راه‌های رهایی از غفلت: تفاوت میان نسخه‌ها

{{سوال}}

برای این که میزان غفلت انسان کم شود چه راه‌هایی وجود دارد؟

{{پایان سوال}}

{{پاسخ}}

با نگاهی اجمالی می‌توانیم سرآغاز غفلت‌ها را در دو امر ببینیم:<ref>همان، جلد اول، ص۵۹.</ref>

الف. عوامل درونی مثل هوای نفس ب. عوامل بیرونی (دنیا، شیطان و…)

با توجه به این مقدمه نکاتی بیان می‌داریم که هر کدام به نحوی می‌تواند سبب کاهش غفلت گردد.

بچه ای که نمی‌داند آتش می‌سوزاند به راحتی نزدیک آن می‌شود و حتی دستش را داخل آن می‌برد. انسانی که به جایگاه خود (کرامت، فضیلت و…) در هستی آگاه نیست، وظائف خود را در قبال خدا، خود و دیگران نمی‌داند و نسبت به خالق هستی و صفات او اطلاعات خوبی ندارد مسلماً برنامه خودسازی و زندگی خوبی نخواهد داشت و بعید نیست که در سرازیری غفلت قرار گیرد؛ به همین دلیل اولین قدم هوشیاری، شناخت مسائل فوق است که در این‌باره باید مطالعه کرد و شبهات را پرسید.

ما انسان‌ها به امور اطراف خود و امور مادی (زندگی، تحصیل، شغل و…) توجه فراوانی می‌کنیم و این امر می‌تواند ما را ساعت‌ها و روزها و… به خود مشغول کند و از امور معنوی غافل کند به همین دلیل باید با جهان بینی الهی به دنیا نگاه کنیم، پشت هر نشانه ای از هستی حکمتی از خدا ببینیم، اختلاف رنگ‌ها و زبان‌ها و… ما را به یاد خدا بیندازد.

برای این که امور دنیوی ما را به خود مشغول نکند چه کارهایی باید انجام دهیم؟ برای پاسخ این سؤال به نکات زیر توجه کنید:

== الف) تفکر ==

در مورد نشانه‌های خدا، آفرینش، هدف خلقت، تفکر کنیم از خود بپرسیم از کجا آمده‌ام به کجا خواهم رفت و…

== ب) اهل ذکر بودن ==

ذکرهای کوتاه و پرمغز وقتی با تأمل گفته شوند حالتی از هوشیاری دائمی را در انسان ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که نفس دائماً سپاسگزار خدا باشد و نسبت به توطئه‌های هوس و شیطان حالت دفاعی به خود بگیرد و از آرامش حاصل از آن استفاده کنیم؛ چرا که وقتی انسان همیشه متوجه یک «پایگاه ایمن» قادر، حکیم، عالم، مهربان و… باشد پیوسته احساس راحتی می‌کند می‌داند که آنکه خالق اوست درهمه حال حافظ اوست به همین دلیل است که حضرت علی(ع) می‌فرمایند مؤمن دائم در حال ذکر و بسیار اهل فکر کردن است؛ (المؤمن دائم الذکر کثیر الفکر)<ref>میزان الحکمه، دوره چهار جلدی، دارالحدیث قم، چاپ اول، ۱۴۱۶، جلد ۲، ص۹۶۶.</ref> و نیز می‌فرماید: «کسی که مشغول به ذکر خداست همنشین ونزدیک به خداست (ذکر الله سبحانه مجالسته).

== ج) موعظه ==

یکی از امتیازات شیعه، داشتن مجالس وعظ و سخنرانی است این سخنان پیوسته انسان را در حال بیداری نگه می‌دارند افرادی که اهل این مجالس باشند و از وعظ مستقیم یا غیرمستقیم (سخنرانی و…) استفاده کنند نسبت به افرادی که به این امور توجه ندارند حالات معنوی بهتری دارند.

== د) نصیحت و خیرخواهی ==

مؤمنان دلسوز همدیگرند وقتی می‌بینند که دوست مؤمنشان در اشتباه است نمی‌توانند بی‌اعتناء باشند. آنها را به خوبی‌ها سفارش می‌کنند و از بدی‌ها بازمی‌دارند. ما می‌توانیم با گزینش دوستان مؤمن، امین و عالم و عامل از خیرخواهی‌های آنها استفاده کنیم؛ حتی خودمان برای پیشرفتمان از آنها بخواهیم که عیب‌های ما را گوشزد کنند. از این روی که امام صادق(ع) می‌فرمایند: «بهترین برادران من کسی است که عیب‌های مرا به من هدیه کند»؛ یعنی همان گونه که هدیه انسان را خوشحال می‌کند مؤمن نیز از شناخت صفات خود برای برطرف کردن آنها خوشحال می‌شود (احبُّ اِخوانی الیّ مَن اهدی الی عیوبی)<ref>مصباح یزدی، محمد تقی؛ پندهای امام صادق به ره جویان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۱۷۲، اقتباس.</ref>

