شاه ولی‌الله دهلوی: تفاوت میان نسخه‌ها

شاه ولی‌الله دهلوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۰ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۴۸

۵۳۴ بایت حذف‌شده ، ‏۱۰ ژوئن ۲۰۲۳

←‏نهضت فکری سیاسی (اندیشه اصلاح دینی)

A.rezapour

automoderated، ناظمان (CommentStreams)

۱۵٬۰۶۹

ویرایش

@@ خط ۳۰: / خط ۳۰: @@
 == نهضت فکری سیاسی (اندیشه اصلاح دینی) ==
-وی در چارچوب اسلام، اندیشه‌های فلسفی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را منقلب ساخته و ارکان عرفان و فقه اسلامی را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. به گفته علامه اقبال، وی اولین مسلمانی بود که لزوم بازاندیشی کل نظام اسلامی را به طوری که از گذشته خود گسسته نشود. شاه ولی‌الله دهلوی در صدد بود تا تفکر اسلامی را مانند هر نظام کلامی فلسفی دیگر به صورت منسجم و منطقی عرضه کند.<ref>عبدالحمید صدیقی، «امام شاه ولی‌الله دهلوی (بخش دوم و پایانی)»، ترجمه حکیم الدین قریشی، ندای اسلام تابستان و پاییز ۱۳۸۵، شماره ۲۸، ص۲۶.</ref>
+از مهمترین و تأثیرگذارترین مصلحان شبه قاره هند شاه ولی الله دهلوی است که او را بنیانگذار جنبش احیاء و اصلاح فکر دینی در هند می دانند. او در عرصه های سیاسی و اجتماعی حضور چشمگیری نداشت و نسبت به استبداد و استعمار واکنش تندی از خود بروز نداد و در برابر اشغال نظامی هند چندان نقش فعال عملی نداشته است اما از جهت بازسازی اندیشه اندیشی دینی و حل مشکلات و معضلات فکری مسلمانان، راه های تازه ای گشود که بسیار مؤثر و کارساز می نمود. فرزندان و شاگردان او حضور چشمگیر در تحولات و حوادث آن دوران داشتند به گونه ای که فرزند وی شاه عبذالعزیز دهلوی به عنوان یکی از رهبران جهادی شناخته شده است.<ref>صاحبی، محمدجواد، جنبش های فکری و دینی، قم، نشر ادیان، چاپ دوم، ۱۴۰۲۱ش، ص۱۰۲ و ۱۰۳.</ref>
-شاه ولی‌الله سعی کرد که عرفان اسلامی را از تأثیرهای ناسالم بیگانه مانند نوع بیمارگونه ای از مذهب نوافلاطونی و مذهب ودایی تصفیه کند. او تأکید کرد عرفان اصیل بر خلاف عرفان دروغین، زنذگی فعال را تشویق می‌کند که متضمن ترقی و نیکبختی در این جهان دیگر است.<ref>عبدالحمید صدیقی، «امام شاه ولی‌الله دهلوی (بخش دوم و پایانی)»، ترجمه حکیم الدین قریشی، ندای اسلام تابستان و پاییز ۱۳۸۵، شماره ۲۸، ص۲۶.</ref>
+وی در چارچوب اسلام، اندیشه‌های فلسفی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را منقلب ساخته و ارکان عرفان و فقه اسلامی را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. به گفته [[اقبال لاهوری]]، وی اولین مسلمانی بود که لزوم بازاندیشی کل نظام اسلامی را به طوری که از گذشته خود گسسته نشود. شاه ولی‌الله دهلوی در صدد بود تا تفکر اسلامی را مانند هر نظام کلامی فلسفی دیگر به صورت منسجم و منطقی عرضه کند.<ref>عبدالحمید صدیقی، «امام شاه ولی‌الله دهلوی (بخش دوم و پایانی)»، ترجمه حکیم الدین قریشی، ندای اسلام تابستان و پاییز ۱۳۸۵، شماره ۲۸، ص۲۶.</ref> او را پیش قراول همه نهضت‌های اسلامی در هند دانسته‌اند. مولفه‌های اساسی اصلاح دینی شاه ولی‌الله مشتمل بر احیای عنصر اجتهاد، ارائه معیارهایی برای صدق احادیث، و به ویژه تبیین عدم جدایی شریعت و طریقت بود.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۵۰.</ref>
