سوره احزاب: تفاوت میان نسخه‌ها

سوره‌ «احزاب» درباره چه مضامین و موضوعاتی است؟

'''سوره احزاب''' در مدینه نازل شده و سی و سومین سوره قرآن است و ۷۳ آیه دارد. بخش مهمی از این سوره به ماجرای [[جنگ احزاب]] (خندق) می‌پردازد که یهودیان با مشرکان مکه و دیگر قبایل علیه مسلمانان متحد شدند. در این سوره احکام فقهی‌ای همچون [[عده طلاق]]، [[حجاب در قرآن|حجاب زنان]]، ازدواج با همسر پسرخوانده پس از طلاق هم گفته شده است. و نیز موضوعاتی مانند خاتمیت پیامبر(ص)، [[پذیرفتن امانت الهی توسط انسان در آیه ۷۲ سوره احزاب|حمل امانت الهی توسط انسان]]، آیه تطهیر و… در این سوره بیان شده است.

== معرفی ==

اَحزاب، نام سی و سومین سورهٔ قرآن مجید است که ۷۳ آیه دارد. سوره احزاب، اسم و عنوان دیگری ندارد. وجه تسمیه سوره، مطابق با قاعدهٔ کلی نامگذاری سُوَر قرآنی این است که جنگ احزاب تنها در این سوره مطرح شده (آیات ۹ تا ۲۲) و نیز کلمهٔ احزاب در این سوره ۳ بار تکرار شده است. عنوان «الاحزاب» که در آیات دیگر قرآن برای اقوام پیشین که به عذاب الهی گرفتار آمده‌اند، به کار رفته، در این سوره بر آتش افروزان جنگ اطلاق شده است و به تفرق گروه‌های شرکت کننده در این جنگ که سرانجام به شکست آنان انجامید، اِشعاری کنایت‌آمیز دارد.<ref>لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.</ref>

سورهٔ احزاب یکی از سه سورهٔ آغاز شده با خطاب «یا اَیُّهَا النَّبیّ» است. موضوع اصلی سوره، چنان‌که از سرآغاز و مندرجات آن، و نیز از تکرار کلمهٔ «النّبیّ» در آن بر می‌آید، عبارت است از «آیین تحول اجتماعی و فرهنگی در اسلام»؛ و سوره به‌ویژه بر تثبیت جایگاه والای [[پیامبر(ص)]] در جامعهٔ اسلامی، توضیح شیوه‌های برخورد با بدعت‌ها، شرح وظایف و تکالیف گوناگون مسلمانان در مرحلهٔ انتقال از فرهنگ جاهلی به فرهنگ اسلامی، دلالت دارد.<ref>لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.</ref>

=== فضیلت تلاوت و تأمل ===

در فضيلت اين سوره از پیامبر(ص) نقل شده است «كسى كه سوره احزاب را تلاوت كند و به خانواده خود تعليم دهد از عذاب قبر در امان خواهد بود.» و از [[امام صادق(ع)]] نقل شده: «كسى كه سوره احزاب را بسيار تلاوت كند در قيامت در جوار پيامبر و خاندان او خواهد بود». مفسران گفته‌اند اين گونه فضائل و افتخارات، تنها به تلاوت بى روح و عارى از هر نوع انديشه و عمل به دست نمی‌آيد، تلاوتى لازم است كه مبدء انديشه گردد و انديشه‏‌اى كه افق فكر انسان را چنان روشن سازد كه پرتوش در اعمال او ظاهر گردد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۱۸۳.</ref>  

* اشاره‌ای به نبوت (آیات ۷–۸)

* تأکید و خطاب به پیامبر دربارهٔ تقوا، استقامت، پیروی از وحی و توکل (آیات ۱–۳)

* شرح جنگ احزاب (آیات ۹–۲۰)

* داستان زید و زینب و همسری زینب با رسول خدا(ص) بعد از جدا شدن از زید (آیات ۳۷–۴۰)

* جایگاه خاص انسان در میان موجودات و پذیرش «امانت» شده است (آیه ۷۲).<ref>لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.</ref>

{{پایان}}

== جنگ احزاب ==

مهم‌ترین بخش سوره احزاب مربوط به جنگ احزاب و حوادث تکان دهنده آن، پیروزی اعجاب‌آمیز مسلمین بر کفار، کارشکنی‌ها، بهانه‌جویی‌های گوناگون منافقان و پیمان‌شکنی آنان می‌باشد.<ref>ابوعلی الفضل الطبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات مکتبه المرعشی، ۱۴۰۳ ق، ج۴، ص۳۳۴.</ref> این جنگ را احزاب می‌نامند برای آن‌که یهودیان با مشرکان مکّه و طوائف دیگر پیمان بستند و ائتلاف کردند تا یک‌باره بر مدینه بتازند و کار مسلمانان را یکسره سازند.<ref>شعرانی، حاج میرزا ابوالحسن، تهران، نشر طوبی، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۶۳، ج۱، ص۱۷۱.</ref> آیات (۲۵–۹) سوره احزاب، شرح واقعه جنگ احزاب است و از آیه ۲۵ تا ۲۷ مربوط به [[نقد بر گزارش کشتار بنی‌قریظه|غزوه بنی‌قریظه]] است<ref>طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ ق، ج۱۶، ص۲۹۱.</ref>

