|
|
(۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{در دست ویرایش|کاربر=Shamloo}}
| |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
خط ۵: |
خط ۴: |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| ماه مبارک رمضان ماه ضیافت رحمان از بندگان خود میباشد و خوان رحمت الهی گسترده است- بجاست که با نگاهی گذار به سیره معصومان(ع) در این ماه رفتارهای فردی و اجتماعی آنان را سرمشق زندگی خود قرار دهیم.
| | '''سیره معصومان در ماه رمضان''' شامل اعمالی در راستای اصلاح، بهسازی و عمقبخشی به رابطهٔ خود و خدا و از جهتی رابطه خود و مردم بوده است. در بُعد فردی سیره [[معصومان(ع)]] بر یافتن حالت عرفانی در مواجه با ماه رمضان، اقامهٔ نمازهای مستحبی، تلاوت قرآن، نیایشهای مختلف در موقعیتهای زمانی متفاوت، احیای شبهای قدر، توجه به آداب الهی هنگام افطار، غسل، [[اعتکاف]]، توجه به آداب الهی در شب عید فطر و پرداختن به آداب و اعمال روز عید فطر برقرار بوده است. |
| بهطور کلی میتوان سیره آن بزرگواران را در دو بخش مورد مطالعه و بررسی قرار داد.
| |
| الف) رابطه خود و خدا (بعد فردی)
| |
| ۱- تغییر حالت
| |
| سید ابن طاووس «ره» نقل میفرماید که وقتی ماه مبارک رمضان فرا میرسید رنگ چهره پیامبر اکرم(ص) عوض میشد و زیاد به نماز و دعا میپرداخت (۱)، تغییر حالت آن حضرت در دهه آخر ماه مبارک رنگ مضاعفی به خود میگرفت، بگونهای که تمام شبها را به شب زندهداری و عبادت سپری میکرد. (۲)
| |
| درباره حضرت امام زین العابدین(ع) نقل شده است که ایشان در این ماه کاملاً غرق در دعا و تسبیح و استغفار و ذکر تکبیر میگشت. (۳)
| |
| ۲- نمازهای مستحبی
| |
| گرچه بجا آوردن نمازهای مستحبی و نوافل یکی از مسائل عادی و روزمره آن بزرگواران بوده است. ولی در ماه رمضان حالت مضاعف به خود میگرفت، تا آنجا که نمازهای مخصوصی توسط آنان در ماه مبارک رمضان و شبهای قدر خوانده میشد، که ذکر تفصیل آن مجال دیگری میطلبد.
| |
| ۳- تلاوت قرآن
| |
| ماه مبارک رمضان بهار قرآن است و پیامبر اکرم(ص) و عترت طاهرینش که خود قرآن ناطقند و هیچگاه ایشان از قرآن، و قرآن از ایشان جدا نبوده، و تلاوت آیات دلنشین آن جزء برنامه روزمره ایشان بوده است، عنایتخاصی نسبتبه تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان مبذول میداشتند و توجه اصحاب و یاران خود را نسبتبه آن جلب مینمودند، تا آنجا که در مورد حضرت امام سجاد(ع) نقل شده است که چهل بار قرآن را در ماه مبارک ختم مینمود. (۴)
| |
| ۴- نیایش
| |
| چگونه خواستن و از چه کسی خواستن و به چه انگیزهای خواهش کردن از مهمترین مطالبی است که در هر درخواستی، نهفته است اینجا سخن از درخواست از یگانه معبود قادر و تواناست که معصومین(ع) بر بشریت منت نهاده و نحوه درخواست را در قالب «دعا» به عالیترین وجه ممکن نشان دادهاند. و علاوه بر لذت سخن گفتن با خداوند عالیترین مضامین معارف تابناک الهی را در آن جای داده و از خود یادگارهایی بس ارزشمند به ودیعت نهادهاند.
| |
| در ماه مبارک رمضان دعاهای مخصوصی از آن بزرگواران رسیده است که تنها به ذکر عناوین آنها در این مقاله اکتفا میشود:
| |
| الف- دعا در وقت دیدن هلال ماه مبارک.
| |
| ب- دعای پیامبر اکرم(ص) در وقت وارد شدن به ماه مبارک رمضان،
| |
| ج- دعای پیغمبر اکرم(ص) در شب اول،
| |
| د- دعای ابو حمزه ثمالی در هر شب،
| |
| ح- دعای سحر،
| |
| و- دعای اول صحیفه سجادیه،
| |
| ز- دعای وقت افطار،
| |
| ط- دعای امام زین العابدین(ع) در شبهای نوزدهم و بیست و یکم،
| |
| ظ- دعای پیامبر اکرم(ص)، و امام باقر(ع) و امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) در ماه مبارک رمضان.
| |
| ی- دعای پیامبر اکرم(ص) و امام زین العابدین(ص) در شب بیست و هفتم،
| |
| ل- دعای پیامبر اکرم(ص) در شب آخر هر ماه،
| |
| ن- دعا به هنگام وداع با ماه رمضان،
| |
| ۵- احیای شب قدر
| |
| معصومین(ع) در شبهای قدر شب زندهدار بودند، و نه تنها خود به احیاء آن میپرداختند بلکه خانواده و کودکان و فرزندان خویش را به انجام آن وامیداشتند، روایتشده است که رسول خدا(ص) در شب بیست و سوم ماه، خفتگان از خانواده خود را از خواب بیدار میکرد و آب به صورت آنها میپاشید. (۵)
| |
| حضرت فاطمه زهرا(س) نیز نمیگذاشت کسی از فرزندانش در آن شب به خواب رود، و آنان را با کمی غذا و ایجاد آمادگی از روز و با انجام استراحت در روز، آماده میساخت، و میفرمود محروم کسی است که از خیر این شب محروم ماند. (۶)
| |
| و یک سال حضرت امام صادق(ع) به بیماری سختی گرفتار شده بود، آن حضرت دستور داد که در شب بیست و سوم ایشان را برداشته و به مسجد پیامبر(ص) بردند، و آن شب را در آن مکان شریف به احیاء گذارند. (۷)
| |
| ۶- آداب افطار
| |
| چگونه افطار کردن، و با چه افطار کردن از جمله مسائل قابل توجه سیره است. از پیامبر(ص) و ائمه هدی(ع) ادعیه خاصی در وقت افطار نقل شده است. امام صادق(ع) میفرماید که پیامبر اکرم در وقت افطار این دعا را میفرمود: «اللهم لک صمنا و علی رزقک افطرنا فتقبله منا، ذهب الظلما و ابتلت العروق و بقی الاجر» (۸) بار خدایا برای تو روزه گرفتیم، و بر روزی تو افطار نمودیم، پس آن را از ما بپذیر.