-او را پیش قراول همه نهضت‌های اسلامی در هند دانسته‌اند. مولفه‌های اساسی اصلاح دینی شاه ولی‌الله مشتمل بر احیای عنصر اجتهاد، ارائه معیارهایی برای صدق احادیث، و به ویژه تبیین عدم جدایی شریعت و طریقت بود.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۵۰.</ref>
+شاه ولی‌الله دهلوی از کسانی شمرده می شود که تجدید حیات فکری مسلمانان هند در قرن ده و یازده هجری به وسیله آنها انجام گرفت.<ref>عزیز احمد، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ترجمه نقی لطفی و محمد جعفر یاحقی، تهران، انتشارات کیهان، چاپ اول، ۱۳۶۷ش، ص۴۴–۴۶.</ref> شاه ولی‌الله را پدر تفکر اسلامی در هند متجدد دانسته‌اند. گفته‌اند او راه را برای متفکران مصلحی نظیر سید احمدخان، محمد اقبال، ابوالاعلی مودودی، خورشید احمد و… هموار نمود.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۵۰.</ref>
-شاه ولی‌الله را پدر تفکر اسلامی در هند متجدد دانسته‌اند. گفته‌اند او راه را برای متفکران مصلحی نظیر سید احمدخان، محمد اقبال، ابوالاعلی مودودی، خورشید احمد و… هموار نمود. نکته حائز اهمیت در اندیشه شاه ولی‌الله تحرک فکری نوینی است که به اندیشه دینی در متن سلسله‌های صوفیه داد. وی در پی ارائه روح جدیدی به تفکر اسلامی و آشتی دادن تعارض بین شرع و تصوف بود.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۵۰.</ref>
+شاه ولی‌الله یک جنبش اصلاح گرایانه دینی را در بین اهل تسنن هند آغاز نمود که بعضی از مدارس نو بنیاد هند و برخی از کشورهای مجاور مثل پاکستان، افغانستان به پیروی از او راه او را ادامه دادند.<ref>فرق تسنن، همان، ص۶۷۳–۶۷۴.</ref> شاه‌ولی‌اللّه معتقد بود در تمام مسائل مربوط به اعتقادات یا اعمال عبادی می‌توان از احکام هر یک از چهار مکتب اصلی فقهی (مالکی، حنفی، حنبلی، شافعی) تبعیت کرد و تقلید از یک مذهب لازم نیست.<ref>پی هاردی، مسلمانان هند بریتانیا، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ اول، ۱۳۶۹ش، ص۷۶.</ref> او اگرچه تشیع را قاطعانه رد کرده، در ملفوظاتش برای حضرت علی و اهل‌بیت(ع)، بخصوص امام صادق (ع)، مقام و عظمت بسیار قائل شده است.<ref>گروه فلسفه و عرفان، «تصوف و آیین هندو»، جوانی، حجت‌اللّه، «تصوف در شبه‌قاره هند»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۷، ذیل مدخل.</ref> برخی منابع به ضد شیعه بودن او اشاره کرده‌اند.<ref>موثّقی، سید احمد، جنبش اسلامی معاصر، تهران، سازمان سمت، چاپ چهارم، ۱۳۸۰ش.</ref>
-یک ویژگی متمایزکننده شاه ولی‌الله از سایر صوفیه، توجه وی به اوضاع سیاسی و کوشش برای اصلاح وضعیت سیاست و حکومت مسلمانان است. این خصلت تا حدودی به تعلق وی به فرقه نقشبندیه مربوط است. فرقه نقشبندیه عموماً دارای رویکرد انتقادی نسبت به حکومت بودند.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۵۵.</ref>
