ضمیر جمع برای تثنیه در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

{{قرآن|هَذَانِ خَصْمَانِ اخْتَصَمُوا فِی رَبِّهِمْ|ترجمه=اینان دو گروهند که در بارهٔ پروردگارشان به مخاصمه و جدال پرداختند.|سوره= حج|آیه=۱۹}}

کلمه '''هَذَانِ''' و '''خَصْمَانِ''' تثنیه هستند و بر عدد دو دلالت دارند نه بیشتر یعنی این دو با همدیگر جدال دارند و سه یا بیشتر از آن نیستند. طبق دستور زبان عربی در ادامه باید '''اختصما''' و '''ربهما''' می‌آمد نه '''اخْتَصَمُوا''' و '''رَبِّهِمْ''' که جمع هستند و بیشتر از دو را نیز شامل می‌شوند.

پاسخ این است که اگر '''هَذَانِ''' و '''خَصْمَانِ''' به دو نفر اشاره داشت، کلمات بعدی هم باید تثنیه آورده می‌شد و اشکال وارد بود. اما این دو کلمه به دو گروه اشاره دارند و گروه، هم به دو نفر گفته می‌شود و هم به بیشتر از دو نفر و از این نگاه طبق قاعده زبان عربی، کلمات بعدی جمع آورده می‌شود. این دو گروه مؤمن و کافر در باره پروردگار با هم اختلاف دارند که مؤمنان خدا را قبول می‌کنند و کافران انکار و این آیه می‌گوید اینها دو گروهند که درباره پروردگارشان به مخاصمه و جدال پرداختند، پس محل نزاع خداست که گروهی او را یکتا می‌دانند و اطاعت می‌کنند و گروهی به او کفر می‌ورزند و اطاعت نمی‌کنند.<ref>طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۲۹۲.</ref> نظیر این در آیات دیگر نیز آمده است:

{{قرآن| وَ إِنْ طائِفَتانِ مِنَ الْمُؤْمِنینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُما|ترجمه=و هر گاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع و جنگ پردازند، آنها را آشتی دهید.|سوره=حجرات|آیه=۹}} در این آیه هم چون دو گروه از مؤمنان با هم جنگ دارند، '''الْمُؤْمِنینَ''' و '''اقْتَتَلُوا''' را جمع آورده است.<ref>طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه: احمد بهشتی، تهران، انتشارات فراهانی، ۱۳۵۴ش، ج۱۶، ص۱۹۶.</ref>

{{قرآن|إِذْ دَخَلُوا عَلی داوُدَ فَفَزِعَ مِنْهُمْ قالُوا لا تَخَفْ خَصْمانِ بَغی بَعْضُنا عَلی بَعْضٍ فَاحْکُمْ بَیْنَنا بِالْحَقِّ|ترجمه=در آن هنگام بر داود وارد شدند و او از دیدن آنها وحشت کرد؛ گفتند: نترس، دو شاکی هستیم که یکی از ما بر دیگری ستم کرده است. در میان ما بحق داوری کن.|سوره=ص|آیه=۲۲}} در این آیه کلمات '''دَخَلُوا''' و '''مِنْهُمْ''' و '''قالُوا''' جمع هستند و کلمه '''خَصْمانِ''' تثنیه و بر عدد دو دلالت دارد. دو گروه با هم اختلاف داشتند و در هر گروه ممکن است بیش از سه نفر باشد، کلمات جمع آورده شده است.<ref>فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق، ج۲۶، ص۳۸۲.</ref>

علامه طباطبایی می‌نویسد: تعبیر «خَصْمَانِ اخْتَصَمُوا» چقدر جالب و پرمعنا است، از یک طرف اهل خصومت را تثنیه آورده تا برساند دو گروه بیشتر وجود ندارد یا خدا را قبول دارد یا ندارد و از سوی دیگر خصومت‌شان را به صورت جمع تعبیر کرده و آنگاه خصومت شان را درباره پروردگارشان دانسته و فهمانده که اختلاف‌شان در وصف ربوبیت خدای تعالی بوده و در نتیجه فهمانده است که برگشت تمامی اختلافات مذاهب هر قدر هم که زیاد باشند در یک مسئله است و آن وصف ربوبیت خدا است.<ref>طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج ۱۴، ص ۵۰۴.</ref>

{{پانویس}}

| شاخه فرعی۲ =  

  | تیترها = شد

  | لینک‌دهی = -

[[رده: قواعد عربی]]