| |
| حضرت امیر المؤمنین(ع) در وقت افطار میفرمود: «اللهم لک صمنا و علی رزقک افطرنا فتقبله منا انک انت و السیمع العلیم» (۹) خدایا برای تو روزه داشتیم، و بر روزی تو افطار کردیم. پس آن را از ما قبول نما، همانا که تو شنوا و دانایی.
| |
| و اما اینکه با چه چیزی افطار مینمودند، مواردی نقل شده است، از امام باقر(ع) نقل شده است که پیامبر اکرم با آب و خرما، یا آب و رطب افطار مینمودند (رطب غیر از خرما است). (۱۰) و اگر آن حضرت شیرینی و حلوا نمییافتبا آن افطار و گاهی با شکر که از نی گرفته میشد، افطار میکرد. (۱۳) و امام صادق(ع) میفرماید: پیامبر، اکرم(ص) با شیرینی و حلوا افطار مینمود، و اگر آن را نمییافتبا آب ولرم افطار میکرد، و میفرمود: آن باعث پاکیزگی کبد و معده است، و دهان را خوشبو میسازد، و ریشه دندان و دید چشم را تقویت مینماید. (۱۴) بنابر این از مجموعه روایات استفاده میشود که آن حضرت- در صورت امکان- با یک ماده شیرینی مثل حلوا، خرما، و در صورت نبود آنها با آب نیمه گرم و ولرم فطار مینمود.
| |
| ابن طاووس از امام باقر(ع) نقل میکند که حضرت علی(ع) دوست داشت که با شیر افطار کند. (۱۵)
| |
| ۷- غسل
| |
| پیامبر اکرم(ص) در دهه آخر ماه مبارک رمضان هر شب غسل میکرد. (۱۶) حضرت امام باقر(ع) شبهای نوزدهم، بیست و یکم، بیست و سوم و بیست و پنجم را غسل میکرد (۱۷)، و امام صادق(ع) در شب بیست و سوم دو بار غسل مینمود، یک بار در اول شب، بار دوم در آخر شب. (۱۸)
| |
| ۸- اعتکاف
| |
| یکی از مستحبات بسیار مهم و سازنده اعتکاف است. که تفصیل و شرائط آن در کتب فقهی آمده است و از عهده این نوشته خارج میباشد، امام صادق(ع) فرمود: یکبار رسول خدا(ص) در دهه اول ماه رمضان به اعتکاف نشست و در رمضان دیگر در دهه دوم، و در رمضان پس از آن در دهه سوم اعتکاف نمود. و بعد از آن همیشه در دهه آخر رمضان به اعتکاف مینشست. (۱۹)
| |
| ۹- وداع با ماه رمضان
| |
| برخاستن از سفره ضیافت الله برای عارفان دلداده حق سخت و ناگوار است؛ لذا همانطور که جدایی عاشق از معشوق، به سختی هر چه تمامتر صورت میگیرد، پیامبر اکرم(ص) چگونگی وداع با ماه رمضان را چنین بیان میکند: جابر بن عبدالله انصاری نقل میکند که در جمعه ماه رمضان، بر رسول خدا وارد شدم. هنگامی که چشم او بر من افتاد فرمود: ای جابر این جمعه آخر ماه رمضان است، پس با او وداع کن و بگو: «اللهم لا تجعله آخر العهد من صیامنا ایاه، فان جعلته فاجعلنی مرحوما، و لا تجعلنی محروما» یعنی خدایا، این رمضان را آخرین روزه ما قرار مده، و چنانچه قرار دادی پس ما را مورد رحمتخود قرار بده و ما را محروم ساز، و هر کس این را بگوید به یکی از دو امر نیکو (احدی الحسنیین) نائل میشود، یا آنکه عمر پیدا میکند و ماه رمضان بعدی را درک مینماید، یا آنکه مورد بخشش و رحمتخدا قرار میگیرد. (۲۰)
| |
| ۱۰- شب عید فطر
| |
| از مجموعه روایات استنباط میشود که این شب از جایگاه بس والایی برخوردار است، و معصومین(ع) آن را به احیاء و شب زندهداری میگذراندند. حضرت علی بن الحسین امام زین العابدین(ع) شب عید فطر را در مسجد به نماز میگذارند تا آنگاه که صبح شود.
| |
| ۱۱- نماز عید فطر
| |
| رسول خدا(ص) روز عید بعد از طلوع آفتاب خارج میشد و هنگامه خروج به اطراف آسمان مینگریست و میفرمود که در آن روز بر جا نماز و حصیر نماز مخوان، یعنی روی خاک بنشین و بر آن نماز بخوان.
| |
| فقهاء عظام مستحباتی را برای این روز ذکر نمودهاند که از جمله آنها، نماز را در صحرا بپا داشتن، خارج شدن امام با پای برهنه و پیاده، و توأم با وقار و ذکر خدا، و سجده بر زمین و…
| |
| روز عید فطر روز اجر و گرفتن نتیجه امتحان است. قهرا در هر امتحانی نتایجیکسان نیست. شیخ صدوق (ره) نقل مینماید: امام حسن مجتبی(ع) گروهی از مردم را در روز عید فطر دید که به بازی و خنده مشغولند، حضرت رو به یاران خود کرد و فرمود: «خدای عز و جل ماه رمضان را محل مسابقه بندگان خود قرار داده است که به واسطه اطاعتخویش بسوی رضوان الهی پیشی میگیرند، پس گروهی سبقت گرفتند و پیروز و رستگار گشتند، و گروهی عقب ماندند و محروم شدند، پس عجب دارم از کسی که خندان است و به لهو و بازی مشغول است در روزی که نیکوکاران به اجر و ثواب رسیده و کوتاهی ورزان از آن بیفیض و محرومند، به خدا سوگند اگر پرده برداشته شود هر آینه نیکوکار به عمل نیک خویش و بدکار به عمل بد خود مشغول خواهد شد.» (۲۱) | |
| ب) رابطه خود و مردم (بعد اجتماعی):
| |
| ۱- ایجاد آمادگی برای ماه رمضان
| |
| در آستانه ماه مبارک، معصومان(ع) اهمیت و عظمت ماه مبارک رمضان را به مرمدم گوشزد نموده و آنان را به استفاده از این ضیافت الهی فرا میخواندند که در این زمینه خطبههای بسیار جالب از پیامبر اکرم(ص) و امیر المؤمنین(ع) و روایات تکان دهندهای صادر شده است، که برای نمونه به ذکر دو روایتبسنده میکنیم:
| |
| امام صادق(ع) در آستانه ماه مبارک رمضان اینگونه به فرزندان خویش سفارش میفرمود: «نهایت کوشش خودتان را بنمایید که در این ماه روزیها تقسیم میشوند، و سرآمد عمرها و اجلها نوشته میشود و در آن شبی است که عمل در آن ماه از عمل هزار ماه برتر و افضل است.»