+پس از مرگ او، بر اساس تغیرات بنیادی جامعه اسلامی که توسط او انجام شد، جنبش نیرومندی آغاز گردید که به قیادت شاه اسماعیل شهید و سید احمد شهید، به منظور آزادی مسلمانان از چنگ امپریالیسم غربی صورت گرفت.<ref>عبدالحمید صدیقی، «امام شاه ولی‌الله دهلوی (بخش اول)»، ترجمه حکیم الدین قریشی، ندای اسلام تابستان و پاییز ۱۳۸۵، شماره ۲۶ و ۲۷، ص۲۵.</ref> این نهضت اگرچه شکست خورد اما اثر خود را به تدریج بر تاریخ و فکر مسلمانان باقی گذاشت تا اینکه در قرن بیستم میلادی، به رشد نهضت اسلامی در دل مبارزات استقلال طلبانهٔ هند انجامید و در شکل سیاسی خود، به تأسیس کشور پاکستان منجر گردید.<ref>جعفر ربانی، «نگاهی به نقش احیاگرانه شاه ولی‌الله محدث دهلوی»، رشد آموزش معارف اسلامی تابستان ۱۳۸۴، شماره ۵۷. ص۲۹.</ref> پس از تأسیس پاکستان و استقلال آن، شاه ولی‌الله به صورت قهرمان ملی تلقی شد.<ref>خرمشاهی، بهاءالدین، «ترجمه شاه ولی‌الله دهلوی»، ترجمان وحی، ۱۳۸۰ش، شماره ۹. ص۶۳.</ref> وی به مفهوم امت اسلامی که فارغ از مرزهای قومی سیاسی جغرافیایی و… است توجه خاصی داشت.<ref>جعفر ربانی، «نگاهی به نقش احیاگرانه شاه ولی‌الله محدث دهلوی»، رشد آموزش معارف اسلامی تابستان ۱۳۸۴، شماره ۵۷. ص۲۹.</ref>
-تعالیم شاه ولی‌الله نهضتی نوین در شبه قاره هند پدیدآورد. نهضتی که در آن پیروان تصوف، در عین حال، مجتهدانی بزرگ و جنگ آورانی نستوه بودند. در این خصوص می‌توان به تأثیر اندیشه‌های وی در حرکت جهادی سید احمد باریلی، سید اسماعیل شهید و شرکت فعالانه علما در جنبش آزادی خواهای هند اشاره نمود.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۵۸.</ref>
+=== تصوف ===
+نکته حائز اهمیت در اندیشه شاه ولی‌الله تحرک فکری نوینی است که به اندیشه دینی در متن سلسله‌های صوفیه داد. وی در پی ارائه روح جدیدی به تفکر اسلامی و آشتی دادن تعارض بین شرع و تصوف بود.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۵۰.</ref>
-شاه ولی‌الله جزء صوفیان عمل گرا و فعال قرار می‌گیرد. صوفیانی که هم به تهذیب فردی و هم اجتماعی معتقدند و در فرایند تهذیب و اصلاح نفس، دغدغه اجتماع، حکومت، جهاد، سیاست، اصلاح اندیشه دینی، اصلاح اندیشه سیاسی و اقتصادی را نیز به دست فراموشی نمی‌سپرند. مهم‌ترین جنبه آرا و افکار شاه ولی‌الله، انتقاد او از رواج افکار و اعمال نادرست در تصوف است.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۵۹.</ref>
+تأثیر دیدگاه انتقادی شاه ولی‌الله نسبت به تصوف بر متفکران اسلامی تا عصر حاضر قابل مشاهده است. ابوالاعلی مودودی بنیانگذار جماعت اسلامی هند، سید احمد شهید مؤسس نهضت طریقه محمدیه از کسانی هستند که تحت تأثیر شاه ولی‌الله هستند.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۴۳، ۴۴، ۴۵.</ref>
