوفصلنامه كتاب قيم، پاييز و زمستان ۱۳۹۳، دوره ۴، شماره ۱۱ (ويژه علوم قرآن و حديث)</ref>

اخباریان معتقد هستند بيشتر آيات قرآن كريم، براى مردم قابل فهم نيست و تنها امامان معصوم (ع) قدرت فهمِ مراد همه آيات قرآن را دارند. بنابراين، استناد به آيات قرآن براى به دست آوردن حكم و نظريه شارع صحيح نيست. و تنها تفسير اهل بيت معصوم عليهم السلام معتبر و قابل تبعيت است. شيخ يوسف بحرانى و ملا محسن فيض كاشانى، از جمله اخباريانى هستند كه فهم قرآن را در انحصار معصومان نمى‌دانند.<ref>تاريخ حديث شيعه، طباطبايى، محمد كاظم، ص۲۲۲</ref>

اخباريان استدلال و استناد به قرآن را براى استنباط احكام شرعى، نمى‌پذيرند. ايشان در عمل كردن به احكام قرآن، توقف مى‌كنند، مگر اين كه حديثى در توضيح و تفسير آن وارد شده باشد. اين بدان خاطر است كه عمومها و اطلاقهاى قرآن به وسيله سنت، تخصيص و تقييد يافته است و نيز بدان خاطر است كه رواياتى از تفسير به رأى قرآن نهى كرده‌اند.<ref>فقه اهل بیت علیهم السلام - فارسی، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ج۴، ص۱۳۳.</ref>

عالمان اخباری، معتقد به [[تواتر]] روایات [[کتب اربعه]] بلکه همه کتاب‌های روایی شیعه شدند. آنها با توجه به این اعتقاد، احتیاج به [[علم رجال]] را منکر شدند؛ زیرا با توجه به متواتر شمردن کتب اربعه، بحث‌های رجالی فایده نخواهد داشت. همچنین علم رجال حداکثر به ما گمان قوی به صدور حدیث از معصوم(ع) می‌دهد و گمان هم که حجت نیست. اخباريها معتقد بودند كه همه احاديث وارده از معصومان در كتب معروف و معتبر مانند كتب اربعه قطعى است و نيازى به علم رجال، براى بررسى اسناد آنها نداريم.<ref>دائرة المعارف فقه مقارن، مكارم شيرازى، ناصر، ج۱، ص۱۲۳</ref>

تفکر اصلى اخباريان اين بود كه تنها راه رسيدن به صلاح و فلاح، تمسك روايات معصومين (ع) و دورى گزيدن از ساير منابع معرفتى است.<ref>تاريخ حديث شيعه، طباطبايى، محمد كاظم، ص۲۲۱</ref>

 

* '''عدم جواز تقلید:''' اخباريان عقيده دارند كه تقليدكردن از مجتهدان، جايز نيست. و بر مردم لازم است كه از ائمّه معصوم (ع) پيروى كنند؛ يعنى در زمان غيبت، مردم بايد به محكمات كتاب و احاديث ائمّه معصوم (ع) مراجعه كنند، و مردمی كه خود نمى‌توانند از آيات محكم و احاديث امامان معصوم (ع) بر حكم شرعى استدلال كنند، بايد به عالم و فقيهى مراجعه كنند كه فقط به محكمات و احاديث ائمّه (ع) تمسّك مى‌كند و با ادلّه عقليه و اجماع و رأى و نظر خود، حكمى را استنباط نمى‌كند. این نظر را استرابادی به شیخ صدوق و کلینی نسبت می‌دهد.<ref>الفوائد المدنية، ص ۴۰، به نقل از اخباريگرى، تاريخ و عقايد، بهشتى، ابراهيم، ج۱، ص۳۸۰.</ref>

 

* '''لزوم احتیاط:''' به باور اخباری‌ها، درباره موضوعاتی که برای آن روایتی در کتب اربعه نیست، باید [[احتیاط]] شود (واجب احتمالی انجام شود و حرام احتمالی ترک شود). شعار عملی اخباریون احتیاط گرایی است. آنها معتقدند در تمامی موارد مشکوک و مردد باید حکم به احتیاط داد.<ref>پيدايش، سير تطور و تداوم اخباری‌گری، فائز قاسم, شريفی محمد، دوفصلنامه كتاب قيم، پاييز و زمستان ۱۳۹۳، دوره ۴، شماره ۱۱ (ويژه علوم قرآن و حديث)</ref> اصوليان اصل برائت و اخباريان اصل احتياط را جارى مى‌دانند.<ref>فرهنگ فقه فارسي، موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي، ج۱، ص۵۴۸.</ref>

 

* '''انکار حجت ظنون معتبر:''' اخباری‌ها حجیت هر گمانی حتی [[ظنون معتبره]] را نفی کرده‌اند. آنها برای این نظر، به آیات و روایات نهی کننده از عمل به گمان استناد کرده‌اند. ملّا محمّد امين استرآبادى، در كتاب الفوائد المدنية، به تفصيل، اجتهاد و تمسّك به استنباطات ظنّى را رد مى‌كند.<ref>الفوائد المدنية، به نقل از تاريخ حديث شيعه در سده هاى دوازدهم و سيزدهم هجرى، صفره، حسين، ج۱، ص۳۶.</ref>

 

* '''عدم اعتبار اجماع:''' اخباریان معتقد هستند اجماع دليل شرعى برگرفته از اهل سنّت است و نمى‌تواند به عنوان دليل حكم شرعى قرار گيرد. اگر همه فقيهان بر حكم مسئله‌اى اجماع كنند آن نظريه حجت نخواهد بود؛ زيرا هيچ يك از آنان معصوم نيستند. پس، بود و نبود اجماع يكسان خواهد بود.<ref>تاريخ حديث شيعه، طباطبايى، محمد كاظم، ج۱، ص۲۲۲</ref>

* '''تحریف قرآن:''' در مقابلِ نظر مشهور و معروف شيعه، گروهى از شيعه و عامّه، قائل به وقوع نقصان در قرآن شده‌اند. کلینی و شیخ صدوق در آثارشان روایات زیادی درباره تحریف قرآن آورده اند. بيشتر اخباريان متأخّر نيز به پيروى از اين افراد، قائل به نقيصه و كاهش در قرآن شده‌اند؛ از آن‌جمله‌اند: محمّدامين استرآبادى، محمّدتقى مجلسى، سيّد هاشم بحرانى، شيخ عبدالعلى حويزى، محمّدباقر مجلسى، و شاگردش محمّد صالح مازندرانى، سيّدنعمة الله جزايرى، ابوالحسن عاملى نباطى فتونى، سيّدمحمّد رضى‌الدين حسينى، محمّدبن سليمان‌بن زوير سليمانى، شيخ‌يوسف بحرانى، ميرزاحسين نورى. برخى ديگر از اخباريان، مانند فيض‌كاشانى، در بعضى از آثار خود، قائل به تحريف شده‌اند. روشن شد كه پذيرفتن تنقيص در قرآن، منحصر در اخباريان و اهل حديث نيست و مخالفان آن نيز اعم از اخبارى و اصولى‌اند.<ref>اخباريگرى، تاريخ و عقايد، بهشتى، ابراهيم، ج۱، ص۳۰۳.</ref>

{{پانویس}}

| شاخه فرعی۱ =

  | شناسه = شد

  | تیترها = شد

  | ویرایش = شد

  | لینک‌دهی = شد

  | اولویت = ج

  | کیفیت = ج