| |
| ابو صلت میگوید: بر حضرت امام رضا(ع) در جمعه آخر شعبان وارد شدم. حضرت به من فرمود: «ای ابا صلت، بیشتر روزهای ماه شعبان گذشت، و این جمعه آخر ماه است پس در این باقیمانده آن کوتاهی مورز و سابق خود را جبران کن،... و بیشتر به دعا و استفغار و تلاوت قرآن بپرداز، و از گناهانت توبه کن، تا با خلوص در ماه خدا وارد گردی.» (۲۲)
| |
| ۲- سفارش به تلاوت قرآن
| |
| اهل بیت عصمت و طهارت(ع) علاوه بر آنکه خود موفق به تلاوت قرآن بودند دیگران را به تلاوت آن سفارش مینمودند، و گاه نسبتبه تلاوت بعضی سورهها در بعضی از شبها عنایتخاصی از خود نشان دادهاند، توجه عزیزان را به چند روایت که دو نکته ذکر شده را دربردارد جلب مینماییم.
| |
| وهب از امام صادق(ع) میپرسد خوب است در ماه رمضان در چند روز قرآن خوانده شود؟ حضرت فرمود: در سه روز به بالا.
| |
| امام باقر(ع) فرمود: «لکل شیء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان» (۲۳) هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.
| |
| از بین سورههای قرآن به تلاوت این سورهها سفارش شده است.
| |
| ۱و ۲: سوره عنکبوت و روم:
| |
| تلاوت این دو سوره در شب بیست و سوم ماه رمضان توصیه شده است.
| |
| امام صادق(ع) فرمود: «من قرا سوره العنکبوت و الروم فی لیله ثلاث و عشرین فهو و الله یا ابا محمد من اهل الجنه» (۲۴) سوگند به خدا کسی که سوره عنکبوت و روم را در شب بیست و سوم رمضان بخواند از اهل بهشت است. البته این به معنای اقتضاء است که با وجود شرائطش چنین نتیجهای را بدنبال خواهد داشت.
| |
| ۳- سوره قدر در وقتسحر و افطار:
| |
| از امام زین العابدین(ع) روایتشده است: «من قرا انا انزلناه فی لیله القدر عند فطوره و عند سحوره کان فیما بینهما کالمتشحط بدمه فی سبیل الله» (۲۵) کسی که سوره قدر را در هنگام افطار و سحر بخواند مانند کسی است که در این فاصله در راه خدا بخون خود غلتیده باشد.
| |
|
| |
|
| و همین مضمون نیز از حضرت امام صادق(ع) روایتشده است. (۲۶)
| | در بُعد اجتماعی و رابطه شخص با مردم، سیره معصومان(ع) بر ایجاد آمادگی روحی در مردم برای ورود به [[ماه رمضان]]، سفارش به تلاوت قرآن، کمک به مستمندان، افطاری دادن، توجه بیشتر به زیردستان، گذشتن از خطای آنان و آزادکردن اسیران بوده است. |
| و نیز از امام صادق(ع) نقل شده است که هر کسی که در هر شب ماه رمضان هزار بار سوره قدر را بخواند در شب بیست و سوم عجایبی را درک خواهد کرد. (۲۷) و در روایتی دیگر از آن حضرت اثر آن را در رسیدن انسان به سرحد نهایتیقین در امور اختصاصی اهل بیت(ع) قرار داده است که به واسطه دیدن بعضی از حقایق در عالم رؤیا به آن میرسد. (۲۸)
| |
| ۴- سوره دخان:
| |
| شیخ صدوق روایت کرده است که مردی خدمت امام باقر(ع) رسید و پرسید چگونه من شب قدر را در هر سال شناسایی کنم؟ حضرت فرمود: «وقتی که ماه رمضان آمد هر شب یکبار سوره دخان را بخوان، وقتی که شب بیست و سوم فرا رسید به آنچه که میخواهی خواهی رسید.» (۲۹)
| |
| ۳- کمک به مستمندان
| |
| یکی از علل و حکمتهای روزه این است که با ایجاد حالت گرسنگی و تشنگی انسان به یاد ضعیفان و مستمندان و تنگدستان بیفتد، و هر کسی به فراخور حال ووسع خود نسبتبه آنان کمک نماید. (۳۰) ابنعباس میگوید: وقی که ماه رمضان فرا میرسید هر صاحب حاجتی که به نزد رسول خدا مراجعه میکرد حاجتش برآورده میشد. (۳۱) راجع به حضرت زین العابدین(ع) نقل است که هر روز ماه رمضان را صدقه میداد. (۳۲)
| |
| ۴- افطاری دادن
| |
| این عمل در سیره معصومین(ع) بنحو کاملی مشاهده میشود. و از امام صادق(ع) روایت است که هنگامی که حضرت امام زین العابدین(ع) روزه میگرفت دستور میداد گوسفندی را سر میبریدند، و آن را تکهتکه ساخته و در دیگ میریختند، آن حضرت در وقت غروب به دیگها سر میزد و در حالی روزه داشتبوی آبگوشت را استشمام مینمود، آنگاه میفرمود: کاسهها را بیاورید این کاسه را برای فلان کس و دیگری را برای فلان بکشید، و همینطور کاسهها را پر میکردند تا آبگوشتبه اتمام میرسید، آنگاه خود با نان و خرما افطار میکرد. (۳۳)
| |
| ۵- توجه بیشتر به زیردستان و گذشت از خطای آنان
| |