-تجدید حیات فکری مسلمانان هند در قرن ده و یازده هجری به وسیله دو نفر صورت گرفته است که اثرات آن هنوز بر فِرَق موجود و مورد بحث نمایان است. یکی از آنان شیخ احمد سر هندی (۹۷۱–۱۰۳۴ق) مؤسس طریقه مجدّدیه یا احمدیه در سلسله نقش بندی است. فرد دوّم شاه ولی‌الله دهلوی می‌باشد<ref>عزیز احمد، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ترجمه نقی لطفی و محمد جعفر یاحقی، تهران، انتشارات کیهان، چاپ اول، ۱۳۶۷ش، ص۴۴–۴۶.</ref>
-نهضت فرهنگی و اجتماعی سیاسی‌ای که او و فرزندان و شاگردانش به بار آوردند «نهضت ولی‌الله» نام گرفت. پس از تأسیس پاکستان و استقلال آن، شاه ولی‌الله به صورت قهرمان ملی و متفکر سیاسی تلقی شد.<ref>خرمشاهی، بهاءالدین، «ترجمه شاه ولی‌الله دهلوی»، ترجمان وحی، ۱۳۸۰ش، شماره ۹. ص۶۳.</ref>
-پس از مرگ او، بر اساس تغیرات بنیادی جامعه اسلامی که توسط او انجام شد، جنبش نیرومندی آغاز گردید که به قیادت شاه اسماعیل شهید و سید احمد شهید، به منظور آزادی مسلمانان از چنگ امپریالیسم غربی صورت گرفت.<ref>عبدالحمید صدیقی، «امام شاه ولی‌الله دهلوی (بخش اول)»، ترجمه حکیم الدین قریشی، ندای اسلام تابستان و پاییز ۱۳۸۵، شماره ۲۶ و ۲۷، ص۲۵.</ref> این نهضت اگرچه شکست خورد اما اثر خود را به تدریج بر تاریخ و فکر مسلمانان باقی گذاشت تا اینکه در قرن بیستم میلادی، به رشد نهضت اسلامی در دل مبارزات استقلال طلبانهٔ هند انجامید و در شکل سیاسی خود، به تأسیس کشور پاکستان منجر گردید.<ref>جعفر ربانی، «نگاهی به نقش احیاگرانه شاه ولی‌الله محدث دهلوی»، رشد آموزش معارف اسلامی تابستان ۱۳۸۴، شماره ۵۷. ص۲۹.</ref>
 شاه ولی‌الله دارای رویکردی انتقادی و در عین حال اصلاحی نسبت به تصوف بود. رویکرد وی در اصلاح تصوف دارای مولفه‌های صوفیانه دینی معرفتی یا کلامی فقهی سیاسی و اجتماعی بود.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۴۱.</ref>
-تأثیر دیدگاه انتقادی شاه ولی‌الله نسبت به تصوف بر متفکران اسلامی تا عصر حاضر قابل مشاهده است. ابوالاعلی مودودی بنیانگذار جماعت اسلامی هند، سید احمد شهید مؤسس نهضت طریقه محمدیه از کسانی هستند که تحت تأثیر شاه ولی‌الله هستند.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۴۳، ۴۴، ۴۵.</ref>
+شاه ولی‌الله جزء صوفیان عمل گرا و فعال قرار می‌گیرد. صوفیانی که هم به تهذیب فردی و هم اجتماعی معتقدند و در فرایند تهذیب و اصلاح نفس، دغدغه اجتماع، حکومت، جهاد، سیاست، اصلاح اندیشه دینی، اصلاح اندیشه سیاسی و اقتصادی را نیز به دست فراموشی نمی‌سپرند. مهم‌ترین جنبه آرا و افکار شاه ولی‌الله، انتقاد او از رواج افکار و اعمال نادرست در تصوف است.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۵۹.</ref>
-شاه ولی‌الله یک جنبش اصلاح گرایانه دینی را در بین اهل تسنن هند آغاز نمود که بعضی از مدارس نو بنیاد هند و برخی از کشورهای مجاور مثل پاکستان، افغانستان به پیروی از او راه او را ادامه دادند.<ref>فرق تسنن، همان، ص۶۷۳–۶۷۴.</ref>