گاهی انسان متوجه غفلت خود می‌شود که بهترین کار در آن موقع جلوگیری از ضرر است یعنی اینکه نگوییم همین چند لحظه است بعد جبران می‌کنم؛ بلکه بگوییم چه تضمینی است که بازگردم و وقت بازگشت را داشته باشم و بدانیم که سقوط در دره غفلت گام به گام و تدریجی است به همین سبب است که اغلب، متوجه سقوط خود نیستیم. اگر چشم باز کنیم و به گذشته خود نگاه کنیم می‌بینیم که چقدر گام به گام از مسیر رشد دور شده‌ایم و نفس و شیطان به ما گفته‌اند مشکلی ندارد همین یک بار است (درست مثل فرد سیگاری که از یک نخ یک نخ شروع کرد وقتی به خود آمده که یک پاکت یک پاکت سیگار می‌کشد و ترک آن برایش سخت است). خداوند برای همین توبه را واجب فوری اعلام کرد (توبه از گناه اشتباه و خطا) همین‌طور باید نسبت به مجالس خود انتخابگر باشیم یعنی اگر می‌بینیم که این مجالس ما را از مسیر رشد دور می‌کند تلاش کنیم آن را تغییر دهیم اگر نمی‌توانیم آن را تغییر دهیم از آن مجلس فاصله بگیریم.<ref>مکارم شیرازی، ۱۵۰ درس زندگی، مدرسه امام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۰، چاپ ۱۷، ص۱۳۰.</ref>

در معارف دینی به ما توصیه شده که برای رشد خود برنامه خودسازی داشته باشیم و طبق محاسبه پیش برویم. امام کاظم(ع) می‌فرمایند: «کسی که همه روزه به حساب خویشتن رسیدگی نکند از ما نیست». (۱۵۰ درس زندگی، ص۵۱) در مشارطه از اول صبح با خود شرط کنید که آن روز وظائف خود را به خوبی انجام دهید و از گناهان نیز بپرهیزید؛ و مُراقبه یعنی در طول روز مراقب خود و اعمال خود باشید تا از آنچه با خود عهد کرده‌اید تخطّی نکنید. در مُحاسبه آخر شب به حساب کارهای خود برسید، بررسی کنید تا چه مقدار به وظایف خویش مقید بوده‌اید و چه مقدار کوتاهی کرده‌اید. سپس نوبت به مُعاتبه می‌رسد؛ یعنی اگر در محاسبه متوجه لغزش‌ها و اشتباه‌هایی در رفتار شدید خود را تنبیه کنید (روزه ـ انفاق ـ تلاوت قرآن یا کار خیر دیگر تا گذشته جبران شود).<ref>پندهای امام صادق، ص۲۷ (خلاصه).</ref> دفتری برای این کار بردارید و از آن استفاده کنید.

== ۳. دیدار علماء ==

در برنامه خود از دیدار علما و دوستان صالح غفلت نورزید. اصحاب حضرت عیسی(ع) به ایشان گفتند ما با چه افرادی مجالست بکنیم؟ ایشان فرمودند: «با کسی که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد، سخن او به دانش شما بیفزاید و عمل او رغبت به آخرت را در شما ایجاد کند».

== ۴. دیدار و عیادت مریض ==

به عیادت بیمار بروید که در آن هنگام، انسان متوجه نعمت سلامتی خود می‌شود و سبب خوشحالی و نشاط بیمار می‌گردد. این نیز مایه رشد انسان است.

== ۵. شرکت در تشییع جنازه ==

در تشییع جنازه و مراسم مؤمنین شرکت کنید. یادآوری مرگ بهترین موعظه برای ما انسان هاست.

== ۶. زیارت قبور مخصوصاً ائمه و امام زادگان و علماء ربّانی ==

== ۷. مطالعه کتب اخلاقی ==

با مطالعه کتب اخلاقی به استعدادهای مثبت و منفی خود پی ببرید و بیماری‌های روحی را بشناسید؛ برای این منظور بهتر است مطالعه اندک و مداوم داشته باشید نه اینکه آن را یک دوره با عجله از اول تا آخر بخوانید خود این کار (اندک و مداوم) باعث توجه دائمی می‌گردد.

== ۸. مطالعه حالات عرفا ==

این مباحث شیرین است و انسان با خواندن آن می‌تواند به مقام و درجه ای که برسد واقف می‌شود و انگیزه حرکت و غفلت زدایی بیشتری در او ایجاد می‌شود.<ref>ر. ک. مقدادی، علی، نشان از بی نشان‌ها، محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت.</ref>

همیشه اعتدال را حفظ کنید. (مطالعه، تفریح، کار، خواب، رسیدگی به امور زندگی و…). قرآن در توصیف مؤمنین می-فرماید: «آنها افرادی هستند که تجارت و کار، آنها را از خداوند بازنمی‌دارد»؛ یعنی انسان باید در همه حال حالت توجه را حفظ کند نه اینکه برای خودسازی از همه فاصله بگیرد و در گوشه ای بخزد.

به‌طور حتم با مطالعه موارد بالا علاقه‌مند شده‌اید که یاد خداوند در تمام لحظات زندگی شما جاری باشد در زیر نکاتی عملی و کاربردی برای غافل نشدن از یاد خداوند ذکر می‌کنیم که امیدواریم با به کارگیری این موارد بتوانید در راه بندگی خداوند و کمال انسانی گام بردارید:

# در مراسمات مذهبی مانند: سخنرانی، جلسات قرآن، عزاداری ماه محرم و… شرکت فعال داشته باشید.

۶. سعی کنید لذت یاد خداوند را در زندگی خود تجربه کنید و آن را با تمام وجود بچشید. برای این کار:

ـ واجبات الهی را انجام دهید.

ـ سعی کنید از گناهان پرهیز کنید.

|شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی

|شاخه فرعی۲ = غفلت

|شاخه فرعی۳ =

  | شناسه =

  | تیترها =

  | ویرایش =

  | لینک‌دهی =

  | تغییر مسیر =

  | اولویت =

  | کیفیت =