| از امام صادق(ع) روایت است که امام زین العابدین(ع) در ماه مبارک رمضان توجه خاصی به زیردستان و خدمتکاران خود داشت، و هرگاه یکی از آنها مرتکب خطایی میشد او را مورد عقوبت قرار نمیداد، و تنها گناه او را یادداشت مینمود، تا آنکه که شب آخر ماه رمضان فرا میرسید، همه آنان را گرد خود جمع مینمود، و کاغذهای خطایای آنان را بیرون میآورد و بر تک تک آنان میخواند و آنان به گناه خود اعتراف و اقرار مینمودند، پس از آن در میان ایشان برمیخاست و میفرمود: «با صدای بلند بگویید: ای علی بن الحسین، همان خدایت نیز خطاهایت را شمارش کرده است همانگونه که تو گناهانمان را شمردی، و در کتاب، تمام اعمال کوچک و بزرگ ثبت است، و همه اعمال در نزد او حاضر است همانگونه که اعمال ما در نزد تو حاضر بود (و تو بر آن ناظر بودی)، پس از ما درگذر همانگونه که تو امید عفو و گذشت داری، از ما درگذر تا که خدایت را بخشنده و رحیم یابی… ای علی بن الحسین، کوچکی مقام خود را در برابر خدای داور دادگری که به هیچکس ظلم روا نمیدارد یادآور و از گناه ما درگذر،...» و حضرت در حالی که گریه و زاری میکرد مرتب این کلمات را میفرمود و آنان هم با وی هم آواز میشدند و میفرمود: بار خدایا تو به ما دستور دادی که از کسانی که به ما ظلمی روا داشتند درگذریم، ما بخود ظلم کردیم، پس از ما درگذر، که تو نسبتبه آن سزاوارتری. تو به ما فرمودی که هیچ درخواست کنندهای را از در خانههایمان رد نکنیم، ما به درگاه تو دست نیاز و درخواستبلند کردهایم، و از تو طلب مینماییم، پس بر ما منت نه، و ما را محروم مساز… آنگاه رو به آنان مینمود و میفرمود: من از خطایای شما گذشتم، آیا شما نیز از من میگذرید؟
| |
| و آنان در پاسخ میگفتند: از تو گذشتیم ای آقای ما، و تو به ما هیچ بدی روا نداشتی، پس آن حضرت میفرمود بگوئید: بار خدایا: از علی بن الحسین درگذر، همانگونه که او از ما گذشت، و او را از آتش آزاد آن همانطوری که او ما را از بندگی رهانید، و آنان آمین گفتند، و حضرت فرمود: بروید که از شما گذشتم، و همگی شما را آزاد کردم، و همگی آنان را آزاد میفرمود. (۳۴)
| |
| ۶- حفظ حریم دین و حرمت زمان
| |
| حفظ عفت عمومی جامعه از جمله مهمترین وظایف نظام اسلامی استبه عنوان نمونه حد شرابخوار ۸۰ تازیانه است، ولی اگر در ماه رمضان شراب خورده شود حالت دیگری دارد، نجاشی شاعر در روز ماه رمضان شراب خورد، او را بنزد امیر المؤمنین آوردند، حضرت پس از یک شب زندان کردن او، و اجرای حد شرعی شرابخواری(۸۰ ضربه)، ۲۰ ضربه شلاق اضافی، بخاطر شکستن حرمت ماه رمضان بر او زد. (۳۵) و در برخی روایات او پذیرای ۳۹ ضربه اضافی بدان جهتشد. (۳۶)
| |
| ۷- آزادی اسیران
| |
| بنابر نقل برخی از روایات حضرت رسول اکرم در ماه رمضان تمامی اسیران را آزاد میساخت. (۳۷) البته این مربوط به حفظ مصالح عمومی اسلام و مسلمین است و تشخیص آن به دستحاکم شرعی و ولی امر مسلمین است.
| |
| این نوشته چکیدهای است گویا از کتابی که توسط این نویسنده در دست نگارش است، که امید استبه فضل الهی تقدیم محضر دانش پژوهان و شیفتگان معارف گردد.
| |
|
| |
|
| ۱- اقبال الاعمال، سید بن طاووس، ۷۰.
| | == رابطهٔ خود و خدا (بعد فردی) == |
| ۲- من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ۲: ۱۵۶/۲۰۱۸.
| | قسمتی از سیرهٔ معصومان(ع) در مواجه با ماه رمضان در بعد فردی و در رابطهٔ آنان با خدا رقم میخورده است: |
| ۳- الکافی (فروع)، شیخ کلینی، ۴:۸۸/۸، وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ۱۰: ۳۰۹/۱۳۴۷۸۶(چاپ آل البیت).
| | |
| ۴- بحار الانوار، علامه مجلسی، ۹۸/۵.
| | === دگرگونی حال === |
| ۵- همان، ۹۸/۱۶۰، دعائم الاسلام ۱/۲۸۲.
| | [[سید ابن طاووس]] (درگذشتهٔ ۶۶۴ق) نقل میکند که وقتی ماه مبارک رمضان فرا میرسید رنگ چهرهٔ [[پیامبر اکرم(ص)]] عوض میشد و زیاد به نماز و دعا میپرداخت<ref>سید بن طاووس، علی بن موسی، إقبال الأعمال ( ط- القديمة)، تهران، دار الكتب الإسلاميه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۰.</ref>. تغییر حالت رسول الله(ص) در دههٔ آخر ماه رمضان شدت بیشتری میگرفت، بهگونهای که تمام شبها را به شب زندهداری و عبادت سپری میکرد.<ref>الصدوق، محمد بن علی، من لا يحضره الفقيه، تحقیق علیاکبر الغفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۶.</ref> دربارهٔ امام سجاد(ع) هم نقل شده که در ماه رمضان کاملاً غرق در دعا، تسبیح، استغفار و ذکر تکبیر میشد.<ref>الکلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علیاکبر الغفارى و محمد الآخوندى، تهران، دار الكتب الإسلامية، الطبعة، ۱۴۰۷ق. ج۴، ص۸۸-۸۹؛ نیز: الحر العاملی، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۳۰۹.</ref> |
| ۶- دعائم الاسلام ۱/۲۸۲.
| | |
| ۷- بحار الانوار، ۹۸/۱۶۹.
| | === نمازهای مستحبی و تلاوت قرآن === |
| ۸- الکافی ۴: ۹۵/۱، من لا یحضره الفقیه ۲:۱۰۶/ ۱۸۵۰، تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ۴: ۱۹۹/۵۷۶، المقنعه، شیخ مفید، ۵۱، مصباح المجتهد، شیخ طوسی، ۵۶۸، وسائل الشیعه ۱۰: ۱۴۷/۱۳۰۷۰.