-شاه‌ولی‌اللّه معتقد بود در تمام مسائل مربوط به اعتقادات یا اعمال عبادی می‌توان از احکام هر یک از چهار مکتب اصلی فقهی (مالکی، حنفی، حنبلی، شافعی) تبعیت کرد و تقلید از یک مذهب لازم نیست.<ref>پی هاردی، مسلمانان هند بریتانیا، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ اول، ۱۳۶۹ش، ص۷۶.</ref> او اگرچه تشیع را قاطعانه رد کرده، در ملفوظاتش برای حضرت علی و اهل‌بیت(ع)، بخصوص امام صادق (ع)، مقام و عظمت بسیار قائل شده است.<ref>گروه فلسفه و عرفان، «تصوف و آیین هندو»، جوانی، حجت‌اللّه، «تصوف در شبه‌قاره هند»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۷، ذیل مدخل.</ref> برخی منابع به ضد شیعه بودن او اشاره کرده‌اند.<ref>موثّقی، سید احمد، جنبش اسلامی معاصر، تهران، سازمان سمت، چاپ چهارم، ۱۳۸۰ش.</ref>
-وی به مفهوم امت اسلامی که فارغ از مرزهای قومی سیاسی جغرافیایی و… است توجه خاصی داشت.<ref>جعفر ربانی، «نگاهی به نقش احیاگرانه شاه ولی‌الله محدث دهلوی»، رشد آموزش معارف اسلامی تابستان ۱۳۸۴، شماره ۵۷. ص۲۹.</ref>
-گفته شده است شاه ولی الله در عرصه های اجتماعی چندان فعال نبوده است و در برابر اشغال نظامی هند چندان نقش فعال عملی نداشته است اما فرزندان و شاگردان او حضور چشمگیر در تحولات و حوادث آن دوران داشتند به گونه ای که فرزند وی شاه عبذالعزیز دهلوی به عنوان یکی از رهبران جهادی شناخته شده است.<ref>صاحبی، محمدجواد، جنبش های فکری و دینی، قم، نشر ادیان، چاپ دوم، ۱۴۰۲۱ش، ص۱۰۲ و ۱۰۳.</ref>
+شاه ولی‌الله سعی کرد که عرفان اسلامی را از تأثیرهای ناسالم بیگانه مانند نوع بیمارگونه‌ای از مذهب نوافلاطونی و مذهب ودایی تصفیه کند. او تأکید کرد عرفان اصیل بر خلاف عرفان دروغین، زنذگی فعال را تشویق می‌کند که متضمن ترقی و نیکبختی در این جهان دیگر است.<ref>عبدالحمید صدیقی، «امام شاه ولی‌الله دهلوی (بخش دوم و پایانی)»، ترجمه حکیم الدین قریشی، ندای اسلام تابستان و پاییز ۱۳۸۵، شماره ۲۸، ص۲۶.</ref> یک ویژگی متمایزکننده شاه ولی‌الله از سایر صوفیه، توجه وی به اوضاع سیاسی و کوشش برای اصلاح وضعیت سیاست و حکومت مسلمانان است. این خصلت تا حدودی به تعلق وی به فرقه نقشبندیه مربوط است. فرقه نقشبندیه عموماً دارای رویکرد انتقادی نسبت به حکومت بودند.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۵۵.</ref>
-از مهمترین و تأثیرگذارترین مصلحان شبه قاره هند شاه ولی الله دهلوی است که او را بنیانگذار جنبش احیاء و اصلاح فکر دینی در هند می دانند. او در عرصه های سیاسی و اجتماعی حضور چشمگیری نداشت و نسبت به استبداد و استعمار واکنش تندی از خود بروز نداد اما از جهت بازسازی اندیشه اندیشی دینی و حل مشکلات و معضلات فکری مسلمانان، راه های تازه ای گشود که بسیار مؤثر و کارساز می نمود.<ref>صاحبی، محمدجواد، جنبش های فکری و دینی، قم، نشر ادیان، چاپ دوم، ۱۴۰۲۱ش، ص۱۰۲ و ۱۰۳.</ref>
+تعالیم شاه ولی‌الله نهضتی نوین در شبه قاره هند پدید آورد. نهضتی که در آن پیروان تصوف، در عین حال، مجتهدانی بزرگ و جنگ آورانی نستوه بودند. در این خصوص می‌توان به تأثیر اندیشه‌های وی در حرکت جهادی سید احمد باریلی، سید اسماعیل شهید و شرکت فعالانه علما در جنبش آزادی خواهای هند اشاره نمود.<ref>حجت‌الله جوانی، نقد (بررسی اندیشه‌های انتقادی شاه ولی‌الله دهلوی)، مطالعات عرفانی، 1385 شماره ۴، ص۵۸.</ref>
 {{پایان پاسخ}}{{مطالعه بیشتر}}