== ازدواج پیامبر<small>(ص)</small> با همسر سابق زید ==

داستان ازدواج رسول اکرم(ص) به فرمان خداوند با زینب بنت جحش، همسر مطلقهٔ زید ــ که پسر خواندهٔ آن حضرت بود ــ به عنوان نمونه‌ای از برخورد قاطع و خردمندانهٔ رسول خدا(ص) با عادات و رسوم بی‌پایهٔ دوران جاهلیت در سورهٔ احزاب گزارش شده است (آیات ۳۷–۴۰). این موضوع همواره مورد گفت و گو و مناقشهٔ فراوان از سوی مخالفان و موافقان قرار گرفته، و با آنکه در سِیَر و تواریخ معتبر چون [[سیرهٔ ابن‌هشام]]، ''طبقات'' ابن‌سعد و [[اعتبار تاریخ طبری|تاریخ طبری]] از شاخ و برگ‌هایی که در قرون بعد بر آن افزوده‌اند، پیراسته است، باز دشمنان اسلام، از تلفیق این آیات با برخی روایات ساختگی که متأسفانه در بعضی تفاسیر ''قرآن'' نیز جای گرفته‌اند، دستاویزهایی برای القای شبهه در اذهان دربارهٔ شخصیت پیامبر اکرم(ص) ساخته‌اند.<ref>لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.</ref>

گفته شده است پيامبر(ص) در نظر داشت، كه اگر كار صلح ميان دو همسر به انجام نرسد و كارشان به طلاق و جدايى بيانجامد پيامبر(ص) براى جبران اين شكست كه دامنگير دختر عمه‏‌اش زينب شده كه حتى برده‌‏اى آزاد شده او را طلاق داده، وى را به همسرى خود برگزيند، ولى از اين بيم داشت كه از دو جهت مردم به او خرده گيرند و مخالفان پيرامون آن جنجال بر پا كنند. نخست اينكه: زيد پسر خوانده پيامبر(ص) بود، و مطابق يك سنت جاهلى پسر خوانده، تمام احكام پسر را داشت، از جمله اينكه ازدواج با همسر مطلقه پسر خوانده را حرام می‌پنداشتند. ديگر اينكه پيامبر(ص) چگونه حاضر می‌شود با همسر مطلقه برده آزاد شده‏‌اى ازدواج كند و اين خلاف شأن و مقام او است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۱۸۳.</ref>

== خاتمیت ==

| نقل قول = <small>'''آیه ۳ سوره احزاب:'''</small>

آیه ۴۰ سوره احزاب، رسالت و خاتميت پیامبر(ص) را تصریح می‌کند: {{قرآن|رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ|ترجمه=فرستاده خدا و خاتم پيامبران است.|سوره=احزاب|آیه=۴۰}} مفسران گفته‌اند خاتم انبياء بودن، به معنى «خاتم المرسلين» بودن نيز هست.‏<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۳۳۶ و ۳۳۸.</ref> خاتم انبیا يعنى حضرت محمد(ص) آخرين پيامبر است كه دفتر نبوّت و رسالت به سبب او مهر شد و پايان يافت و دين و شريعت او تا روز قيامت باقيست‏.<ref>طبرسى، فضل بن حسن‏، مجمع البيان في تفسير القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۶۷.</ref>

== آیه تطهیر ==

آیه ۳۳ سوره نور، از آیات مشهور میان شیعیان است که آن را دلیل بر عصمت ائمه(ع) می‌دانند: «خدا فقط مى‌خواهد آلودگى را از شما خاندان پيامبر بزدايد و شما را پاك و پاكيزه گرداند.» تعبير اهل البيت به اتفاق همه علماى اسلام و مفسران، اشاره به اهل بيت پيامبر(ص) است اما اينكه مقصود از اهل بيت پيامبر(ص) در اينجا چه اشخاصى می‌‏باشد میان مفسران شیعه و سنی اختلاف است. شیعه اعتقاد دارد در این آيه اهل‌بیت منحصر در پنج نفرند: پيامبر(ص)، على(ع) و [[حضرت فاطمه(س)|فاطمه(س)]] و حسن(ع) و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین(ع)]].<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۲۹۳ و ۲۹۴.</ref>

== حمل امانت الهی ==

خداوند در سوره احزاب انسان را حامل امانتی می‌داند که خود داوطلب برای برداشتن آن شده است: {{قرآن|إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ ۖ إِنَّهُ کَانَ ظَلُومًا جَهُولًا|ترجمه=ما امانت [الهی و بار تکلیف] را بر آسمانها و زمین و کوه‌ها عرضه کردیم، پس، از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناک شدند، و[لی] انسان آن را برداشت؛ راستی او ستمگری نادان بود.|سوره=احزاب|آیه=۷۲}} در اینکه این امانت چیست اقوال مختلفی گفته شده است. علامه طباطبایی می‌فرماید: «آن این است که مراد از امانت مزبور کمالی باشد که از ناحیه تلبس و داشتن اعتقادات حق، و نیز تلبس به اعمال صالح، و سلوک طریقه کمال حاصل شود به اینکه از حضیض ماده به اوج اخلاص ارتقاء پیدا کند و خداوند انسان حامل آن امانت را برای خود خالص کند، این است آن احتمالی که می‌تواند مراد از امانت باشد، چون در این کمال هیچ موجودی نه آسمان، و نه زمین، و نه غیر آن دو، شریک انسان نیست. از سویی دیگر چنین کسی تنها خدا متولی امور اوست، و جز ولایت الهی هیچ موجودی از آسمان و زمین در امور او دخالت ندارد، چون خدا او را برای خود خالص کرده.»<ref>ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۶، ص۵۲۵</ref>{{جعبه نقل قول

| نقل قول = <small>'''آیه ۷۰ سوره احزاب:'''</small>

  | شناسه =شد

  | تیترها =شد

  | ویرایش =شد

  | لینک‌دهی =شد

  | تغییر مسیر =شد

  | اولویت =ج

  | کیفیت =ب