| | بهجا آوردن نمازهای مستحبی یکی از مسائل عادی و روزمره معصومان(ع) بود. با این حال در ماه رمضان حالت مضاعف به خود میگرفت تا آنجا که نمازهای مخصوصی توسط آنان در ماه مبارک رمضان و شبهای قدر خوانده میشد.<ref>سید بن طاووس، إقبال الأعمال ( ط- القديمة)، ج۱، ص۲۰؛ نیز: سید بن طاووس، إقبال الأعمال ( ط- القديمة)، ج۱، ص۱۰-۱۱.</ref> |
| ۹- تهذیب الاحکام ۴: ۲۰۰/۵۷۸، بحار الانوار ۹۸/۱۵.
| | |
| ۱۰- بحار الانوار ۹۶، ۳۱۴/۱۵.
| | ماه رمضان بهار قرآن خوانده شده است. تلاوت قرآن در این ماه جزو برنامههای اصلی پیامبر اکرم(ص) و [[اهلبیت(ع)]] بوده است. آنان عنایت خاصی نسبت به تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان داشتهاند و توجه اصحاب خود را نسبت به این عمل جلب میکردند. در مورد امام سجاد(ع) نقل شده که چهل بار قرآن را در ماه رمضان ختم میکرد.<ref>المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۵.</ref> |
| ۱۱- الکافی ۴: ۱۵۲/۱، وسائل الشیعه ۱۰:۱۵۷/۱۳۱۰.
| | |
| ۱۲- تهذیب الاحکام ۴:۱۹۸/۵۶۹، وسائل الشیعه ۱۰: ۱۴۶/۱۳۰۶۷.
| | === نیایش === |
| ۱۳- بحار الانوار، ۹۶/۳۱۵.
| | در ماه مبارک رمضان دعاهای مخصوصی از آن معصومان(ع) رسیده که در موقعیتهای مختلف این ماه قرائت میکردهاند: |
| ۱۴- الکافی ۴:۱۵۲/۴، وسائل الشیعه ۱۰: ۱۵۸/۱۳۰۵.
| | {{ستون|۲}} |
| ۱۵- بحار الانوار ۹۸/۱۲.
| | * دعا در وقت دیدن هلال ماه رمضان. |
| ۱۶- اقبال الاعمال ۱۹۵ و ۲۳۷، وسائل الشیعه ۳: ۳۲۷/۳۷۷۹ و ۳۷۸۳، بحار الانوار ۹۸/۱۲.
| | * دعای پیامبر اکرم(ص) در وقت واردشدن به ماه رمضان. |
| ۱۷- بحار الانوار ۹۸/۵۸.
| | * دعای پیامبر(ص) در شب اول ماه رمضان. |
| ۱۸- همان ۹۸/۱۶۰.
| | * [[دعای ابو حمزه ثمالی|دعای ابوحمزه ثمالی]] در هر شب ماه رمضان. |
| ۱۹- الکافی ۴: ۱۷۵/۴، من لا یحضره الفقیه ۲: ۱۸۹/۲۱۰۵، اقبال الاعمال ۱۰۷، بحار الانوار ۹۸/۴ و ۱۵۰.
| | * دعای سحر |
| ۲۰- فضائل الاشهر الثلاثه، شیخ صدوق ۱۳۸/۱۴۹، وسائل الشیعه ۱۰: ۳۶۵/۱۳۶۱۷، بحار الانوار ۹۸/۱۷۲.
| | * دعای اول صحیفهٔ سجادیه |
| ۲۱- من لا یحضره الفقیه ۲: ۱۷۴/۲۰۵۷.
| | * دعای وقت افطار |
| ۲۲- الکافی ۴: ۶۶/۲، تهذیب الاحکام ۴:۱۹۲/۵۴۷، وسائل الشیعه ۱۰: ۳۰۵/۱۳۴۸۱.
| | * دعای امام سجاد(ع) در شبهای نوزدهم و بیست و یکم ماه رمضان؛ |
| ۲۳- عیون اخبار الرضا ۲: ۵۱/۱۹۸.
| | * دعاهای پیامبر(ص) و ائمه(ع) در ماه مبارک رمضان؛ |
| ۲۴- الکافی ۲: ۴۶۱/۱۰، ثواب الاعمال، شیخ صدوق، ۱۲۹/۱، معانی الاخبار، شیخ صدوق، ۲۲۸/۱، آمالی الصدوق ۵۷/۵، المقنعه ۵۰، وسائل الشیعه ۱۰: ۳۰۲/۱۳۴۷۲، بحار الانوار ۹۶/۳۸۶.
| | * دعاهای پیامبر(ص) و امام سجاد(ص) در شب بیست و هفتم ماه رمضان؛ |
| ۲۵- ثواب الاعمال ۱۳۶/۱، تهذیب الاحکام ۳:۱۰۰/۲۶۱، مصباح المتهجد ۵۷۱، المقنعه ۵۰، وسائل الشیعه ۱۰: ۳۶۱/۱۳۶۱۱، بحار الانوار ۹۸/۱۶۵.
| | * دعای پیامبر اکرم(ص) در شب آخر ماه رمضان؛ |
| ۲۶- اقبال الاعمال ۱۱۴، وسائل الشیعه ۱۰: ۱۴۹/۱۳۰۷۶، بحار الانوار ۹۸/۱۱.
| | * دعا به هنگام وداع با ماه رمضان.<ref>الریشهری، محمد، مراقبات شهر رمضان، بمساعدة رسول الافقی، قم، دارالحدیث للطباعة و النشر، ۱۴۳۱ق، ص۱۰۱-۲۹۵.</ref> |
| ۲۷- بحار الانوار ۹۷/۳۴۴.
| | {{پایان}} |
| ۲۸- همان ۹۶/۳۷۹.
| | |
| ۲۹- مصباح المتهجد ۵۷۱، المنقعه ۵۰، وسایل الشیعه ۱۰: ۳۶۲/۱۳۶۱۲، بحار الانوار ۹۸/۱۶۵.
| | === احیای شب قدر === |
| ۳۰- الکافی ۱: ۱۹۶/ ۸، آمالی الصدوق ۳۸۸، وسائل الشیعه ۱۰: ۳۶۲/۱۳۶۱۲، بحار الانوار ۹۶/۳۷۹.
| | معصومان(ع) در شبهای قدر شب زندهدار بودند. آنان نه تنها خود به احیاء آن شب میپرداختند، بلکه خانواده و فرزندان خود را به انجام آن وامیداشتند. روایت شده که رسول خدا(ص) در شب بیست و سوم ماه رمضان خفتگان از خانواده خود را از خواب بیدار میکرد و آب بهصورت آنان میپاشید.<ref>المجلسی، بحارالانوار، ج۹۸، ص۱۶۰.</ref> [[حضرت فاطمه(س)]] نیز نمیگذاشت کسی از فرزندانش در آن شب به خواب رود و آنان را با کمی غذا و ایجاد آمادگی از روز، آماده میساخت. آن حضرت(س) میفرمود محروم کسی است که از خیر این شب محروم بماند.<ref>قاضی النعمان، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، قم، مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ج۱، ص۲۸۲.</ref> [[امام صادق(ع)]] به بیماری سختی گرفتار شده بود، آن حضرت دستور داد که در شب بیست و سوم ایشان را بردارند و به مسجد پیامبر(ص) ببرند تا از برکات احیای شب قدر محروم نشوند.<ref>المجلسی، بحار الانوار، ج۹۸، ص۱۶۹.</ref> |
| ۳۱- الکافی ۴: ۱۸۱/۶، علل الشرائع، شیخ صدوق ۳۷۸/۱، فضائل الاشهر الثلاثه ۱۰۲، المناقب ۴/۶۸، وسائل الشیعه ۱۰: ۸/۱۲۶۹۹ و ۲۱۷۰۰ و ۱۰: ۷/۱۲۶۹۷، بحار الانوار ۹۶: ۳۷۵/۶۲ و ۹۶: ۳۶۹/۵۰.
| | |
| ۳۲- بحار الانوار ۹۶/۳۶۳.
| | === آداب افطار === |
| ۳۳- اقبال الاعمال ۶۴، بحار الانوار ۹۸/ ۸۲.
| | چگونه افطار کردن و با چه افطار کردن از جمله موضوعات مورد توجه در سیرهٔ معصومان بوده است. [[امام صادق(ع)]] از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده که در وقت افطار این دعا را میخواند: {{عربی|اللّهُمّ لكَ صُمنا و على رِزقِكَ أفطَرْنا، فَتَقَبَّلْهُ مِنّا، ذَهَبَ الظَّماءُ، و ابتَلَّتِ العُروقُ، و بَقِيَ الأجرُ|ترجمه=بار خدايا! براى تو روزه گرفتيم و با روزىِ تو افطار مىكنيم ؛ پس آن را از ما بپذير؛ تشنگى رفت و رگها [دوباره] شاداب شد و پاداش بر جاى ماند}}.<ref>الکلینی، الکافی، ج۴، ص۹۵.</ref> امام علی(ع) در وقت افطار میخواند: {{متن عربی|بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْ [فَتَقَبَّلْهُ] مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیم|ترجمه=به نام خدا، خدایا، برای تو روزه گرفتیم و بر روزی تو افطار کردیم، خدایا از ما بپذیر که تو شنوا و دانایی}}.<ref>المجلسی، بحارالانوار، ج۴۰، ص۳۳۹.</ref> |
| ۳۴- المحاسن، الشیخ ابو جعفر احمد بن محمد بن ابی خالد البرقی، ۳۹۶/۶۷، وسائل الشیعه ۱۰:۱۴۰/۱۳۰۴۹، بحار الانوار ۹۶/۳۱۷.
| | |
| ۳۵- اقبال الاعمال ۲۶۰، وسائل الشیعه ۱۰:۳۱۷، بحار الانوار ۹۸/۱۸۶.
| | اینکه معصومان(ع) با چه چیزی افطار میکردند در روایات به مواردی اشاره شده است: |
| ۳۶- الکافی ۷: ۲۱۶/۱۵، من لا یحضره الفقیه ۴:۵۵/۵۰۸۹، تهذیب الاحکام ۱۰: ۹۴/۳۶۲، وسائل الشیعه ۲۸: ۲۳۱/۳۴۶۳۲
| | |
| ۳۷- دعائم الاسلام، قاضی نعمان ۲: ۴۶۴/ ۱۶۴۴، مستدرک الوسائل، محدث نوری ۱۸: ۱۱۳.
| | * از [[امام باقر(ع)]] نقل شده که پیامبر اکرم(ص) با آب و خرما یا آب و رطب افطار میکرد.<ref>المجلسی، بحارالانوار، ج۹۶، ص۳۱۴.</ref> |
| ۳۸- بحار الانوار ۹۶/۳۶۳.
| | * همچنین، نقل شده که آن حضرت(ص) اگر شیرینی و حلوا نمییافت که با آن افطار کند، با شکر، که از نی گرفته میشد، افطار میکرد.<ref>المجلسی، بحارالانوار، ج۹۶، ص۲۱۵.</ref> |
| | * از امام صادق(ع) نقل شده که پیامبر اکرم(ص) با شیرینی و حلوا افطار میکرد و اگر آن را نمییافت با آب ولرم افطار میکرد و میفرمود که آب ولرم باعث پاکیزگی کبد و معده است و دهان را خوشبو میسازد و ریشه دندان و دید چشم را تقویت مینماید.<ref>الکلینی، الکافی، ج۴، ص۱۵۲.</ref> |
| | * از امام باقر(ع) نقل شده که [[حضرت علی(ع)]] دوست داشت که با شیر افطار کند.<ref>المجلسی، بحار الانوار، ج۹۸، ص۱۲.</ref> |
| | |
| | === غسل و اعتکاف === |
| | پیامبر اکرم(ص) در دههٔ آخر ماه رمضان هر شب [[غسل]] میکرد.<ref>الحر العاملی، وسائل الشيعه، ج۳، ص۳۲۷.</ref> امام باقر(ع) شبهای نوزدهم، بیست و یکم، بیست و سوم و بیست و پنجم را غسل میکرد<ref>المجلسی، بحارالانوار، ج۹۸، ص۵۸.</ref>. امام صادق(ع) در شب بیست و سوم دو بار غسل میکرد، یک بار در اول شب و بار دیگر در آخر شب.<ref>المجلسی، بحارالانوار، ج۹۸، ص۱۶۰.</ref> |
| | |
| | یکی از مستحبات ماه رمضان اعتکاف است؛ امام صادق(ع) دربارهٔ اعتکاف رسول خدا(ص) چنین نقل کرده که یکبار رسول خدا(ص) در دههٔ اول ماه رمضان به اعتکاف نشست و در رمضان دیگر در دههٔ دوم و در رمضان پس از آن در دههٔ سوم اعتکاف کرد. بعد از آن، همیشه در دههٔ آخر رمضان به اعتکاف مینشست.<ref>الکلینی، الکافی، ج۴، ص۱۷۵.</ref> |
| | |
| | === وداع با ماه رمضان === |
| | [[جابر بن عبدالله انصاری]] نقل میکند که در جمعهٔ ماه رمضان بر رسول خدا(ص) وارد شدم. هنگامی که چشم او بر من افتاد گفت: ای جابر، این جمعهٔ آخر ماه رمضان است، پس با او وداع کن و بگو: {{عربی|اللهمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهدِ مِنْ صیَامِنَا إیَّاهُ فَاِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِی مَرحُوماً وَ لَا تَجْعَلْنِی مَحْرُوماً|ترجمه=بار خدایا، این را آخرین دوران روزهداری ما قرار مده و اگر قرار دهی، پس مرا بخشیده شده بگردان و محرومم قرار مده}}. هر کس این را بگوید به یکی از دو امر نیکو (احدی الحسنیین) نائل میشود یا آنکه عمر پیدا میکند و ماه رمضان بعدی را درک مینماید یا آنکه مورد بخشش و رحمت خدا قرار میگیرد.<ref>الحر العاملی، وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۶۵.</ref> |
| | |
| | === شب و روز عید فطر === |
| | از مجموعه روایات استنباط میشود که شب عید فطر از جایگاه قابل توجهی از نظر دینی برخوردار است و معصومان(ع) آن را به احیاء و [[شبزندهداری]] میگذراندند. امام سجاد(ع) شب عید فطر را در مسجد به نماز میگذارد تا آنگاه که صبح شود.<ref>برای تفصیل بیشتر ن.ک: الریشهری، مراقبات شهر رمضان، ص۲۷۱-۲۷۸.</ref> |
| | |
| | رسول خدا(ص) روز عید بعد از طلوع آفتاب از خانه خارج میشد. هنگام خروج به اطراف آسمان مینگریست و میگفت که در این روز بر سجاده و حصیر نماز نخوانید، یعنی روی خاک بنشینید و بر آن نماز بخوانید. فقها بنابر روایات مستحباتی برای این روز ذکر کردهاند که از جملهٔ آنها خواندن نماز عید در صحرا، خارجشدن [[امام جماعت]] با پای برهنه و پیاده و توأم با وقار و ذکر خدا و سجده بر زمین. [[عید فطر]] روز دریافت اجر و گرفتن نتیجهٔ امتحان است.<ref>برای تفصیل بیشتر ن.ک: الریشهری، مراقبات شهر رمضان، ص۲۷۹-۲۹۵.</ref> |
| | |
| | [[شیخ صدوق]] نقل کرده که [[امام حسن(ع)]] گروهی از مردم را در روز عید فطر دید که به بازی و خنده مشغول بودند. حضرت رو به یاران خود کرد و گفت: «خداوند ماه رمضان را محل مسابقه بندگان خود قرار داده است که بهواسطهٔ اطاعت خویش بهسوی رضوان الهی پیشی میگیرند. پس گروهی سبقت گرفتند و پیروز و رستگار گشتند و گروهی عقب ماندند و محروم شدند. پس عجب دارم از کسی که خندان است و به لهو و بازی مشغول است در روزی که نیکوکاران به اجر و ثواب رسیده و کوتاهی از آن بیفیض و محرومند».<ref>الصدوق، من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۱۷۴.</ref> |
| | |
| | == رابطهٔ خود و مردم (بعد اجتماعی) == |
| | قسمتی از سیرهٔ معصومان(ع) در مواجه با ماه رمضان در بعد اجتماعی و در رابطهٔ آنان با مردم رقم میخورده است: |
| | |
| | === ایجاد آمادگی در مردم برای ماه رمضان === |
| | {{جعبه نقل قول|سفارش امام صادق(ع) به فرزندانش برای ماه رمضان: |
| | |
| | نهایت کوشش خودتان را کنید که در این ماه روزیها تقسیم میشوند و سرآمدن عمرها و اجلها نوشته میشود و در آن شبی است که عمل در آن از عمل هزار ماه برتر است».}} |
| | در آستانه ماه رمضان، معصومان(ع) اهمیت و عظمت ماه رمضان را به مردم گوشزد میکردند و آنان را به استفادهٔ معنوی بیشتر از این ضیافت الهی فرا میخواندند. اباصلت میگوید که بر [[امام رضا(ع)]] در جمعهٔ آخر شعبان وارد شدم. حضرت به من گفت: «ای اباصلت، بیشتر روزهای ماه شعبان گذشت و این جمعهٔ آخر ماه است؛ پس در این باقیماندهٔ آن کوتاهی سابق خود را جبران کن... و بیشتر به دعا و استفغار و تلاوت قرآن بپرداز و از گناهانت توبه کن تا با خلوص در ماه خدا وارد گردی».<ref>الحر العاملی، وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۰۵.</ref> |
| | |
| | === سفارش به تلاوت قرآن === |
| | اهلبیت(ع) علاوه بر آنکه خود در تلاوت قرآن مداومت داشتند دیگران را به تلاوت آن سفارش میکردند. آنان گاه نسبت به تلاوت بعضی سورهها در بعضی از شبها ماه رمضان عنایت خاصی از خود نشان می دادند. از جمله وهب از امام صادق(ع) میپرسد که در ماه رمضان در چند روز قرآن خوانده شود نیکو است. حضرت(ع) پاسخ میدهد که در سه روز به بالا. نیز امام باقر(ع) فرمود: {{عربی|لِکُلِّ شَیْءٍ رَبِیعٌ وَ رَبِیعُ الْقُرْآنِ شَهْرُ رَمَضَان|ترجمه=هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است}}.<ref>الکلینی، الکافی، ج۴، ص۱۷۵.</ref> |
| | |
| | از بین سورههای قرآن به تلاوت این سورهها سفارش شده است: |
| | |
| | * [[سورهٔ عنکبوت]] و روم؛ تلاوت این دو سوره در شب بیست و سوم ماه رمضان توصیه شده است. امام صادق(ع) فرمود: {{عربی|مَنْ قَرَأَ سُورَة الْعَنْکَبُوتِ وَ الرُّومِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ لَیْلَة ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فَهُوَ وَ اللَّهِ یَا ابَا مُحَمَّدٍ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّة وَ لَا أَسْتَثْنِی فِیهِ أَبَداً وَ لَا أَخَافُ أَنْ یَکْتُبَ اللَّهُ عَلَیَ فِی یَمِینِی إِثْماً وَ إِنَّ لِهَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ مِنَ اللَّهِ مَکَاناً|ترجمه=هر کس سورهٔ عنکبوت و روم را در شب بیست و سوم ماه رمضان بخواند، به خدا سوگند ای ابامحمّد! از بهشتیان است و هرگز هیچ استثنایی هم قائل نمیشوم و از آن بیم ندارم که بابت این سخن گناهی بر من نوشته شود؛ زیرا این دو سوره نزد خدا جایگاهی والا دارند}}.<ref>المجلسی، بحارالانوار، ج۸۹، ص۲۸۷.</ref> |
| | * [[سورهٔ قدر]] در وقت سحر و افطار؛ از امام سجاد(ع) روایت شده است: {{عربی|مَنْ قَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ اَلْقَدْرِ عِنْدَ فُطُورِهِ وَ عِنْدَ سُحُورِهِ كَانَ فِيمَا بَيْنَهُمَا كَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِي سَبِيلِ اَللَّهِ تَعَالَى|ترجمه=کسی که سورهٔ قدر را در هنگام افطار و سحر بخواند مانند کسی است که در این فاصله در راه خدا به خون خود غلتیده باشد}}<ref>سید بن طاووس، إقبال الأعمال ( ط- القديمة)، تهران، ج۱، ص۱۱۴.</ref>. همین مضمون از امام صادق(ع) نیز روایت شده است.<ref>سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ج۱، ص۱۱۴.</ref> نیز از امام صادق(ع) نقل شده است که هر کس که در هر شب ماه رمضان هزار بار سورهٔ قدر را بخواند، در شب بیست و سوم عجایبی را درک خواهد کرد.<ref>المجلسی، بحار الانوار، ج۹۷، ص۳۳۷.</ref> در روایتی دیگر از آن حضرت(ع) اثر آن را در رسیدن انسان به نهایت یقین در امور اختصاصی اهل بیت(ع) قرار داده که بهواسطهٔ دیدن بعضی از حقایق در عالم رؤیا به آن میرسد.<ref>المجلسی، بحارالانوار، ج۹۷، ص۳۹۷.</ref> |
| | * [[سورهٔ دخان]]؛ {{عربی|قَالَ رَجُلٌ لِأَبِي جَعْفَرٍ (ع) يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ كَيْفَ أَعْرِفُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ تَكُونُ فِي كُلِّ سَنَةٍ قَالَ إِذَا أَتَى شَهْرُ رَمَضَانَ فَاقْرَأْ سُورَةَ الدُّخَانِ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ مِائَةَ مَرَّةٍ فَإِذَا أَتَتْ لَيْلُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ فَإِنَّكَ نَاظِرٌ إِلَى تَصْدِيقِ الَّذِي سَأَلْتَ عَنْهُ|ترجمه=شخصى به امام باقر(ع) عرض كرد: اى پسر رسول خدا، چگونه شب قدر را در هر سال بشناسم؟ فرمود: وقتى ماه رمضان فرارسيد، در هر شب صد بار سورهٔ دخان بخوان، وقتى شب بيست و سوّم شد بهتصديق آنچه پرسيدى خواهى نگريست}}.<ref>الطوسی، محمد بن الحسن، مصباح المتهجد، قم، مؤسسة البعثة، بیتا، ص۵۷۱.</ref> |
| | ===کمک به مستمندان=== |
| | یکی از علل و حکمتهای روزه این است که با ایجاد حالت گرسنگی و تشنگی انسان به یاد ضعیفان و مستمندان و تنگدستان بیفتد و هر کسی به فراخور حال و وسع خود به آنان کمک نماید.<ref>الحر العاملی، وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۶۵.</ref> ابنعباس میگوید وقتی که ماه رمضان فرا میرسید، هر صاحب حاجتی که به نزد رسول خدا(ص) مراجعه میکرد حاجتش برآورده میشد.<ref>الکلینی، الکافی، ج۴، ص۱۸۱.</ref> از امام سجاد(ع) نقل شده که هر روز ماه رمضان را [[صدقه]] میداده است.<ref>الصدوق، علی بن محمد، عيون اخبار الرضا، تهران، انتشارات جهان، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۱۹۸.</ref> |
| | |
| | === افطاریدادن === |
| | از امام صادق(ع) روایت شده که هنگامی که حضرت امام سجاد(ع) روزه میگرفت دستور میداد گوسفندی را سر میبریدند و آن را تکهتکه میکردند و در دیگ میریختند. آن حضرت(ع) وقت غروب به دیگها سر میزد و در حالی که روزه داشت بوی آبگوشت را استشمام میکرد. سپس کاسهها را پر میکردند و برای مردم میفرستادند. آنگاه امام(ع) خود با نان و خرما افطار میکرد.<ref>ابن طاووس، اقبال الاعمال، ص۶۴.</ref> |
| | |
| | === توجه بیشتر به زیردستان و گذشتن از خطای آنان === |
| | از امام سجاد(ع) نقل شده که در ماه رمضان توجه خاصی به زیردستان و خدمتکاران خود داشت. در این ماه، هرگاه یکی از آنها مرتکب خطایی میشد، او را مورد عقوبت قرار نمیداد و تنها [[گناه]] او را یادداشت مینمود تا آنکه شب آخر ماه رمضان فرا میرسید. در آن شب، همهٔ آنان را گرد خود جمع میکرد و کاغذ خطایای آنان را بیرون میآورد و بر تکتک آنان میخواند و آنان به گناه خود اعتراف میکردند. پس از آن، در میان ایشان برمیخاست و میفرمود: «با صدای بلند بگویید: ای علی بن حسین، همان خدایت نیز خطاهایت را شمارش کرده، همانگونه که تو گناهان ما را شمردی و در کتاب تمام اعمال کوچک و بزرگ ثبت است. همهٔ اعمال نزد او حاضر است، همانگونه که اعمال ما نزد تو حاضر بود و تو بر آن ناظر بودی. پس از ما درگذر همانگونه که تو امید عفو و گذشت داری. از ما درگذر تا که خدایت را بخشنده و رحیم یابی.<ref>الحر العاملی، وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۱۴۰.</ref> |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = | | | شاخه اصلی =ماهها |
| | شاخه فرعی۱ = | | | شاخه فرعی۱ =رمضان |
| | شاخه فرعی۲ = | | | شاخه فرعی۲ = |
| | شاخه فرعی۳ = | | | شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه =شد |
| | تیترها = | | | تیترها =شد |
| | ویرایش = | | | ویرایش =شد |
| | لینکدهی = | | | لینکدهی =شد |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه = |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر =شد |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | بازبینی = | | | بازبینی =شد |
| | تکمیل = | | | تکمیل = |
| | اولویت = | | | اولویت =ج |
| | کیفیت = | | | کیفیت =ب |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |